گردشگری درشهر تاریخی یـزد

● تاریخچه
شهرستان یزد مركز استان یزد بوده و در دره ای وسیع و خشك و محصور بین رشته كوههای شیركوه و خرانق قـرار گـرفته اسـت. ایـن شهـر از شمال به شهرستان اردكان و از شرق به شهرستان بافق و از جنوب به شهرستان تفت و از غرب به استان اصفهان محدود گشته است. این شهر از قرن پنجم رو به گسترش نهاد و اتابكان سهم به سزایی در آبادانی این شهر ایفا كردند. اكثر دانشمندان قرن هفتم و هشتم برای در امان ماندن از هجوم مغول این شهر را مركز فعالیت خود قرار دادند. این شهرستان اماكن دیدنی و جاذبه های جهانگردی متعددی دارد كه از مهم ترین آنها میتوان به مسجد كبیر یزد، مسجد جامع فهرج، بقعه سید ركن الدین، مجموعه باغ دولت آباد،‌ تكیه و مسجد امیر چخماق،‌ آب انبار شش بادگیری، آتشكده و برج باروی قدیمی و … اشاره كرد.
● مراکز باستانی و تاریخی
▪ خانه لاری ها
این خانه در سال ۱۲۸۶ قمری ساخته شد. مالك آن حاجی محـمد ابـراهیم لاری بوده است. سابقاً به عنوان خانقاه نعمت الهی از آن استفاده می شد. درها،‌ پنجره ها،‌ ارسی ها و اتاق های آینه كاری و نقاشی شده آن یكی از نمونه های زیبا و عالی خانه های اعیانی قرن سیزدهم یزد است.
▪ خانه حاج كاظم رسولیان
این خانه كه بیش از یك قرن از عمر آن می گذرد، در محله سهل بن علی یزد واقع شده و شامل دو بخش متمایز به صورت بیرونی و اندرونی است. این خانه كه یكی از خانه های ارزشمند یزدی است،‌ در سال ۱۳۶۸ به صـورت وقـف در اختـیار دانـشگاه یـزد قـرار گـرفت و پس از مـرمـت، به عنوان هسته اولیه دانشكده معماری و شهر سازی حیات نوین خود را آغاز كرد.
▪ خانه ملك التجار
این خانه نمونه در حدود یك صد و بیست سال قبل در یكی از بازارهای مهم شهر ساخته شده و متعلق به ملك التجار (‌متوفی به سال ۱۳۳۳ خورشیدی) است. این خانه را جـد مـلك التجـار موسوم به حاج علی عسگر شیرازی ساخته است و چهار نسل به طور متوالی در آن زندگی كرده اند. نقاشی اتاق های این خانه كار یك نقاش شیرازی است كه از حیث اسلوب كاملاً با نقاشی های عمارت نارنجستان شیراز همسان است.
▪ مدرسه خان
محمد تقـی خـان بن میرزا محمد باقر بافقی كه به خان بزرگ شهرت داشت و سرسلسله خاندان مشهور به «خوانین» یـزد بـوده اسـت، در سـال ۱۱۲۹ متولد شد. وی پس از به حكومت رسیدن، تأسیسـات عمـومی و خیریه‌ مهم مانند باغ دولت، میدان خان،‌ قیصریه، مدرسه خان و جنت آباد را احداث كرد. محمد تقی خان،‌ مدرسه‌ خان را خارج از حصار شهر یزد ایجاد كرد. این بنا مركب از دو مدرسه بزرگ و كوچك است. مدرسه كوچك را محـمد تقـی خـان و مـدرسه‌ بـزرگ را كـه طرف غرب و متصل به اولی است،‌ علینقی خان پسر محمد تقی خان بنا كرده است.
▪ مدرسه شهاب الدین قاسم طراز
شاه ابوالقاسم از محله های قدیم یزد است، كه از اسم شهاب الدین قاسم طراز، بانی مدرسه در قرن هشتم هجری گرفته شده است. از آثار قدیم این مدرسه معروف، تنها سر در شمالی آن باقی بوده و جای قبلی مدرسه، یك مسجد جدید ساخته شده است. این بنا دارای شش كتیبه است.
