استاد بنان، صدای مخملی آواز ایرانی

مردان بزرگ هنر پیش از آن كه به تاریخ بپویندند و نامشان آذین كتاب شود به واسطه‌ی نفوذ و تاثیر در جان و روان جامعه در سینه و صفحه‌ی دل مردم نقش می‌بندند.
در هر دوره‌ای و عصری بسیارند كسانی كه شعر می‌سرایند، پنجه بر ساز می زنند و می‌خوانند،نقش بر بوم می‌زنند اما از هزاران هزار چنین، شماری اندك هستند كه‌درذهن و خاطره مردم ماندگار می‌شوند وآدمیان گذشته و حال خود را چون آیینه در آنان می‌بینند.
از این روی درتاریخ موسیقی ایرانی كمتر ایرانی میان سال یا مسن را می‌توان یافت كه با شنیدن "الهه ناز"، "حالا چرا"، "خزان عشق"، " زهره"، "توای پری كجایی" به یاد خاطرات گذشته نیفتد.
"الهه ناز"، " خزان عشق"، "غوغای ستارگان"، "مرغ شباهنگ " و هركدام از این ترانه‌ها با روح و جان ایرانیان درآمیخته وبرای ارتباط با آنان نیاز به دانستن "نت"، "سولفژ"، "هارمونی"، آكورد و یا هرنوع دانش موسیقی نیست.
برغم تحولات گوناگون سیاسی و تاریخ پرفراز و نشیب كشورمان، كه به نوعی در هنر موسیقی ایرانی تاثیرگذاشته‌اند، خوانندگانی در یك قرن اخیر ظهور كرده‌اند كه با اجرای آثار بدیع و ماندگار نام خود را در ذهن مردم جاودان كرده‌اندو از این میان می‌توان به استاد "غلامحسین بنان" اشاره كرد كه به حنجره و صدای مخملین آواز ایران شهرت یافت.
بنان در سال ‪ ۱۲۹۰‬در خانواده‌ای هنرمند در تهران به دنیا آمد. مادرش دختر محمد تقی ركن‌الدوله، برادر ناصرالدین‌شاه، ارگ می‌نواخت،پدرش كریم خان بنان الدوله، فرزند میرزاالله مستوفی از صدایی خوش برخوردار بود و خواهرش نیز نزد "مرتضی نی داوود" تار می‌نواخت.
خانه‌بنان محل آمد و شد هنرمندان مختلف بود و اولین كسی كه به استعداد بنان پی‌برد ،مرحوم مرتضی نی‌داوود بود و از بنان‌الدوله خواست تا اجازه دهد با غلامحسین موسیقی ایرانی كار كند.
بدین ترتیب غلامحسین از ‪ ۱۱‬سالگی به فراگیری موسیقی پرداخت بعدها فن تلفیق و طرز ادای شعر را از میرزا طاهر رسایی (ضیاء الذاكرین)آموخت ومدتی هم از "ناصر سیف" كسب فیض كرد.
این دو از روحانیون مطلع به موسیقی ایرانی بودند كه سهم به‌سزایی در رشد هنری بنان داشتند.
صدای بنان بم، كوتاه و دارای حالتی بود كه برای ظرافت‌های آواز ایرانی بسیار مناسب است.
شادروان "حسین ملاح" در مورد كیفیت صدای بنان می‌نویسد:ازدیدگاه زیبا شناسی،صوت خوش بنان را می‌توان به خطی منحنی تشبیه كرد كه عاری از هرگونه زاویه است و شنونده مطلقا زبری ،درشتی و عدم نرمش در آن حس نمی‌كند.
زنده‌یاد"روح‌الله خالقی"می‌نویسد:صدای بنان بسیار لطیف،شیرین،زیبا وخوش آهنگ است، كوتاه می‌خواند، ولی در همین كوتاهی ذوق وهنر بسیار نهفته است.
غلتها وتحریرهای او چون رشته‌های مروارید غلتانی به هم پیوسته و مانند آب روان است.
