شهر باستانی زرنج ، زابل

ویرانه‌های شهر باستانی زرنج، پایتخت قدیم سیستان، در جلگه‌ای كه در اطراف دریاچه هامون واقع شده، باقی مانده است. آثار ویرانه‌ها معرف زمان آبادی و پایتختی این ناحیه مشهور تاریخی در دوران باستان و پیش از اسلام می‌باشد.
بدیهی است با شروع كاوش‌های علمی و مطالعات تاریخی آثار و بناهای فراوانی در منطقه زرنج از ادوار پیش از تاریخ و دوران هخامنشی، اشكانی، ساسانی و اسلامی كشف خواهد شد. از این شهر كه حدود 1119 سال قبل پایتخت سیستان بود،‌ اثری نیست.
در وصف این شهر، در كتاب حدودالعالم آمده است : «شهری با حصار و پیرامون آن خندق است و اندر وی رودهاست، و اندر خانه‌های وی آب روان است، دارای پنج در آهنی است و گرمسیر است و برف نمی‌بارد» بعضی نیز پایتخت سیستان را همان آبادی معروف به «ارم شهرستان» می‌دانند و روایتی هم هست كه پایتخت سیستان قبل از زرنج «رام شهرستان» خوانده می‌شد.
تغییر مسیر هیرمند و شاید هم طغیان آن باعث شده است كه آبادی‌ها و شهرستان‌های قدیم این ناحیه خراب شوند. ممكن است حفریات تاریخی بسیاری از این مسائل را روشن نماید.
در روایت محلی سیستان افسانه‌ای در مورد خرابه‌‌های معروف به «سابور‌شاه» است. بدین ترتیب كه داماد سابور در شهرستان از آبادی‌های سیستان می‌زیسته است. دختر سابورشاه به بچه‌اش می‌گوید كه وقتی پیش پدربزرگ خود رفتی هرچه رونما به تو داد نپذیر و درخواست كن كه سهم ما را از آب هیرمند دو چندان كند و چون چنین درخواست كرد و پدربزرگ بخشید، شهر كه در شمال كوه خواجه قرار داشت زیر آب رفت. هرچند این داستان جز افسانه‌ای بیش نیست، اما حمایت از واقعیتی انكارناپذیر دارد و آن اینكه خرابه‌های سابورشاه بقایای شهری است كه روزی بر اثر طغیان هیرمند یا تخریب یا شكسته شدن سد به زیر آب رفته است.
ظاهراً زرنج در صدر اسلام، در زمان یعقوب لیث و جانشینان وی پایتخت سیستان بوده است.