▪ باغ دولت آباد
باغ دولـت یكی از بـاغ های معـروف ایرانی است كه در زمان محمد تقی خان (دوره زندیه) طراحی و ساخته شد. باغ دولت مجموعه ای از ساختمان های متفاوت است كه محل اقامت (خان) حاكم وقت و دستگاه حكومتی وی بوده است. جالب ترین بنای مجموعه را عمارت هشتی و بادگیر تشكیل می دهد كه تلفیق جریان هوا و آب به زیباترین شكل صورت گرفته است. كاربندی بسیار ظریف سقف هشتی اثر استاد علی اكبر خرمی (استاد حاج علی اكبر آخونه) معمار میراث فرهنگی است كه با سیم گل و دم گیری گچی به طرزی بسیار استادانه اجرا شده است. بادگیر باغ دولت آباد با ۳۳ متر بلندی از سطح زمین، شاهكار مهندسی و نشانه نبوغ و توانمندی فكر و دست معماران یزدی است.
▪ آتش ورهرام ( بهرام ) یزد
این عمارت به همت زردشتیان یزد و پارسیان هند در سال ۱۳۱۳ خورشیدی تحت نظارت سرپرستی آقای ارباب جمشید امانت بنا شد. در مورد قدمت تاریخی آتش این آتشكده، گویند كه نزدیك ۱۵۱۵ سال پیش این آتش از آتشكده ناهید پارس به روستای هفتادر (نزدیك عقدا) منتقل شد و از آنجا به ترك آباد در اردكان نقل مكان كرد، و پس از ۳۰ سال نگهداری در غار اسكفت یزدان آن را در سال ۱۳۲۵ خورشیدی به شهر یزد آوردند و در خانه دستور بزرگ شهر، در محله دستوران جای داده شد و از آنجا به گمنبار خانه و محل كنونی این آتش، خیابان آیت الله كاشانی ، كوچه آتشكده انتقال یافت.
● اماکن زیارتی و مذهبی
▪ مسجد جامع كبیر
درخشان ترین بنای شهر یزد مسجد جامع آن است. بنایی قدیمی و بسیار فاخر كه مجموعه ای است كه از درخشندگی كاشی ها و بلندی منارها، زیبایی گچ كاری، گشادی صحن،‌ خوابیدگی گنبد و بالاخره شبستان زمستانی وسیع آن كه هر یك عنصر و عاملی از بزرگی، زیبایی و هنرمندی این یادگار ارجمند و هزار ساله یزد است.
▪ مسجد میر چخماق (‌امیر چخماق)
مسجد میرچخماق كه در تاریخ های یزد به نام مسجد جامع نو نیز خوانده شده است، در دوره صفویه به همت امیر جلال الدین چخماق شاهی حاكم یزد، از امرا و سرداران تیموری و مقرب درگاه شاهرخ و زن او ستی (‌بی بی) فاطمه خاتون احداث شده است. این مسجد كه در سال ۸۴۱ به پایان رسید، از حیث زیبایی،‌ وسعت، اهمیت و اعتبار بعد از مسجد جامع شهر قرار دارد.
▪ امامزاده ابو جعفر
مهم ترین مزار مورد احترام مردم استـان،‌ آرامـگاه امامـزاده محـمد بن علی بـن عبیـدالله بـن احـمد بـن علی الغرینی بن جعفر صادق عتیق است كه به امامزاده جعفر موسوم است. این بقعه متبركه در شهر یزد واقع شده است.
▪ بقعه دوازده امام
دوازده امام، گنبدی تنها است، مانده از سال ۴۲۹ هجری كه نزدیك حسینیه محله فهادان قرار دارد. این بقعه قدیمی ترین بنای موجود در یزد است كه به دلیل سبك بنا و نقش و نگار و كتیبه كوفیِ رنگی اش از ارزش ویژه ای برخوردار است.
▪ بقعه شیخ احمد فهادان
بنایی كه در محله فهادان به نام شیخ احمد فهادان معروف شده ،‌ بقایای خانقاه ،‌ مسجد و بقعه ای است كه به شیخ احمد اسفنجردی مشهور است و به شیخ احمد فهادان تعلق دارد . شیخ فخرالدین احمد و برادرش محمد از مردم اسفنجرد به پیشه شومالی مشغول بوده اند كه به علت ظلم و ستم موجود، از موطن خود هجرت كردند و به یزد آمدند و در محله ای كه فهادان نام داشت، سكونت گزیدند. این محله یادگاری بوده است از عهد سلطان قطب الدین ابن عزیز الدین لنگر كه از اتابكان یزد بود و به نگهداری یوز علاقه ای وافر داشت.
▪ مقبره شیخ زین العابدین علی خاموش
این مقبره در روستای ندوشن در ۳۵ كیلومتری یزد، قرار دارد. شیخ علی از عرفا و صوفیه بود كه به شهادت رسید و مزارش زیارتگاه و محل نذورات است، و مردم به آن احترام بسیار می گذارند. بنای آن خشتی و گلی و عاری از كاشی،‌ گچ كاری و سایر تزئینات است.

منبع : روزنامه تفاهم