خبرسازترین‌های خاورمیانه در سال ۲۰۰۷

سال ۲۰۰۷ یکی از خبرسازترین سال‌های قرن جدید برای خاورمیانه بود. سالی پرتلاطم که همانند سال‌های گذشته قرن بیست و یکم، کشورهای فلسطین، عراق و لبنان پرحاشیه‌ ترین و ملتهب‌ترین سال را در میان کشورهای خاورمیانه برای آن رقم زدند. با این تفاوت که امسال بحرین نیز به جمع آنها اضافه شد.
در این میان یمن نیز در سال گذشته به جمع کشورهای خبرساز خاورمیانه پیوست. انجام فعالیت‌های تروریستی در این کشور باستانی، در کنار مبارزه یاران " حسین الحوثی " با ارتش و دولت یمن که در سکوت کامل خبرگزاری‌ها و رسانه‌های جهانی انجام شد، باعث شد تا یمن نیز به جمع کشورهای خبر ساز منطقه تبدیل شود. البته انتخاب مجدد " علی عبدالله صالح " به سمت ریاست جمهوری این کشور را نیز نباید نادیده گرفت.
اما در حالی که کشورهای مذکور در التهاب و خبرسازی برای رسانه‌ها سیر می‌کردند، در برخی کشورهای عربی منطقه مانند عمان و قطر با وجود مشکلات فراوان مدنی و اجتماعی آب از آب تکان نخورد و در بی‌خبری کامل سیر ‌کردند و در کشوری مانند عمان حتی یک تحرک دیپلماسی تاثیرگذار نیز انجام نشد.
● عراق
از سال ۲۰۰۳، یعنی زمان آغاز حمله آمریکا به عراق و سقوط رژیم بعث در این کشور، تحولات عراق همواره در راس خبرهای جهان بوده است.
تا ابتدای تابستان ۲۰۰۷ عراق در التهاب سیاسی مطلق و نا آرامی کامل به سر می‌برد و حتی تا مرز انفجار و وقوع یک درگیری داخلی تمام عیار نیز پیش رفت.
اما با اجرای طرح جدید امنیتی بغداد که پرزیدنت بوش رئیس‌جمهوری آمریکا حامی اصلی آن بود، بهبودی نسبی در اوضاع امنیتی عراق حاصل شد. البته خود طرح امنیتی بغداد و کش‌مکش‌های موجود بر سر آن نیز خود جریان مطولی بود که تا مدت‌ها کارشناسان جهان را به خود مشغول کرده بود.
کش‌مکش میان جمهوری‌خواهان و دموکرات‌های کنگره آمریکا بر سر بودجه نظامی عراق و افغانستان که به طرح جدید امنیتی بوش در عراق نیز ارتباط مستقیم داشت خود به یک سوژه خبری مهم تبدیل شده بود که تا مدت‌ها در راس خبرهای رسانه‌های جهان قرار داشت.
انفجارهای مهیب در موصل که دست کمک ۱۳۰ کشته و بیش از ۵۰۰ زخمی برجای گذاشته بود، عملیات تروریستی شعبانیه که به کشته شدن حداقل ۱۱۰ نفر و زخمی شدن بیش از ۳۰۰ نفر منجر شد، انفجار مهیب در کرکوک که به کشته شدن حداقل ۷۵ نفر و زخمی شدن نزدیک به ۲۵۰ نفر انجامید، انفجارهای مهیب در بغداد که در مجموعه جان حداقل یک هزار نفر را گرفت و بیش از دو هزار زخمی بر جای گذاشت و صدها نفر را در نیمه نخست سال از خانه و کاشانه‌شان راند و آتش گرفتن کتابفروشی " مستنصریه " قدیمی‌ترین کتاب‌فروشی جهان که قدمت آن به دوران زمامداری عباسیون می‌ رسد، توسط عوامل تروریستی القاعده مهمترین حوادثی بود که در عراق رخ داد و تا بازگشت آرامش تدریجی به آن کشور خاطر مردم عراق را به شدت آزرد.
