کریپتوسپوریدیوم تهدید مهمی است

کریپتوسپوریدیوم یک پرتوزوئر کوکسیدی است که در سرتاسر محیط زیست یافت می‌شود و معمولاً در ارتباط با زائدات حیوانی می‌باشد. عفونت انسان از طریق بلعیدن اووسیست‌ەای این تک یاخته در آب یا دیگر مواد آلوده شده رخ می‌دهد. دوره کمون بیماری ۴ تا ۱۴ روز و علائم بیماری ۱۰ تا ۱۵ روز طول می‌کشد. (Roefer, ۱۹۹۶).
در یک جمعیت سالم نشانه‌های کریپتوسپوریدیوسیس معمولاً محدود است و شامل اسهال آبکی همراه بادل درد و حالت تهوع با اثراتی است که در حدود پنج روز طول می‌کشد. این نشانه‌ها البته برای جمعیت دارای سطح مصونیت کم غالباً بسیار شدید می‌باشد.
دز مورد نیازجهت ایجاد عفونت بسیار کم است. مطالعه انجام گرفته بر روی یک جمعیت سالم نشان داد که ۷۸ درصد از افراد با دز عفونت‌زائی را برای بزرگسالان سالم در حدود ۱۳۲ اووسیست نشان می‌دهد.
بیماران مبتلا به ایدز، افراد سالمند و افراد بسیار جوان مهمترین جمعیت در معرض خطر ابتلا می‌باشند. Hass و rose و (۱۹۵۵) بر پایه اطلاعات جمع‌آوری شده از شیوع بیماری‌های منتقله از آب شرب در ایالات متحده آمریکا و انگلستان اعلام نمودند که غلظت ۱۰ تا۳۰ اووسیست در هر ۱۰۰ لیتر آب (یعنی کمتر از نصف دز قابل پیش‌بینی برای یک جمعیت کاملاً سالم) می‌تواند منجر به شیوع بیماری کریپتوسپوریدیوزیس شود. با در نظر گرفتن مصرف ۲ لیتر به ازاء هر نفر در روز، وجود ۱۰ تا ۳۰ اووسیست در هر ۱۰۰ لیتر آب خطر بروز عفونت روزانه ۵/۲ ـ ۸/۰ به ازاء هر هزار نفر را به‌وجود می‌آورد.
● حضور در آب خام و تصفیه شده:
کریپتوسپوریدیوم در آب‌های سطحی گسترده است. در مطالعه‌ای که بر روی دو رودخانه در ایالت واشنگتن انجام گرفت، در ۳۴ نمونه از ۳۵ نمونه بررسی شده یعنی در ۹۷ درصد از نمونه‌ها کریپتوسپوریدیوم به غلظت ۲/۰ تا ۶۵ اووسیست در هر ۱۰۰ لیتر آب گزارش شد (۱۹۹۱ و Hansenand ongerth).
بررسی ۶۶ تصفیه خانه آب سطحی در ۱۴ ایالت و یک ایالت در کانادا نیز کریپتو را در ۸۷ درصد از منابع آب خام نشان داد (۱۹۹۱ و Lehevallier, etal).
غلظت‌های بالاتر در ارتباط با منابعی بود که به آنها فاضلاب‌های شهری یا صنعتی تخلیه شده است.در تحقیق انجام گرفته بر روی رودخانه‌های ۱۴ ایالت کشور ایالات متحده آمریکا و یک منطقه از کانادا، اووسیست‌ەای کریپتو در ۹۷ درصد از ۶۶ نمونه از آب‌های سطحی ملاحظه شده است. (chauret etat ۱۹۹۵) تحقیق تکمیلی بر روی ۴۰ تصفیه خانه آب نیز انجام گرفت و در منبع آب ۸۵ درصد از این تصفیه خانه‌ها اووسیست‌های توپر در ۵۰ درصد اووسیست‌های دارای ساختار داخلی مشخص گردید.
(Connell etal, ۲۰۰۰)
▪ کریپتوسپوریدیوم در آب تصفیه شده نیز یافت می‌شود.
در تحقیقی که در سال ۱۹۹۵ در آمریکا در این زمینه انجام گرفت مشخص شد که در یک درصد از نمونه‌های آب تصفیه شده تعداد اووسیست‌های کریپتو از ۳۰ عدد در لیتر و در سه درصد از نمونه‌ها از ۱۰ عدد در ۱۰۰ لیتر تجاوز کرده است. منابع کریپتوسپوریدیوم شامل آلودگی کشاورزی به‌ویژه از گاوها و فاضلاب خام می‌باشد.
