همه چیز خوب پیش می‌رفت تا وقتی که...

گاهی وقت‌ها، «مانع» از جاهایی سردرمی‌آورد که اصلا فکرش را هم نمی‌کنیم. همه برنامه‌ها ریخته و همه عوامل اجرایی به خوبی وارد عمل می‌شوند که ناگهان یک ماده قانونی سد راه می‌شود. این همان بلایی بود که بر سر دستورالعمل نجات جان بیماران آمد. در «بتسرا»، کنار بزرگراهی، ساختمان کوچک و تو سری‌خورده اداره تحقیقات حفاظت انسانی به چشم می‌خورد. هدف این اداره، حافظت از مردم است. این نکته را به ذهنتان بسپارید تا داستان را ادامه دهیم...
● یک برنامه ساده
سال گذشته، محققان دانشگاه «جانز هاپکینز» نتایج برنامه‌ای را منتشر کردند که تقریبا در تمام واحدهای درمانی ایالت میشیگان به اجرا درآمده بود. این برنامه ساده، اجرای دستورالعمل پنج مرحله‌ای جلوگیری از عفونت‌های بیمارستانی را کنترل می‌کرد. برای مثال پزشک یا پرستار قبل از هر تزریق درون وریدی، باید دست‌های خود را بشویند و گان و دستکش استریل داشته باشند. همین چند دستورالعمل ساده، نتایج عجیبی به دنبال داشت. در مدت سه ماه، میزان عفونت‌های خونی حاصل از تزریق درون وریدی، به دو‌سوم کاهش یافت و عفونت‌های بخش ICU از متوسط ۴ درصد، به صفر رسید. در کل، بررسی‌ها نشان داد در مدت بیش از هجده ماه، جان ۱۵۰۰ نفر نجات یافته و حدود ۲۰۰ میلیون دلار صرفه‌جویی شده است. همه با خوشحالی فکر می‌کردند این جرقه، یک اقدام ساده ولی موثر است تا اینکه در ماه نوامبر، اداره تحقیقات حفاظت انسانی، کل طرح را تعطیل کرد. این آژانس به محققان دانشگاه و انجمن سلامت و بیمارستان‌های میشیگان تذکر داد که انجام دستورالعمل و پیگیری نتایج آن بدون اخذ رضایت کتبی آگاهانه از بیمار، نقض قواعد اخلاقی است.
● دلایل‌کوته‌نظرانه
در پی این تصمیم باور نکردنی و خطرناک، دولت، دلایل کوته‌نظرانه‌ای را ارایه کرد که هر چند بسیار موشکافانه به نظر می‌آیند ولی در عمل، طرحی را زیر سوال می‌برند که بسیار موفق عمل کرده بود. این دلایل به این شرح می‌باشند: ارایه هر نوع طرحی مثل طرح فوق، تغییر در روند همیشگی مراقبت‌های درمانی به حساب می‌آید و قوانین داروهای آزمایشی برای آن باید حاکم باشند. طبق قانون، تجویز داروهای آزمایشی بدون نظارت دقیق دولتی و اخذ رضایت‌نامه کتبی از بیمار، عملی غیراخلاقی است و حتی می‌توان گفت اجرای این مراحل، نیازمند دقت و نظارتی بیش از تجویز داروها هستند. دلیل دیگر اینکه از آنجا که نتایج این طرح به صورت آزمایشی، گردآوری و برآورد می‌شود، نه‌تنها بیماران بلکه پزشکان را در مخاطره قرار می‌دهد. حال آنکه روند اجرای این طرح نشان داده بود برخی پزشکان تا چه اندازه در انجام اقدامات پایه برای جلوگیری از عفونت کوتاهی می‌کنند. معلوم نیست چه‌قدر طول می‌کشد که این طرح بتواند از چنبره لفاظی‌ها و دلیل‌تراشی‌ها و بوروکراسی حاکم بر نظام درمان و قانون‌گذاری آمریکا خلاص شود.