در این میان خروج وزیران طیف صدری و به فاصله حدود دو هفته پس از آن خروج وزیران سنی وابسته به جبهه توافق، مهمترین فراکسیون سنیان پارلمان عراق از کابینه نوری مالکی نخست ‌وزیر این کشور بر گره‌های سیاسی موجود در عراق افزود که این جریان‌ها هنوز نیز ادامه دارد.
● فلسطین
اما در کنار تحولات عراق، حدود ۷۰۰ کیلومتر آن طرف ‌تر به طرف غرب و نزدیک دریای مدیترانه، فلسطین نیز ناآرامی‌های شدیدی را به خود می‌دید.
گرچه دامنه این ناآرامی‌ها به هیچ وجه به پای ناآرامی‌های عراق نمی‌رسید اما التهاب‌های سیاسی آن دست کمی ازعراق نداشت و حتی می‌توان گفت بدتر از عراق هم بود.
اختلاف‌های عمیق میان دو جنبش فتح و حماس که اولی ریاست حکومت خودگردان را بر عهده دارد و دومی نیز ریاست دولت فلسطینی را بر عهده داشت باعث شد تا بارها خیابان‌های غزه به جنگ تمام عیار میان طرفداران دو طرف تبدیل شد.
بنا به گزارش‌ها در طی درگیری‌های انجام شده میان دو شاخه نظامی گردان عزالدین الاقسام وابسته به حماس و کتائب الاقصی وابسته به فتح حداقل ۳۰۰ نفر کشته و نزدیک به یک هزار نفر نیز زخمی شدند.
به تمام بدبختی‌های مردم فلسطین فشارهای اقتصادی و اجتماعی ناشی از تحریم‌های جوامع بین‌المللی بویژه اروپا و آمریکا را نیز باید افزود که زندگی مردم فلسطین را به طور کامل مختل کرد.
در ماه مارس و هم ‌زمان با عید نوروز ایرانی‌ها دو جنبش فتح و حماس در مکه حاضر شدند و در برابر ملک عبدالله پادشاه عربستان سوگند خوردند که دولت وحدت ملی تشکیل داده و نگذارند اختلاف‌ها باعث وخیم شدن اوضاع فلسطینیان شود.
اما این معاهده که توسط اسماعیل هنیه و خالد مشعل به عنوان رهبران جنبش حماس و محمود عباس و همراهانش به عنوان رهبران جنبش فتح به امضا رسیده بود، چندان دوام نیاورد و در ماه اوت دولت حماس که ریاست آن بر عهده اسماعیل هنیه نخست‌وزیر برکنار شده فلسطینی بود علیه محمود عباس وارد عمل شد و طرفداران وی را از غزه اخراج کرد تا زمینه تقسیم فلسطین به دو بخش غزه و کرانه باختری فراهم شود. بلافاصله پس از این حادثه محمود عباس رئیس‌ حکومت خودگردان فلسطینی، اسماعیل هنیه را از سمت خود اخراج کرد و سلام فیاض را به جای وی برگزید.
خلاصه کلام این که از آن تاریخ تاکنون فلسطین دو دولت دارد. یک دولت در غزه به ریاست حماس و اسماعیل هنیه و یک دولت هم در کرانه باختری به ریاست سلام فیاض و تحت نظارت مستقیم محمود عباس.
● کنفرانس آناپلیس
اما مسئله فلسطین به همین جا ختم نشد. در اواخر تابستان رئیس ‌جمهوری آمریکا تلاش تازه‌ای را برای از سرگیری مذاکرات صلح اعراب و اسرائیل آغاز کرد که نتیجه آن به کنفرانس آناپلیس در کاخ آناپلیس در ایالت متحده آمریکا انجامید.
در این کنفرانس که یکی از مهمترین اتفاق‌های سیاسی جهان در سال ۲۰۰۷ بود، رهبران طرف‌های مورد منازعه خاورمیانه یعنی فلسطین و اسرائیل تعهد دادند که مذاکرات صلح را پیگیری کرده و تا پایان سال ۲۰۰۸ راهی برای برون رفت از بن‌بست بیابند.