احتمالاً انسان نیز نقش مهمی در انتشار کریپتو در آبخیزها دارد. در تحقیق انجام گرفته در سال ۱۹۹۵در کانادا مشخص گردید که غلظت کریپتو در نمونه‌هائی که از پائین دست اوتاوا برداشت شده بود ۷/۱ برابر بیشتر از نمونه‌های گرفته شده از بالا دست همین منطقه بوده است. یکی از دلایل شیوع گسترده کریپتو در منابع آب مقاومت این ارگانیسم نسبت به انجماد می‌باشد. در سال ۱۹۹۶ Fayer and Nerad ۱۹۹۶ اثرات انجماد اووسیست‌های کریپتوسپوریدیوم پارویوم را بررسی و اعلام کردند که در معرض سرما قرار دادن اووسیست‌ها حتی تا دمای ۲۰ ـ درجه سانتیگراد آنها را غیر فعال نمی‌کند (این بررسی از طریق آلوده نمودن موش انجام گرفته است). بدین ترتیب باید گفت وقتی که کریپتوسپوریدیوم وارد یک منبع آب می‌شود حتی تحت سخت‌ترین شرایط زمستان نیز می‌تواند به حیات خود ادامه دهد. تأثیر چنین مواردی در دیگر تحقیق انجام گرفته بر روی ده نمونه آب سطحی در معرض خطر در کشور کانادا نیز مشخص شده است.
منطقه در معرض خطر به‌عنوان منطقه‌ای با داشتن تخلیه فاضلاب شهری در بالا دست و یا منطقه آبریزی که در آن حیوانات وحشی یا اهلی وجود دارد تعریف می‌شود. این منابع آب از لحاظ آلودگی به (اوو) سیست‌های ژیاردیا و کریپتوسپوریدیوم ارزیابی شدند. نتایج نشان داد از ۱۱۳ نمونه آب خام، ۱۱ درصد دارای اووسیست‌های کریپتو بود و از ۱۲ نمونه آب تصفیه شده ۷ درصد دارای اووسیست بوده است. این نتایج نشان می‌دهد که آب‌های سطحی کانادا حاوی کریپتوسپوریدیوم کمتری از کشور اتازونی هستند. علت به تراکم کمتر و به بیان دیگر رقیق‌سازی بیشتر فاضلاب در آب‌های سطحی نسبت داده می‌شود.
تعداد کریپتوسپوریدیوم در آب معمولاً بعد از بارندگی‌ها و افزایش کدورت بالا می‌رود. رابطه بین غلظت کرپپتو، کیفیت آب و پارامترهای آب و هوائی در مورد رودخانه Delawar توسط Atherholt و همکارانش در سال ۱۹۹۸ بررسی شد و مشخص گردید که غلظت این ارگانیسم بعد از بارندگی‌ها احتمالاً به علت سوسپانسیون شدن مجدد رسوبات کف رودخانه افزایش می‌یابد.
● شیوع کریپتوسپوریدیوسیس:
کریپتوسپوریدیوم به‌عنوان یک عامل بیماری‌زای منتقله به‌وسیله آب در سال ۱۹۸۴ در جریان یک شیوع آنتروکولیتیس حاد (که بعدها به‌عنوان بیماری کریپتوسپوریدیوزیس شناخته شد) در Braun Station تگزاس شناسائی گردید، قبل از سال ۱۹۸۲، کریپتوسپوریدیوم به ندرت گزارش شده بود و البته وجود آن در افراد با نقص ایمنی شناخته شده بود. به هر حال سال‌ها طول کشید تا کریپتوسپوریدیوم به‌عنوان عامل مسئول بیماری‌زای چندین همه گیری گسترده چه در افراد با سطح ایمنی کم و چه در افراد معمولی در سرتاسر دنیا شناخته شد. در اینجا به چند مورد از موارد شناخته شده گسترش این بیماری در ایالات متحده آمریکا اشاره می‌شود:
● Bexar County در تگزاس:
دو شیوع تثبت شده از کریپتوسپوریدیوزیس در Braun Station تگزاس که یک حومه کوچک از سن آنتونیو (با جمعیت ۵۹۰۰ نف) است در ماه‌های می و جولای ۱۹۸۴ ملاحظه می‌شود. حدود ۲۰۰۰ نفر توسط این شیوع تحت تأثیر قرار گرفتند، علت آلودگی جاه آب از لوله‌های فاضلاب مجاور بوده است. تعداد دقیق افرادی که تحت تأثیر قرار گرفتند به خوبی مشخص نیست زیرا که هم‌زمان گزارش شد. ویروس نورواک نیز مسئول تعدادی از بیماری‌های گزارش شده بوده است.
● Carral County در جورجیا:
یک مورد شیوع بیماری در سال ۱۹۸۷ حدود ۱۳،۰۰۰ نفر (یعنی ۲۰ درصد از جمعیت) را تحت تأثیر قرارداد. منبع این شیوع احتمالاً ترکیبی از آلودگی ناشی از چرای گله گاو و فاضلاب و مشکلات بهره‌برداری مربوط به تصفیه خانه آب بود، هرچند که باید گفت این مشکلات هیچ‌گاه به علت عدم رعایت مقررات فدرال نبوده است.
