نقطه تلاقی سرنوشت بشریت

▪ نویسنده : ایوب آقاخانی
▪ کارگردان : امیر دژاکام
▪ بازیگران: بهرام ابراهیمی و شیرین بینا
▪ خلاصه داستان: یک زن ایرانی در کالج آموزش زبان انگلیسی با همکلاسی آفریقایی اش در زمانی که وی زخمی و مجروح است آشنا می شود و تمایلش به کمک به او زمینه ساز شکل گیری رابطه ای انسانی میان آن دو می شود.
برای یک نمایش شاید همین که احساسی را در تماشاگر بر انگیزاند و خصلتی انسانی و حسی ناب را در میان مخاطبانش تکثیر و تقویت کند، کافی باشد.
چه چیزی بهتر از آنکه یک نمایش، تصویری را در ذهن تماشاگرش تثبیت کند که این تصویر در ذهن، متکثر شود، خاصیت ارجاعی پیدا کند ( یعنی اینکه به زندگی، جامعه و تاریخ ارجاع بدهد) و ماندگار شود. این تصویر در نمایش امیردژاکام آن جا شکل می گیرد که زن و مرد آواره از جنگ،در پس زمینه تصاویر سینمایی مشترک از واقعیتهای زندگیشان نشسته اند و بدون حرکت و حرفی به تماشاگر خیره شده اند.
«امپراتور و آنجلو» یک نمایش ضد جنگ است که نقد انسانی اش از فجایع جنگ را با قرار دادن دو قربانی مهاجر در مقابل یکدیگر مطرح می کند.
زن ایرانی که خانواده اش را در جنگ از دست داده، درکشوری دیگر با یک مرد آفریقایی که از قربانیان قتل عام روانداست، آشنا می شود.
این دو که به واسطه حضور در یک کالج آموزشی زبان انگلیسی با یکدیگر برخورد می کنند، قادر به برقراری ارتباط زبانی مشترک نیستند و در چند موقعیت متفاوت به لحاظ سرنوشت و زندگی مشابهشان به یک اشتراک حسی می رسند.
محور روایت،در نمایش «امیردژاکام» برخورد این دوشخصیت، کشف اشتراک میان آنها و نمایش تحقق موقت رؤیاهای آنهاست. نداشتن زبان گفتاری مشترک و عدم درک مفاهیم بیانی به صورت اتفاقی، مرد را تبدیل به امپراتور(برای زن) و زن را مبدل به آنجل- فرشته - (برای مرد) می کند. این نقطه اشتراک پس از فهم سرنوشت مشابه شخصیتها، آنها را در موقعیتی رؤیایی قرار می دهد که در این موقعیت به طور موقت می توانند از دنیای مورد انتقاد پیرامونشان جدا شده و به لذت همدردی مشترک برسند.
صحنه زیبای مرور خاطرات فیلمهای سینمایی و نمایش آنها برروی پرده پشت سرزن و مرد، انتخاب خوبی است که دژاکام در زمینه انطباق فرم و محتوای نمایش اش به آن رسیده است. در واقع سینما و هنر(شاید مثل همین نمایشی که تماشاگر در حال دیدن آن است) در میان دو شخصیت، با دو زندگی و زبان کاملاً متفاوت تبدیل به یک زبان مشترک نوستالژیک می شود.
زبانی که به محدوده حافظه تصویری و تاریخی بشر امروز تشبیه شده و نقطه تلاقی سرنوشت بشریت را در دوره های متفاوت روایت می کند. سینما در قالب تصاویر به نمایش در آمده برروی پرده زندگی، عشق، جدایی، تنهایی، جنگ، کشتار و ... همه دردها و احساساتی را که می تواند در میان همه آدمها مشترک باشد، در مقابل تماشاگر قرار می دهد.
قرارگرفتن پرده در پشت سرزن و مرد و نگاه و سکوت آنها در مقابل تماشاگر نیز بیانگر پس زمینه ذهنی شخصیتهاست که می تواند به هر انسانی، در هرجامعه ای تعمیم داده شود.
«امپراتور و آنجلو» نمایش ساده ای است که با تکیه بر یک روایت ساده مبتنی بر موقعیت قصد دارد حافظه تاریخی بشر قربانی جنگ را در مقابل تماشاگرش قرار دهد. این نمایش هرچقدر ساده تر و داستان آن هر اندازه دارای پیچیدگی کمتری باشد، قادر به یافتن زبان مشترک قوی تری با مخاطب خواهد بود. نمایش دژاکام، برای دستیابی به یک زبان مشترک انسانی در ارتباط با تقابل جنگ و انسانیت به نمادگرایی و سادگی نزدیک می شود، اما همین نوع پرداخت در بخشهایی از کار، نمایش را درگیر کلیشه ها و نشانه هایی تکراری و کم تاءثیر نمادین می کند.
پرکبوتر، نقاشی خانواده و خانه و... واقعاً در مقایسه با کاربرد زیبایی که پرده سینما در صحنه پیدا می کند از قوتهای نمایش می کاهند.
«امپراتور و آنجلو» بستر شکل گیری و تعریف روایت یک رابطه است که به واسطه شرایط مواجهه شخصیتها وجه دراماتیک پیدا می کند و باز به خاطر همین شرایط، دارای پیرنگ علت و معلولی توجیه شده هم هست.
شخصیتهای نمایشنامه «ایوب آقاخانی» قهرمانان ساده تراژدی زندگیشان هستند. آنها دچار سقوطی تدریجی و خطی شده اند و تنها پس از آشنایی و مواجهه با یکدیگر لحظه ای اوج می گیرند و در دنیای رؤیایی ارتباطشان تبدیل به فرشته و امپراتور می شوند.
این اوج گیری موقت به خاطر تاثیرگذاری تراژیک سرنوشت و زندگی آنها مورد پرداخت قرار گرفته و تنها لحظه ای است که قهرمانان نمایش در آن می توانند مثل کبوتر نمایش در رؤیای مشترکشان پرواز کنند.
نمایش دژاکام شاید در بخشهایی از روایتش ریتم کندی داشته باشد و یا اینکه در برخی فصول بدون رویداد دراماتیک و اتفاق نمایشی به نظر آید، اما مهم این است که با همین ریتم و روند پرداخت روایی در انطباق با مفاهیم و محتوایش قرار می گیرد و از این منظر یک نمایش موفق با نگاهی زیبایی شناسانه است.

مهدی نصیری

منبع : روزنامه قدس