در این کنفرانس که نزدیک به پنجاه کشور و سازمان جهانی حضور داشتند، تمام کشورهای حاضر از جمله کشورهای عربی حمایت خود را از مذاکرات صلح اعراب و اسرائیل اعلام کرده و از ایالات متحده آمریکا نیز خواستند نقش سازنده‌تری در تحولات خاورمیانه ایفا کند.
به اعتقاد کارشناسان سیاسی بیشترین دستاورد کنفرانس آناپلیس نصیب آمریکایی‌ها شد تا فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها.
زیرا بدین ترتیب ایالات متحده آمریکا توانست فضای تازه‌ای را به نفع خود و با هدف سرپوش گذاشتن بر موفقیت‌های کم و پرانتقاد خود در عراق بگذارد.
● کنفرانس پاریس
کنفرانس پاریس نیز که در ماه دسامبر برگزار شد، دیگر اتفاق مهم در تحولات خاورمیانه محسوب می‌شود. در این کنفرانس که نزدیک به ۹۰ کشور و سازمان بین‌المللی جهان شرکت کرده بودند، حاضران متعهد شدند ۴/۷ میلیارد دلار کمک بلاعوض در اختیار حکومت خودگردان فلسطینی بگذارند.
قرار شد سه میلیارد از این رقم تا پایان سال ۲۰۰۷ و مابقی آن به صورت زمان‌بندی شده تا پایان سال ۲۰۰۸ در اختبار حکومت خودگردان فلسطینی قرار گیرد.
این بزرگترین حمایت بین‌المللی مالی از حکومت خودگردان فلسطینی از سال ۱۹۹۶ تا کنون محسوب می‌شد.
کنفرانس پاریس که به فاصله کمتر از سه هفته پس از کنفرانس آناپلیس برگزار شد، حمایت تازه جامعه جهانی از مذاکرات صلح اعراب و اسرائیل بویژه حکومت خودگردان فلسطینی را نشان داد که طی یک دهه گذشته بی‌سابقه بوده است.
● لبنان
تحولات لبنان بویژه بر سر انتخاب رئیس‌جمهوری آن کشور باعث شد تا در کنار تحولات عراق و فلسطین، لبنانی‌ها نیز به جمع کشورهای خبرساز خاورمیانه تبدیل شوند.
ترور یکی از نمایندگان مجلس که وابسته به فراکسیون ۱۴ مارس بود، پیروزی نماینده حزب میهن آزاد وابسته به " میشل عون " در انتخابات میان دوره‌ای مجلس، کش مکش بر سر انتخاب رئیس‌جمهوری لبنان و ترور" فرانسوا الحاج " معاون وزیر دفاع لبنان و تنها نامزد برای جانشین وی مهمترین تحولاتی بود که باعث شد لبنان به یکی از کشورهای خبرساز خاورمیانه در سال ۲۰۰۷ تبدیل شود.
در این میان انتخابات ریاست جمهوری لبنان مهمترین تحول در لبنان محسوب می‌شود. لبنانی‌ها نزدیک به یک ماه است که بدون رئیس جمهوری سر می ‌کنند و تاکنون نتوانسته‌اند، رئیس‌جمهوری برای خود انتخاب کنند.
وجود اشکالات فراوان در قانون اساسی لبنان بر سر انتخاب رئیس‌جمهوری، اختلاف‌های عمیق فراکسیون‌های مطرح در این کشور یعنی فراکسیون‌های ۱۴ مارس و ۸ مارس بر سر این موضوع دلایل عمده انتخاب نشدن رئیس‌جمهوری لبنان تاکنون است.
مشکلی که هنوز نیز ادامه دارد و به یک زخم مزمن در این کشور تبدیل شده است.
