اوباما و چالش‌های پیش رو: سه چهره در یک تغییر

<یک رادیکال در کاخ سفید> عنوان مقاله ستون نویس لیبرال نیویورک تایمز، <توماس فریدمن ‌Thomas Freedman در روز بعد از مراسم تحلیف ریاست جمهوری باراک اوباما، هر چند که عنوان رادیکالی بنظر می‌رسد، ولی از نظر محتوایی حاوی نکته‌ای قابل توجه است. او ذیل عنوان فوق در حقیقت می‌گوید که <لحظه رادیکالی> در تاریخ آمریکا را در مراسم مزبور در ۲۰ ژانویه ۲۰۰۹ (۲ بهمن ۱۳۸۷) می‌توان دید. او می‌گوید: <لحظه، رادیکال است و نه اوباما. این لحظه در تاریخ آمریکا، لحظه‌ای حساس و از نظر نمادین به‌یادماندنی است. اوباما به هیچ رو فرد رادیکالی نیست، ولی دستیابی او به کاخ سفید و اجتماع حدود ۲ میلیون نفر بی‌تردید لحظه‌ای بیانگر تغییر از دوران حاکمیت بوش به مرحله جدیدی از تاریخ آمریکاست که یک سیاهپوست مهاجرزاده با سوابق نه چندان عمده اجرایی، اداره آمریکایی را در دست می‌گیرد که با انبوهی از چالش‌ها روبروست.> اوباما بعد از این لحظه و نقطه عطف چگونه با چالش‌ها روبرو خواهد شد؟ حداقل سه چهره از وی را می‌توان در نظر داشت: <نفی کنندگی>، <روزمرگی> و <بحران زدگی.>‌
ـ چهره اول، چهره نفی‌کنندگی اوباماست. او در نطق مراسم سوگند خود که از بلیغ‌‌ترین نطق‌های سیاسی تاریخی آمریکا بود، حاکمیت نئومحافظه‌کاران را در حضور جرج بوش که در ردیف اول شرکت‌کنندگان قرار داشت،‌نفی کرد. نفی او بسیار محکم بود. اوباما بلافاصله در روزهای آغازین کار در کاخ سفید با صدور سه دستورالعمل اجرایی، در زمینه نفی اقدامات بوش در زندان گوانتانامو، شکنجه زندانیان و بازداشتگاه‌های مخفی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا اقدام کرد. اوباما دوران بوش را در لفظ و عمل نفی خواهد کرد، اما این چهره نفی کنندگی، ذاتا نمی‌تواند پایدار باشد. نفی دوران بوش در ایجاد اتحاد عاطفی، وحدت احساسی و دادن حس تغییر، برای مدتی می‌تواند کارآ باشد، اما اوباما می‌داند که مهلت استفاده از این چهره، محدود خواهد بود.
ـ چهره دوم، چهره روزمرگی است. ریاست جمهوری در آمریکا جنبه‌های نمادین قابل ملاحظه‌ای دارد. نظام سیاسی آمریکا، رئیس‌جمهور محور است. ماهیت فدرالی ساختار حکومتی آمریکا، وظایف روزمره، ولی عمده‌ای را به دوش ریاست جمهوری می‌گذارد: رئیس جمهوری در کنار پرچم که نماد صامت و ساکت وحدت ملی است، مظهر زنده بودن سیستم سیاسی و انجام امور روزمره سیاسی و اداری است. در این چهره، اوباما با دیگران تفاوتی نخواهد داشت. نظام اداری و حکومتی، اقدامات روزمره را انجام خواهد داد و اوباما در راس هرم قدرت، چهره نگهبان را با چالش کمتری ایفا خواهد کرد.
ـ اما چهره سوم، چهره بحران‌زدگی است که اصلی‌ترین چالش اوباما خواهد بود. همانگونه که او در نطق خود به صراحت و کنایه یادآور شد، آمریکا در بحران داخلی و خارجی بسر می‌برد. هرچند که او واژه بحران را بکار نبرد، اما تصویری که از اقتصاد و اجتماع و جایگاه آمریکا داد، پذیرش بحران‌زدگی آمریکا بود. در این زمینه است که او باید خمیرمایه رهبری خود را به آزمون گذارد و نقش ویژه ریاست جمهوری در جامعه آمریکا در دوران بحران را ایفاء کند. <مایکل ساندل<‌>‌Michael Sandel استاد علوم سیاسی دانشگاه هاروارد، به درستی می‌گوید که آمریکایی‌ها در وضعیت عادی، نسبت به حکومت و دولت بدبین و حداقل بی‌تفاوت هستند، ولی در بحران‌ها، به سمت دولت رو می‌آورند و می‌خواهند که رئیس جمهوری، رهبری خروج از بحران را بعهده داشته باشد. آیا اوباما مرد این میدان است؟‌
اوباما در نطق خود، با در کنار هم قراردادن عناصری از نطق‌های ریاست جمهوری دور دوم لینکلن در سال ۱۸۶۵ با تاکید بر <وحدت ملی>، عناصری از نطق فرانکلین روزولت در سال ۱۹۳۳ با برجسته کردن <امید به آینده> و عناصری از نطق کندی در ۱۹۶۳ با پررنگ کردن <قدرت اراده و عزم>، سعی در پردازش چهره‌ای داشت که هم از بحران آگاه است؛ هم غیر ایدئولوژیک و راه‌حل‌گراست و هم امیدوار و مصمم بوده و به ظرفیت‌های بازتولید جامعه آمریکا، معتقد است. این چهره در بستر واقعیت‌ها، رنگ اصلی خود را روشن خواهد کرد.
واقعیت‌های سنگین و تلخی در صحنه عمل داخلی و خارجی آمریکا، این چهره اوباما را از ابهام به‌درخواهد آورد. به نظر می‌رسد که هرچند او از ماهرترین سخنران‌های تاریخ آمریکاست و در تداوم این سنت، سیاهپوستان برجسته آمریکا، در بلاغت کلام از دیگر آمریکاییان پیشی گرفته‌اند، اما حل چالش‌های عملی اقتصاد و سیاست آمریکا، فراتر از ظرفیت‌های سخن‌پردازی است. <پال کیگن‌ > ‌Paul Kaganتحلیل‌گر اقتصادی آمریکا در مورد نطق اوباما می‌گوید: هرچند که او زیبا حرف زد، ولی روشن نکرد که با این اقتصاد بحران‌زده چه خواهد کرد. <ژوزف نای> ‌Joseph Nye، استاد آمریکایی روابط بین‌الملل، بعد از نطق اوباما گفت که او باید آمریکا را تبدیل به قدرتی هوشمند ‌‌‌‌(Smart Power) کند. اما آیا اوباما می‌تواند کشتی توفان‌زده قدرت آمریکا را در دنیای پرتلاطم روابط داخلی و بین‌المللی، به ساحل آرام‌بخشی برساند؟

دکترسیدمحمد کاظم سجادپور

منبع : روزنامه اطلاعات