وی بنان را گوهر گرانبهای موسیقی ایرانی می‌داند و می‌افزاید: من ازصدای بنان مسحور می‌شوم، لذتی بی‌پایان می‌برم كه فوق آن متصور نیست. تصور نمی كنم خواننده‌ای به ذوق ولطف واستعداد بنان در قدیم داشته باشیم وبه این زودی‌ها هم پیدا كنیم.
وی افزود : به طور كل صدای بنان مردانه، پخته، ملیح ویك دست است و در آن لطافتی نهفته است كه هر صاحبدلی را به وجد می‌آورد.
بنان از سوی "علینقی وزیری" و "عبدالعلی وزیری" به خالقی معرفی شد و برای امتحان آواز به رادیو رفت و قطعه‌ای را در سه‌گاه با ویلن "ابوالحسن صبا" اجرا كرد كه تسلطش مورد تایید حاضران قرار گرفت.
استاد بنان، با راه‌اندازی انجمن موسیقی در سال ‪ ۱۳۲۳‬و تاسیس هنرستان موسیقی در سال ‪ ۱۳۲۸‬به فعالیت دراین دو مركز پرداخت.
درسال‌های فعالیت حرفه‌ای بیشتر به شیوه آواز ادیب خوانساری متمایل شد و در ردیف،از استاد صبا تاثیر پذیرفت و سرانجام شیوه‌و روش خاصی برای خود ابداع كرد.
مهارت در تلفیق شعر و موسیقی ایرانی، انتخاب دستگاه مناسب با شعر و قدرت در انتقال مفاهیم ،از ویژگیهای بارز شیوه آواز استادبنان بود.
او هنگامی شعری را به تغنی می‌گرفت كه تمامی معانی و دقایق آن را درك وآنگاه دستگاه مناسب با آن را انتخاب كرده ومی خواند،لذا تمامی حالات جمله از قبیل استهفام، تمنا، اعتراض، توصیف، شكایت و غیره را بخوبی ادا می‌كرد.
"شهرام آقایی‌پور"دركتاب "رویای هستی" می‌نویسد: بنان هرگز كلام را فدای آواز نكرده و حق شعر را به تمامی ادا می‌كرد.
ریزه‌كاری‌هایش درخواندن، همچون ظرافت‌های مینیاتوری است كه در تابلوهای آوازش جلوه می‌كند.
وی می‌افزاید:بنان در مركب‌خوانی نیز بسیار توانا بود و تا آنجا كه این گونه آثارش حالت مصنوعی وآزاردهنده به خود نمی‌گرفت و مدولاسیونهای او برای گوش طبیعی جلوه می‌كرد.
پس‌از شروع برنامه گلها در سال ‪ ۱۳۳۴‬دومین برنامه با صدای بنان با غزل "من مست و تو دیوانه،مارا كه برد خانه"اجرا شد واز آن پس پای ثابت این گونه برنامه‌ها شد.
در سال ‪ ۱۳۳۶‬دراثرتصادف اتومبیل چشم راست خود را از دست دادواز آن پس از عینگ دودی استفاده می‌كرد.
در كارنامه هنری بنان ‪ ۳۵۰‬اثر به ثبت رسیده كه در برنامه‌های موسیقی ایرانی ،گلهای جاویدان،گلهای رنگارنگ،گلهای صحرایی،گلهای تازه اجرا شده است.
او به اجرای ترانه تمایل نداشت وبیشتر آواز خواندن را دوست داشت اما به تشویق خالقی كم كم به تصنیف و قطعات ضربی روی آورد.
از آثار استادبنان می‌توان به "آتشین لاله"، "آتش جاودان" "حالاچرا"، "از یاد رفته"، "اشك وآه"، "امیدزندگانی"، "ای ایران"، "بهار دلنشین"، "بوی جوی مولیان"، "كاروان"، "گریه شمع" یاد كرد.
شادروان غلامحسین بیان در هشتم اسفند ‪ ۱۳۶۴‬درپی یك دوره بیماری درگذشت و در امام‌زاده طاهر كرج به خاك سپرده شد

منبع : ایران ملودی