معبد ماهابودی، قدیمی‌ترین سازه خشتی شرق هند

معبد ماهابودی در <بودا گایا> ، در مکانی واقع شده است که سیذارتا گائوتاما، ملقب به بودا، به روشن‌بینی دست یافت. بودا گایا در ۹۶ کیلومتری پانتا در ایالت بیهار هندوستان واقع شده است. معبد فعلی که قدمت آن به قرن ۵ یا ۶ میلادی بازمی‌گردد، یکی از نخستین معابد بودایی است که تماماً از خشت ساخته شده است. معبد ماهابودی از سال ۲۰۰۲ میلادی، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. بر اساس روایات تاریخی، حدود سال ۵۳۰پیش از میلاد، سیذارتا گائوتاما که کاهنی سرگردان بود، به کرانه‌های پوشیده از درخت رودخانه فالگو در نزدیکی شهر گایا رسید. بر اساس متون بودایی، سیذارتا گائوتاما در آن جا به حال مراقبه زیر یک درخت انجیر هندی (که بعدهابه درخت بودا مشهور شد) نشست و پس ازسه روز و سه شب، به روشن‌بینی و پاسخ سوالاتی که درجستجویش بود دست یافت.معبد ماهابودی در این محل به یادبود این واقعه ساخته شد.بودا، هفت هفته را در نقاط مختلفی در همان محدوده به حالت مراقبه و تفکر درباره تجربه ‌اش گذراند. مکان‌های خاص و متفاوتی در معبد ماهابودی وجود دارد که مرتبط با آیین‌ها و رویدادهای این هفت هفته است: - بودا هفته اول زیر درخت انجیر هندی به حال مراقبه نشست.- طی هفته دوم، بودا بی‌وقفه ایستاد و به درخت انجیر هندی خیره ماند. در این محل گنبد انیمشلوکا، در شمال شرقی معبد ماهابودی، به یادبود این واقعه ساخته شد. در این محل همچنین مجسمه‌ای از بودا با چشمان خیره به درخت مقدس ساخته شده است.- طی هفته‌های بعد بودا به قدم زدن میان محل گنبد <انیمشلوکا> و درخت مقدس پرداخت.بر اساس افسانه‌ها، در طول این مسیر که اکنونبه مسیر گوهری شهرت دارد، گل‌های نیلوفر روئید. در حدود سال ۲۵۰ پیش از میلاد، یعنی حدود ۲۵۰ سال پس از روشن‌بینی بودا، امپراتور آشوکا از بودا گایا بازدید کرد و دستور ساخت یک معبد را در محل الهام بودا داد.
آشوکا همچنین دستور نصب اورنگی الماس‌نشان را در محل دقیق مراقبه بودا صادر کرد. به این ترتیب امپراتور آشوکا موسس معبد ماهابودی محسوب می‌شود. این معبد طی قرون آتی تخریب شد و در قرن ۵ یا ۶ میلادی مورد بازسازی کلی قرار گرفت. با افول سلسله‌های حکومتی حامی بودیسم، این دین نیز رو به افول گذاشت و در دوره تهاجم مسلمانان به رهبری محمد‌بن‌قاسم و نیز هون‌های سفید، دین بودا و معبد ماهابودی به محاق رفت. اما با روی کار آمدن سلسله امپراتوری <پالا> در شمال شرقی شبه قاره هند، بودیسم بار دیگر بین قرون ۸ و ۱۲ میلادی رونق گرفت. اما پس از قرن ۱۲ و با غلبه هندوها بر سلسله پالادر هند تا حد زیادی از میان رفت و معبد ماهابودی متروکه و مخروبه شد. در دهه ۱۸۸۰ میلادی، انگلیسی‌های حاکم بر هند بازسازی و مرمت معبد ماهابودی را زیر نظر سِر الکساندر کانینگهام آغاز کردند. مدت کمی بعد از این، در سال ۱۸۹۱، رهبر بوداییان سریلانکا مبارزه‌ای را برای بازگرداندن کنترل این معبد مقدس (که در این زمان هندوها کنترل این معبد را به دست داشتند) به بوداییان آغاز کرد. بالاخره در سال ۱۹۴۹ کنترل معبد از رهبر محلی هندوها به حکومت ایالت بیهار منتقل شد و حکومت بیهار نیز به نوبه خود کمیته‌ای را برای مدیریت این معبد تشکیل داد. این کمیته از ۹ عضو تشکیل شده که اکثریت آنها، از جمله رئیس کمیته، باید مطابق قانون هندو باشد. این معبد نمونه‌ای عالی از هنر خشت‌‌زنی و چینه‌بندی هندی محسوب می‌شود و تأثیر زیادی بر سنت‌های معماری منطقه طی قرون آتی گذاشته است.
بر اساس سند رسمی یونسکو، "معبد فعلی ماهابودی یکی از قدیمی‌ترین و تأثیرگذارترین سازه‌های خشتی منطقه است که قدمت آن به اواخر دوره گوپتا بازمی‌گردد."برج مرکزی معبد ماهابودی، ۵۵ متر ارتفاع دارد و در قرن ۱۹ مورد بازسازی کلی قرار گرفته است. در چهار گوشه برج مرکزی، چهار برج کوچک ساخته شده است که از نظر فرم و سبک مشابه برج مرکزی هستند. در حال حاضر گذرگاهی مرمرین دور معبد کشیده شده است و نور پردازی زیبای شب‌ها معبد ماهابودی را غرق در نور می‌کند. معبد بالایی در حال حاضر به مراقبه در سکوت اختصاص دارد و در آن به روی عموم باز است. زمین نیز پوشیده از تخته‌های نیایش است که بوداییان اروپایی، تبتی و آسیایی مراسم نیایش خود را در سکوت روی آنها انجام می‌دهند. بوداییان از ملیت‌ها و سنین مختلف در سه مسیر مختلف حول معبد طواف می‌کنند یا زیر درخت‌های اطراف معبد به حال مراقبه می‌نشینند. معبد ماهابودی علاوه بر زیبایی ‌هایش برای پیروان دیگر ادیان، جایی است که هر یک از پیروان آیین بودا احساس راحتی و در خانه بودن می‌کنند.‌

منبع : روزنامه آفتاب یزد