● Jackson County در اورگون:
شیوع بیماری بین ماه‌های ژانویه و ژوئن ۱۹۹۲ رخ داد. ۴۲ مورد در شهر کوچک Talent با جمعیت ۳۰۰۰ نفر شناسائی شد. تصفیه خانه آب Talent به‌وسیله یک منبع آب محلی (Bear Creek) تأمین می‌شد. میزان کم جریان به‌علت بروز خشکسالی (که معمولاً موجب بالا رفتن کدورت آب می‌شد) همراه با مشکلات مکانیکی در تصفیه خانه مشکل ساز بوده است. اصلاحاتی که در راهبری تصفیه خانه انجام گرفت موجب کاهش کدورت آب تصفیه شده و در نهایت بر طرف شدن کامل این بیماری گردید.
● Milwaukee در ویسکانسین:
بزرگترین و معروف‌ترین مورد از شیوع کریپتوسپوریدیوم منتقله از آب که از ۳۱ مارس ۱۹۹۳ شروع شد، با افزایش بی‌سابقه کدورت آب در تصفیه خانه جنوب شهر میل واکی که از ۲۳ مارس تا ۵ آوریل امتداد داشت، هم زمان بوده است.
در این شیوع وحشتناک بیماری ۴۰۳ هزار نفر گزارش شده است (Mackenize , ۱۹۹۴). کدورت در آب تصفیه شده به‌طور ثابت NTU ۰/۵۴ یا بیشتر با رقم حداکثر ۷/۱ NTU بوده است. غلظت کریپتوسپوریدیوم در آب تصفیه شده ۸/۲ تا ۱۳۲ اووسیست در ۱۰۰ لیتر تخمین زده و اعلام شد که بیش از نیمی از افرادی که از آب این تصفیه خانه استفاده کرده‌اند، بیمار شده‌اند.
● LasVagas در نوادا:
یک مورد شیوع کریپتوسپوریدیوزیس در افراد مبتلا به ایدز بین ژانویه و آوریل ۱۹۹۴ گزارش شده است. تعداد موارد بیماری از ۹ مورد بین ۲۸ ژوئن و ۳۱ دسامبر ۱۹۹۳، به ۴۹ مورد بین اول ژانویه و ۱۹ مارس ۱۹۹۴ افزایش یافت. پیک بیماری در ماه فوریه رخ داد و به تدریج در ماه ژوئن به مقدار معمول خود پائین آمد. در هیچ زمانی در مرحله این شیوع تغییر کیفیت آب سطحی به‌طور معنی داری مشاهده نشد و همچنین نقصی آشکار در تصفیه خانه آب ملاحظه نگردید.
● ماحصل کلام
ظهور غالب تک یاخته‌ها از جمله کریپتوسپوریدیوم در کیسه‌های محافظ (سیست) موجب شده است که این موجودات در برابر دزاژهای متعارف کلر در تصفیه خانه‌های سنتی زنده بمانند. به این ترتیب نیاز به جداسازی فیزیکی آنها قبل از کلرزنی و یا تغییر نوع گندزدا مطرح می‌شود. نتایج تحقیقات انجام گرفته بر روی شیوع بیماری کریپتوسپوریدیازیس تا سال ۱۹۹۶ در ایالات متحده آمریکا نشان داده است:
▪ نیمی از موارد شیوع این بیماری مربوط به منابع آب زیر زمینی می‌باشد.
▪ نیمی از کل تعداد، افرادی که تحت تأثیر قرار گرفته‌اند از منابع آب سطحی استفاده کرده‌اند.
▪ فاضلاب از منابع مشخص به‌عنوان ایجاد آلودگی برای نیمی از موارد شیوع بوده است. نیم دیگر موارد آلودگی به علت منابع غیر مشخص که شناسائی نشده بوند بروز کرده است.
در نهایت باید اذعان نمود ماهیت متغیر موارد شیوع بیماری نشان دهنده پخش این تک یاخته در محیط زیست و وجود مشکلات اساسی در حذف این میکروب به‌وسیله سیستم‌های متعارف تصفیه آب می‌باشد.

دکتر فروغ واعظی
References:
۱) AWWA,Water Treatment Plant Design - ۵th.ed.Mc Graw Hill - ۲۰۰۵
۲) AwwaRF, Pratical Aspects FUV Disinfection AWWA - ۲۰۰۱.
۳) P.Rochelle and J.clrancy, The evaluation of Microbiology in the Drinking Water Industry. J.AWWA.Mar.۲۰۰۶.

منبع : ماهنامه مهرآب