اولین روز زندگی کودک

مادر و پدر ماه‌ها منتظر چنین روزی بوده‌اند تا بتوانند نوزاد کوچکشان را ببینند. آنها اگر برای بار اول است که صاحب فرزند می‌شوند، به طور حتم هیچ‌گاه این روز را فراموش نخواهند کرد؛ زیرا مشاهدهٔ چهرهٔ فرزند برای اولین‌بار، یکی از بهترین لحظه‌های زندگی فرد است به شمار می‌رود. از امروز آنها مسئولیت نگهداری از طفلی ناتوان، ضعیف و وابسته‌ای را بر عهده می‌گیرند که گاه آرزو می‌کنند کاش مادر، خاله و یا عمه‌ای در کنارشان باشد تا بتوانند از کمک‌های او در این زمینه بهره‌مند شوند. به همین منظور بهتر است قبل از آن‌که این عضو جدید خانواده به آنها ملحق شود، اطلاعات و دانسته‌های خود را افزایش دهند تا بتوانند با پیش‌زمینهٔ ذهنی بالائی به استقبال او بروند.
● تولد کودک
گذر از محیط آرام و تاریک رحم به محیط شلوغ و روشن بیرون از رحم سبب تغییرات شگرفی در کارکرد اندام‌های مختلف بدن طفل می‌شود و نیازهای جدیدی برای او فراهم می‌آورد. دنیای پیش از تولد کودک، دنیائی بسته، فردی و گرم است که بسیار با دنیای پس از تولد که دنیائی باز، بی‌انتها، جمعی و سرد است، تفاوت دارد.اولین تغییر برای کودک، نفس کشیدن است. هنگامی که کودک برای بار اول، هوا را به درون شش‌های خود فرو می‌دهد، گردش خون او به جریان می‌افتد و اکسیژن لازم را به بدنش می‌رساند. اولین آزمایشی پزشکان در همان دقایق اول تولد از کودک می‌گیرند، ”آزمایش آپگار“ نام دارد. این آزمایش به پزشک متخصص کودک کمک می‌کند تا یک‌سری اطلاعات اولیه دربارهٔ سلامت جسمانی کودک به‌دست آورد. این اطلاعات شامل سنجش میزان ضربان قلب، تنفس، کشیدگی ماهیچه‌ها، واکنش‌های کودک و رنگ پوست بدن اوست. چنان‌چه مشاهده شود کودکی دچار ضعف و نارسائی در عملکرد کلی بدنش است، او را چند روزی تحت مراقبت‌های ویژه قرار می‌دهند.
● نوزادتان چگونه است؟
اگر انتظار دارید که نوزاد تازه به دنیا آمدهٔ شما، کودکی تپل، سرزنده و خندان باشد، باید گفت که اشتباه فکر می‌کنید. بسیاری از نوزادان، آفریده‌هائی لاغر، لغزنده و ضعیفی هستند که سرشان کمی نوک‌دار است؛ البته این امر موقتی است، زیرا سر کودک هنگام تولد به دلیل فشارهای زایمان قدری کشیده می‌شود، ولی بعد از چند روز به حالت گرد و معمولی در می‌آید (به‌استثنای کودکانی که به صورت سزارین به دنیا می‌آیند، زیرا آنها فشار زایمان را تحمل نمی‌کنند). هم‌چنین نوزاد شما قدری منقبض و فشرده است، او دست‌ها و پاهائی خمیده دارد که از قسمت آرنج و زانو به سمت داخل جمع شده‌اند. در حقیقت این حالت بدنی او بعد از چند ماه که در رحم مادر قرار داشته است، کاملاً طبیعی و عادی است. به‌تدریج که کودک رشد می‌کند، دست و پاهایش هم راست و کشیده خواهند شد. شاید ظریف‌ترین بخش بدن او، انگشت‌های کوچک و لاغر او باشند که گاهی ناخن‌هائی نازک و بلند دارند. رنگ پوست نوزاد نیز ممکن است قرمز، صورتی و حتی ارغوانی باشد. گروهی از نوزادان در هنگام تولد سفید هستند و پوششی از کرک‌های نرم روی بدن آنها را پوشانده است. این کرک‌های نرم، پوست او را در مقابل ”مایع آمنیوتیک“ درون رحمی محافظت می‌نماید و بعد از یک هفته می‌ریزند. گروهی دیگر از نوزادان با پوستی پرچین و چروک به دنیا می‌آیند. داشتن خال‌ها و یا جوش‌هائی روی پوست نوزاد هم دور انتظار نیست. تمامی این التهاب‌های پوستی بعد از چند روز و یا یک هفته کاملاً از بین می‌روند. به خاطر داشته باشید، ظاهر نوزاد شما بعد از چند هفتهٔ اول تولدت تغییرات زیادی خواهد کرد. دست و پای او صاف خواهند شد و کم‌کم ظاهر نوزادتان، شکل می‌گیرد. این امر در ‌حالی است که بزرگ‌ترین رویداد زندگی‌تان در حال وقوع است. او از همان روزهای اول تولدش تغییرات بسیار در زندگی شما ایجاد می‌کند. شما او را زیباترین موجود روی زمین می‌بینید و با دیدن او به هیجان می‌آئید.
