سبزترین لا‌یحه قوه مقننه

در سال ۱۲۹۶ شمسی یعنی ۹۱ سال قبل برای اداره جنگل‌های کشور، در اداره کل فلا‌حت وابسته به وزارت فواید عامه و تجارت و فلا‌حت، شعبه‌ای به نام شعبه جنگل‌ها پایه‌گذاری شد. در این ۹۱ سال به غیر از سال ۱۳۴۶ که قانون حفاظت جنگل‌ها و مراتع که قوانینی پیشرفته و مترقی برای آن زمان بوده و برای اجرا و نظارت آن وزارتخانه‌ای مستقل به نام وزارت منابع طبیعی وجود داشت، هیچ‌گاه، دیگر آرامشی بر پیکره منابع طبیعی کشور از لحاظ قانون و قانونگذاری حاکم نبوده است و در بعضی مواقع قوانین حاکم و اجرای آن خسارات زیادی بر منابع طبیعی وارد کرده است. در این ۹۱ سال، در سال‌های ۱۳۲۱ قانون مربوط به جنگل‌ها، در سال ۱۳۳۸ قانون جنگل‌ها و مراتع کشور و در سال ۱۳۴۶ قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع کشور به تصویب رسید و در تمام این مقاطع و مراحل، نگرشی سیاسی مقدمه و منشا و تهیه و تصویب این قوانین بوده، به‌طوری که در سال ۱۳۵۰ در اثر یک تصمیم سیاسی و بدون مطالعه، وزارت منابع طبیعی پس از چهار سال منحل شد و ماحصلش این است که پس از سال‌ها تلا‌ش کارشناسان و کارکنان خدوم منابع طبیعی کشور، متاسفانه هنوز ساختار و تشکیلا‌ت قوی و قانونمندی حاکم بر این منابع نیست و اثرات جبران‌ناپذیری بر پیکر سست و خمیده منابع طبیعی وارد شده است. چندی پیش قانون جامع منابع طبیعی که بازنگری قوانین مربوط به جنگل‌ها، مراتع و... در آن به روز شده است تقدیم مجلس شورای اسلا‌می شد و کلیات آن که مشتمل بر ۷ فصل و ۶۶ ماده است به تصویب رسید. پس از تصویب این کلیات، متاسفانه مخالفت‌هایی از سوی برخی مسوولا‌ن وزارت صنایع و معادن و خانه معدن صورت گرفت. امیدوارم در این نوشتار نگرانی افراد یا نهادهایی که از تصویب این کلیات منافع خود را در خطر دیدند کاسته شود و دوستان قبول کنند که حفظ جنگل‌ها و مراتع برای جامعه، مهم‌تر از بهره‌برداری آنی و مقطعی از آن است. بدون تردید در هیچ زمانی همانند قرن حاضر ارزش منابع طبیعی و ضرورت حفظ و توسعه آن محسوس و ملموس نبوده است. این منابع همواره به منزله زیربنای توسعه اقتصادی، اجتماعی، کشاورزی و... به‌عنوان یک بستر مطرح بوده و حفظ و بهره‌برداری اصولی از آن هدف اصلی متولیان و مسوولا‌ن آن بوده است. گرچه معتقدم هیچ‌گاه قدر و منزلت واقعی خود را نیافته و همواره به علت عدم استقلا‌ل ساختار و تشکیلا‌ت و قوانین لرزان، پیکری سست و خمیده داشته است. منابع طبیعی و مواهب بی‌حد و حصرش اگر با رعایت موازین اصولی و قوانین پویا رو به جلو حرکت نکند، ظرفیت‌هایش پایداری ندارد و نعماتش را نمی‌تواند به نسل‌های بعد ارمغان دهد. در این نکته تردیدی ندارم که منابع طبیعی برای انسان‌ها است و باید از آن بهره‌برداری شود و در خدمت رفاه و پیشرفت جوامع قرار گیرد، اما مساله این است که حد مطلوب این بهره‌برداری تا کجا است؟ اگر از مواهب طبیعی برحسب قاعده و با رعایت ظرافت بهره بگیریم طبیعت زاینده است ولی اگر حریصانه و بی‌اعتنا به ظرفیت آن حرکت کنیم، روزگاری نه چندان دور خواهد رسید که این عرصه نعمت‌خیز به عرصه‌ای برهوت تبدیل می‌شود. اظهارات اعضای خانه معدن و برخی مسوولا‌ن وزارت صنایع و معادن و تنی چند از کسانی که به برکت وجود منابع طبیعی از معادن آن بهره‌برداری می‌کنند در روزنامه‌ها و جراید حکایت از چه چیز می‌کند؟ اگر قرار است فعالیت‌های عمرانی و سایر فعالیت‌ها در عرصه‌های منابع طبیعی صورت بگیرد آیا نباید قوانین حفاظت و بهره‌برداری از آن به روز و پویا شود؟ باید توجه داشت که قوانین و برنامه‌های طراحی شده برای حفظ و توسعه منابع طبیعی به دلا‌یل متعدد از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است و حفظ جنگل‌ها و مراتع برای جامعه، مهم‌تر از بهره‌برداری آنی و مقطعی و سودآور برای بعضی‌ها است. بازنگری در قوانین منابع طبیعی در راستای حفظ، احیا و توسعه پایدار این منابع بوده و فرد یا نهادی از اجرای آن متضرر نمی‌شود. من برخلا‌ف دوستان معدن‌کاوم که می‌گویند چه باید کرد؟ می‌گویم که چه نباید کرد؟ ابتدا از این دوستان که تصویب کلیات قانونی جامع منابع طبیعی را رسانه‌ای کردند تشکر می‌کنم چون آنها باعث شدند عقده دل من جنگلبان که ۲۵ سال از عمرم را در همین منابع خون‌جگر خوردم و عرق جبین برای سبز شدن یک نهال ریختم باز شود و حرف‌هایی را بر زبان آورم. روی خطابم با نمایندگان محترم مجلس شورای اسلا‌می است. به عنوان یک جنگلبان که نام یکی از شماها را بر تعرفه رای‌اش نوشت و به صندوق آرا انداخت می‌گویم و تقاضا دارم: بیایید پا را فراتر از تصویب این کلیات بگذارید و رای بر استقلا‌ل این سازمان دهید و وزات منابع طبیعی را احیا کنید و کارنامه‌ای سبز را در دوران نمایندگی خود رقم بزنید.
‌ نمایندگان محترم توجه داشته باشند مشکل منابع طبیعی معدنکاوان و بهره‌برداری از معادن نیست، چون عرصه منابع طبیعی وسیع است. هر کس راه خود را می‌رود، روزی کشاورزی هر جا و هرطور که شد می‌کارد و برداشت می‌کند، روزی توسعه صنعت را بر پیکر منابع طبیعی می‌کوبند، روزی دامدار هر تعداد دام را که خواست در مرتع وارد می‌کند، روزی مواد و تبصره‌هایی برای بهره‌کشی از منابع طبیعی وضع می‌کنند و روزی توصیه‌ها و دخالت‌های مسوولا‌ن بر پیکر منابع طبیعی زخم وارد می‌کند و روزی تداخل قوانین، عدم تعیین حدود اختیارات قانونی وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها این منابع را تحقیر می‌کند. ‌ برای مثال به تداخل قوانین مربوط به بهره‌برداری از معادن و قوانین مربوط به حفاظت از جنگل‌ها و مراتع اشاره می‌کنم: وزارت صنایع و معادن با تکیه بر یک سلسله از قوانین، خود را مجاز می‌داند هرگونه بهره‌برداری را در عرصه مراتع و حتی جنگل‌ها داشته باشد که این قوانین با قوانین حفاظت از جنگل‌ها و مراتع مغایرت دارد یا وزارت جهاد کشاورزی که متولی اصلی همین منابع است برای بهره‌گیری از اراضی موات، تعابیر و تعاریف خاصی دارد که بخشی از مراتع کشور را دربرمی‌گیرد و سایر موارد دیگر که در این نوشتار نمی‌گنجد و متاسفانه دست متولیان حفاظت از این منابع را بسته است.
نمایندگان محترم مجلس شورای اسلا‌می، خاطرنشان می‌کنم: سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور سرنوشت پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است و تاکنون جنگلی از قوانین و مصوبات را به خود دیده است. ‌ بارها منحل و سپس احیا شده، بارها بین وزارتخانه‌های مختلف پاس داده شده است و در طول این ۹۱ سال مدیریت‌ها، سوءمدیریت‌ها، ناآگاهی‌ها و فرصت‌طلبی‌های زیادی را دیده است که اگر به آمار مساحت جنگل‌ها و مراتع مراجعه کنید، می‌بینید که با چه سرعت حیرت‌انگیزی منابع طبیعی کشور به سوی زوال پیش می‌رود. بیایید به خاطر فرزندان خود با منابع طبیعی مهربان باشیم و رای بر وزارت منابع طبیعی بدهیم. و اما عزیزانی که نگرانی خود را در خصوص استخراج و تولید مواد معدنی ایراد داشته‌اند، باید توجه داشته باشند که اگر قوانین جامع و پویایی در سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور حاکم باشد آن دوستان بهتر می‌توانند در این عرصه فعالیت کنند و باید اظهار داشت در تبصره ۳، ۴، ۵، ۶، ۷، ۸ و سایر مواد قانونی کلیات طرح بر لزوم هماهنگی فعالیت‌های معدنی با مسائل منابع طبیعی و زیست‌محیطی تاکید شده و تصویب این قانون راه را بر انجام وظایف قانونی محوله به وزارت صنایع و معادن و فعالیت‌های معدنی نمی‌بندد. دوستان باید عنایت داشته باشند که منابع طبیعی پشتوانه و بستر همه فعالیت‌هاست و هیچ‌کدام از ما حق نداریم نگاه حریصانه‌ای به منابع طبیعی داشته باشیم. هفته منابع طبیعی در راه است، شما را با این ابیات به کاشتن دعوت می‌کنم: این درختان آیه‌های رحمت‌اند / حامی حفظ و بقای ملت‌اند/ پس بیا خیز و نهالی را بکار / تا خزان زندگی گردد بهار

حمید هرندی

منبع : روزنامه اعتماد ملی