پس از شکست آلمان در جنگ جهانی دوم که افتضاح پزشکان نازی را برای انجام مراحل آزمایش و بررسی اثر داروها روی اسرای اردوگاه‌های مرگ برملا کرد و این پزشکان در دادگاه نورنبرگ محاکمه شدند، انجام هر نوع عمل آزمایشی در روند درمان، تنها با اخذ رضایت‌نامه کتبی از بیمار به اصلی غیرقابل تغییر و قطعی تبدیل شد. اما متخصصان و اجراکنندگان این طرح بر این عقیده‌اند که نمی‌توان آن را با تجویز داروهای آزمایشی یکی کرد یا حتی آن را در طبقه‌بندی تلاش‌های موثر برای کاهش پنومونی حاصل از اقامت در بیمارستان یا درمان یکسان سکته و حملات قلبی و یا افزایش تزریق واکسن آنفلوآنزا قرار داد. نگاه متفاوت به این طرح، به‌خاطر خطر کمتر آن نسبت به تجویز داروهای آزمایشی نیست بلکه تفاوت عمیق‌تر، به این دلیل است که توقف انجام این اقدامات، جان عده زیادی را در خطر قرار می‌دهد. متاسفانه بررسی‌‌های انجام شده در سال‌های اخیر، نشان دهنده سهل‌انگاری کادر درمان و نادیده گرفتن بسیاری از اقدامات اولیه برای جلوگیری از عفونت و عوارض عمده است و به نظر می‌رسد تاثیر انجام درمان‌های پیشرفته بدون استفاده مرتب پزشکان و پرستاران از اصول اولیه، عملا به سایه رانده می‌شود.
● پافشاری غیرمنطقی
اگر دولتی‌ها باز هم بر دلایل خود پافشاری کنند، تمام جد و جهد محققان برای اطمینان از درمان موثر و مطمئن، تعطیل یا حداقل تعدیل می‌شود. موسساتی که در انجام این طرح آزمایشی مشارکت داشته‌اند مانند مرکز جلوگیری و کنترل بیماری‌ها (برای بررسی شیوع بیماری‌های عفونی) و ارتش آمریکا (برای پیگیری درمان سربازان زخمی که به وسیله سازمان‌‌های غیردولتی، مراقبت‌های درمانی جهت کاهش عوارض قابل اجتناب در ۳۷۰۰ بیمارستان کشور را دنبال می‌کنند)، منتظر جواب دولت هستند. سازمان بهداشت جهانی در تلاشی هم‌زمان، دستورالعمل ایمنی بیماران را در طول جراحی آغاز کرده است. هدف این طرح که شباهت‌های زیادی با طرح دانشگاه «جانز هاپکینز» دارد، ارایه چندین مرحله اولیه مانند تجویز آنتی‌بیوتیک قبل از باز کردن بدن در اتاق‌های عمل برای جلوگیری از عفونت یا مرور روند تامین خونی است که بیمار طی عمل از دست می‌دهد. سپس داده‌های آماری هر یک از این مراحل به دقت بررسی و نتیجه‌گیری می‌شوند. ولی برای انجام چنین طرح بی‌خطر و موثری، باید دست کادر درمانی را بازگذاشت و اگر قرار باشد تک‌تک بیماران رضایت‌نامه کتبی امضا کنند، با توجه به حاشیه‌هایی که انجام این تشریفات قانونی به دنبال دارد، بسیاری از بیمارستان‌های مایل به انجام این طرح، خود را کنار می‌کشند. در ابتدا قوانین تحقیقات علمی به بهانه غیرعلمی بودن طرح، سد راه تلاش‌ها برای بالا بردن کیفیت درمان و سلامت عمومی شدند و حالا که ثابت شده این طرح تا چه حد علمی و موثر است، مسوولان بر آن انگشت گذاشته‌اند. خطر اینجاست که مراحل اداری اخلاق پزشکی بر آنچه اخلاق پزشکی عملا حکم می‌کند، مانع‌تراشی کند. در نتیجه همه ارگان‌ها و در صورت لزوم کنگره آمریکا برای انجام بی‌دردسر این طرح باید تسهیلات لازم را فراهم کنند.

منبع: نیویورک تایمز ۳۰ دسامبر ۲۰۰۷

منبع : هفته نامه سپید