شمارش معکوس در داونینگ استریت

شکست حزب کارگر بریتانیا در سه انتخابات متوالی در ماه‌های گذشته موضوعی در خور تامل و مداقه است. از این رو که حزب کارگر در ۱۱ سال گذشته سکان هدایت بریتانیا را برعهده دارد و در انتخابات ماه می ۲۰۰۵ برای سومین بار متوالی توانست خانه شماره ۱۰ خیابان داونینگ استریت را به تسخیر خود در آورد. اما به نظر می‌رسد ماه عسل حزب کارگر و جامعه بریتانیا در یک‌سال آخر حکومت بلر و یک‌سال اول حکومت گوردون براون به پایان رسیده باشد. به واقع به نظر می‌رسد همان الزامی که باعث شد تونی بلر، نخست‌وزیر سابق بریتانیا اریکه قدرت را به وزیر خزانه‌داری و یار هم‌حزبی‌اش «گوردون براون» بسپارد، همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد و نتایج حاصل از نظر سنجی‌های اخیر در بریتانیا موید کاهش محبوبیت شدید حکومت کارگری است.
خارج شدن نسبی بریتانیا از سایه ساختار سیاسی دو حزبی و افزایش محبوبیت حزب سوم لیبرال دموکرات از سویی موید ناکامی نسبی هر دو حزب عمده بریتانیاست و از سوی دیگر ناشی از تحولات جدیدی است که جامعه بریتانیا در درون خود پذیرا شده است. وضعیت نه چندان مساعد اقتصادی بریتانیا، کاهش رشد اقتصادی، از بین رفتن فرصت‌های شغلی و عدم کامیابی دولت کارگری در انجام اصلاحات مناسب اقتصادی (از جمله اصلاح مالیات‌ها) برای برون‌رفت از وضعیت بغرنج فعلی که با افزایش قیمت محصولات سوختی و غذایی تشدید شده است، یکی از عوامل و زمینه‌های کاهش محبوبیت حزب حاکم بریتانیاست. گوردون براون نخست‌وزیر بریتانیا بعد از اعلام شکست نماینده‌ این حزب در انتخابات میاندوره‌ای کرسی منطقه «گلاسکوی شرقی» از یک نامزد محلی حزب ملی‌گرای اسکاتلند، سعی کرد تا با برجسته‌سازی موضوع نگرانی‌های اقتصادی شهروندان اسکاتلندی و بریتانیایی این نگرانی‌ها را با توجیه افزایش قیمت محصولات انرژی و مواد غذایی فرافکنی کند. در واقع اگر توجیه براون مقبول افتد، باید بپذیریم که یک بحران جهانی- که همه کشورهای جهان با آن دست به گریبانند- عامل ناکامی حزب حاکم و اعتراض شهروندان بریتانیایی به‌شکل رای ندادن به حزب حاکم، بوده است. اما این تابلوی ترسیم شده از سوی براون برای توجیه ناکامی حزب کارگر بریتانیا هر چند حاوی بخش‌هایی از واقعیت است اما بیانگر همه واقعیت جاری و موجود در بریتانیا نیست؛ چرا که اولا حزب کارگر بریتانیا سومین شکست پیاپی خود را در ماه‌های آتی تجربه می‌کند و ثانیا نظرسنجی‌های اخیر نشان‌دهنده این واقعیتست که میزان محبوبیت حکومت کارگری روز‌به‌روز به نفع افزایش محبوبیت حزب محافظه‌کار و حزب لیبرال دموکرات در حال کاهش است.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد توجیه براون به طور عامدانه یک حقیقت را مغفول می‌انگارد و آن کناره‌گیری تونی بلر از نخست‌وزیری و رهبری حزب کارگر بریتانیا است. در واقع ریشه‌های بحران فعلی درونی حزب کارگر را باید در دو سال گذشته جست‌وجو کرد. در دو سال گذشته نه موضوع افزایش سرسام آور قیمت انرژی مطرح بود و نه مواد غذایی بحران افزایش قیمت جهانی را تجربه می‌کرد.