● بازتاب‌های اولیه
پاسخ‌ها و رفتارهای نوزاد در هنگام تولد کاملاً غیر ارادی هستند. این رفتارها را اصطلاحاً ”بازتاب“ می‌نامند. بازتاب‌ها فعالیت‌هائی غریزی هستند که به ادامهٔ حیات کودک در روزهای اول تولد کمک می‌کنند. پس از آن‌که مهارت‌های جسمی و ذهنی کودک رشد و پیشرفت کنند تا حدی که کودک قادر باشد حرکات خود را آگاهانه انجام دهد، این واکنش‌ها (بازتاب‌ها) نیز از بین خواهند رفت. مهم‌ترین بازتاب‌های نوزادان عبارتند از:
▪ بازتاب مکیدن و بازتاب‌ گونه. این بازتاب‌ها تنها با لمس گونهٔ نوزاد ایجاد می‌شود. نوزاد دهانش را در جهت محلی که لمس شده است، می‌گرداند و اگر انگشت و یا پستانکی در دهان کودک گذارید، شروع به مکیدن می‌کند.
▪ بازتاب گردن. وقتی که نوزاد به پشت خوابیده است و سرش به یک سمت کج شده باشد، ”وضعیت دفاعی“ به خود می‌گیرد و بازوی طرف دیگر را به پشت سرش می‌آورد.
▪ بازتاب چنگ زدن با کف دست. چنا‌ن‌چه انگشت خود را کف دست نوزاد بگذارید، انگشتانش را محکم به دور انگشت شما جمع می‌کند.
▪ بازتاب بابینسکی. اگر کف پای نوزاد را بخارانید، انگشتانش از هم باز می‌شوند.
▪ بازتاب مورو: (بازتاب یکه خوردن)، در حالی‌که نوزاد را کاملاً روی دست خود نگه داشته‌اید، کمی (۳ـ ۲ سانتی‌متر) او را به بالا بیندازید. مشاهده خواهید کرد که کودک بازوهای خود را به صورت متقارن به دو طرف باز می‌کند و دست‌ها نیز از حالت مشت خارج شده و باز می‌شود. بعد از چند لحظه دوباره طفل بازوهای خود را به طرف داخل جمع می‌کند.
● بازتاب‌های حفاظتی
زمانی که تکه پارچه و یا گوشهٔ پتو روی صورت کودک قرار گیرد، سعی می‌کند با حرکت دست و سر خود پارچه را کنار بزند. این‌گونه رفتارها و عکس‌العمل‌های حفاظتی نیز در زمرهٔ بازتاب‌ها شناخته می‌شوند.
● بازتاب راه رفتن
اگر زیر شانه‌های کودک را بگیرید و او را در حالت ایستاده نگه دارید، کودک پاهای خود را صاف و کشیده می‌کند تا پایش به سطحی محکم برسد. آن‌گاه حرکتی شبیه راه رفتن از خود نشان می‌دهد. این بازتاب در حدود یک ماهگی از بین می‌رود و هیچ ارتباطی به زمان راه رفتن او ندارد (مهارت ایستادن و یا راه رفتن زمانی پدیدار می‌شود که استخوان‌ها و ماهیچه‌های پاهای کودک به اندازهٔ کافی قوی شوند تا بتوانند تحمل وزن کودک را داشته باشند)
● بازتاب خزیدن
اگر کودک را به روی شکم بخوابانید، او زانوهای خود را به دورن شکم خم می‌کند و باسن خود را بلند می‌کند (حالت جنینی) این بازتاب در حدود ۳ـ۲ ماهگی، یعنی زمانی که کودک بتواند صاف روی شکم بخوابد ناپدید می‌شود.

منبع : ماهنامه کودک