عمده اختلاف‌ها اکنون بر سر چگونگی اصلاح قانون اساسی برای انتخاب رئیس‌جمهوری، نخست ‌وزیر آینده لبنان و چگونگی تقسیم دولت جدید میان گروه‌ها و احزاب لبنانی متمرکز است.
● بحرین
بحرین نخستین بار در اوایل سال ۲۰۰۷ با انجام انتخابات نسبتا آزاد در این کشور که در نهایت به پیروزی شیعیان مخالف دولت انجامید، در رسانه‌های جهان مطرح شد.
در آن تاریخ احزاب شیعی مخالف دولت بحرین حاضر شدند با هیات حاکمه آشتی کرده و در انتخابات شرکت کنند. انتخاباتی که در نهایت به نفع آنان پایان یافت و توانستند اکثریت کرسی‌های پارلمان را از آن خود کنند.
اما بحرین در اواخر سال نیز دوباره مطرح شد. تظاهرات مردم در مناطق شیعیه ‌نشین در روز شهدا علیه دولت بحرین باعث دخالت ارتش و نظامیان بحرینی شد که در آخر در حدود ۱۲ نفر کشته و صدها نفر زخمی یا روانه زندان شدند.
اعتراض مردم بحرین تا روزهای پایانی هفته گذشته ادامه داشت. تقریبا نزدیک به ده روز منامه پایتخت بحرین به دلیل نا آرامی‌های سیاسی تعطیل بود و مردم بر سر کارهای خود حاضر نشدند.
اما در روزهای پایانی هفته گذشته، نا آرامی‌ها در کشور سرکوب شد و با وجود خفقان شدید آرامشی نسبی بر این کشور حاکم شد.
● یمن
کشور یمن نیز با انتخاب مجدد " علی عبدالله صالح " به سمت ریاست جمهوری یمن به کشورهای خبرساز منطقه تبدیل شد.
صالح پیش از این وعده داده بود که در انتخابات ریاست جمهوری شرکت نمی‌کند تا زمینه‌ای برای گسترش دموکراسی در کشور فراهم شود.
اما با کم‌ رنگ شدن غربی‌ها از پروژه دموکراسی در خاورمیانه وی نیز همانند دیگر امیران عرب از خیر دموکراسی گذشت و با تقلا و تقلب برای بار چهارم در انتخابات ریاست جمهوری یمن شرکت کرد و مجددا برای یک دوره هفت ساله به سمت ریاست‌جمهوری ‌این کشور انتخاب شد.
اما این تمام اتفاقات جاری در یمن نبود. وقوع دو انفجار مهیب تروریستی در تابستان گذشته که جان حداقل ۳۷ توریست فرانسوی را گرفت، باعث شد تا یمن به جمع کشورهای خبرساز منطقه تبدیل شود.
در این میان آنچه یمن را خبرساز کرد، درگیری شیعیان یمنی با دولت مرکزی و ارتش این کشور بود که بنا به گزارش‌های غیر رسمی موفق شدند حداقل ۲۰۰ نفر از سربازان ارتش یمن را از پای درآورند.
تا مدت‌ها استان صعده که یکی از مهمترین استان‌های یمن محسوب شده و اکثریت آن با شیعیان است از کنترل دولت یمن خارج شده و توسط یاران الحوثی که رهبری مبارزان یمنی را بر عهده داشتند، اداره می‌شد.
خبر درگیری‌های مستمر میان یاران الحوثی و ارتش یمن که حداقل شش ماه به طول انجامید در سکوت خبری رسانه‌های مطرح جهان جریان داشت و تنها روزنامه‌های محلی و کوچک منطقه‌ای به پوشش اخبار آن مبادرت می ‌ورزیدند.
گفتنی است که علی عبدالله صلح سه بار وعده عفو عمومی برای یاران الحوثی در صورت بر زمین گذاشتن سلاح را داد که هر سه بار این تقاضا از سوی یاران الحوثی رد شد.

نویسنده : علی موسوی خلخالی

منبع : دیپلماسی ایرانی