بنابراین ریشه نگرانی و ناراحتی افکار عمومی بریتانیا از حکومت کارگری بریتانیا را نمی‌توان صرفا به وقایع اقتصادی اخیر نسبت داد. بلر در حالی که می‌توانست بیشتر در داونینگ استریت بماند و با نخست‌وزیری بیش از ۱۱ ساله خود حتی رکورد «مارگات تاچر» را بشکند، بنا به همین الزامات بود که صلاح دید کناره‌گیری در اوج محبوبیت در حال کاهش خود را برای تاریخ بریتانیا و آینده سیاسی خود بهتر بیابد و گوردون براون را به مسئولیتی بنشاند که باید پاسخگوی سیاست‌های ۱۰ ساله بلر در مقام نخست‌وزیری باشد. در آن موقع تحلیل درون‌حزبی فعالان حزب کارگر بر این مبنا استوار بود که کناره‌گیری بلر می‌تواند نمودار رو به نزول محبوبیت حزب حاکم را تغییر جهت داده و حزب را از بحران مشروعیت وارهاند. اما به نظر می‌رسد این تلقی مقام‌های حزب کارگر بریتانیا نه تنها نتوانست مسئولیت ناکامی‌ها را به دوش بلر مستعفی منتقل کند، بلکه در عمل مسوولیت مضاعفی را به دوش حکومت جدید براون انداخت.
براون در یک سال گذشته یک میرا‌ثدار بود و هر چند سعی کرد تا با انجام مانورهایی خود را از سایه سیاست‌های بلر به بیرون آورد و با تغییر کابینه و تغییر لحن و برخی سیاست‌های اعلامی درباره عراق و سایر مسائل سیاست خارجی از سیاست‌های بلر دوری گزیند، اما به نظر می‌رسد افکار عمومی بریتانیا، بلر و براون را جدای از هم تصور نمی‌کنند و مسوولیت حکومت ۱۱ ساله گذشته حزب کارگر را قابل انفکاک نمی‌دانند. دیوید کامرون، رهبر حزب محافظه‌کار «توری» بریتانیا روز جمعه (چهار ژوئیه) و پس از اعلام خبر شکست نامزد مورد حمایت حزب کارگر در انتخابات میاندوره‌ای «گلاسگوی شرقی» با حمله به براون و حزب کارگر از براون خواست تا هر چه سریع‌تر مقدمات برگزاری انتخابات زودهنگام را فراهم آورد، اما براون در واکنش به سخنان کامرون با رد موضوع انتخابات زودهنگام اذعان کرد که نگرانی افکار عمومی بریتانیا را درک می‌کند و سعی می‌کند برای این نگرانی‌های عمدتا اقتصادی راه‌چاره‌ای بیابد. به نظر می‌رسد براون و حزب کارگر بریتانیا با وقوف به این واقعیت که در صورت برگزاری یک انتخابات در مقطع فعلی باید خود را برای یک شکست سخت آماده سازند، می‌خواهند با تعویق این موضوع و با انجام برخی سیاست‌های اصلاحی تا ۱۸ ماه آینده، وجهه خود را بهبود بخشند، اما نکته‌ ظریف دیگری نیز در این میان وجود دارد و آن این است که اگر نمودار محبوبیت حزب حاکم روندی رو به کاهش گرفته است (که به نظر می‌رسد چنین است) بعید است که تغییرات جزئی در کابینه و انجام برخی سیاست‌های اصلاحی تاثیر چندانی در روند کاهش محبوبیت حزب حاکم داشته باشد و تجربه سیاسی مؤید این حقیقت است که در چنین مواقعی تنها یک «شوک» ممکن است در نقش یک ناجی عمل کند. به احتمال فراوان تغییر دو یا چند وزیر یا اعلام برخی سیاست‌های اقتصادی و حمایتی (از اقشار ضعیف در برابر افزایش قیمت‌ها یا موقعیت‌های جدید شغلی در برابر بیکاری) نمی‌تواند در نقش یک شوک عمل کند و شاید بهترین شوک همان اعلام انتخابات زودرس پارلمانی باشد. این امر شاید در حال حاضر به نفع حزب حاکم بریتانیا نباشد اما قطعا در آینده می‌تواند از کاهش محبوبیت بیشتر حزب کارگر جلوگیری کند. روز شمار معکوس خانه شماره ۱۰ داونینگ استریت برای نقل مکان مستاجران جدید ـ احتمالا محافظه‌کار ـ به شمارش افتاده است و بعید به نظر می‌رسد عاملی مانع تحقق این امر باشد.

مازیار آقازاده

منبع : روزنامه کارگزاران