الغدیر، اثر ماندگار وحدت‌آفرین

علامه شیخ عبدالحسین امینی از مفاخر علما، شیعه و دانشمندان برجسته معاصر در سال ۱۳۲۰ قمری در تبریز دیده به جهان گشود و در خانواده علم و فضیلت رشد کرد.
دروس مقدماتی و سطح عمومی را از محضر پدرش حجت‌الاسلام میرزا احمد متوفی ۱۳۷۰ ه-ق و دیگر علما مانند سید محمد موسوی و سید مرتضی خسروشاهی و شیح حسین توتونچی در مدرسه طالبیه تبریز فرا گرفت.
آنگاه برای ادامه تحصیل به نجف اشرف هجرت کرد و از درس خارج اساتید بزرگ حوزه مانندسید محمد فیروزآبادی، سید ابوتراب خوانساری، میرزاعلی ایروانی و میرزا ابوالحسن مشکینی بهره برد. سپس برای تبلیغ و تدریس به تبریز بازگشت.
ولی پس از مدت کوتاهی به نجف مراجعت نمود. تحصیل خود را ادامه داد و موفق به اخذ درجه اجتهاد از اساتید برجسته و مراجع عظام مانند میرزاحسین نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی، شیخ محمدحسین اصفهانی نجفی معروف به کمپانی و شیخ محمدحسین کاشف الغطاء گردید و برای دستیابی به کتابهای مورد نیاز که نوعا خطی و نادر و کمیاب بود، ابتدا از نجف به کربلا، بغداد، کاظمین و سامرا سپس به هند وسوریه و ترکیه مسافرت نمود.
در این سفرها با بسیاری از دانشمندان که در شهرها و کشورهای مختلف زندگی می‌کردند، ملاقات و تبادل نظر و همفکری می‌شد. رهاورد این سفرها به صورت کتابهای ارزشمند از ایشان به یادگار مانده است.
● تالیفات:
از ایشان آثار ارزشمندی به جای مانده است که به چند اثر نفیس می‌توان اشاره نمود.
۱) شهداءالفضیله:
علامه امینی در این کتاب نام ۱۳۰ نفر از علمای شیعه را که از ابتدای قرن چهارم تا قرن چهاردهم در راه دفاع از اسلام و تشیع و حریم ولایت به درجه رفیعه شهادت نائل گشته‌اند بر می‌شمرد و پیرامون هر کدام شرحی مناسب ارائه می‌دهد.
۲) سیرتنا و سنتنا:
این کتاب در واقع پاسخ به سوالات و شبهات پیرامون غلو شیعه در باب حب اهل‌بیت(ع) و برگزاری مراسم سوگواری برای امام حسین(ع) و موارددیگر مانند سجده بر تربت کربلا و غیر آن می‌باشد. ایشان تصریح دارد سنن و سیره ما همان سیره و سنت پیامبر گرامی است و به طور مستند شیعه را در برابر اتهامات وارده تبرئه کرده است.
۳) تفسیر فاتحه الکتاب:
‌بسیاری از مسائل اعتقادی مانند توحید، قضا و قدر، جبر و تفویض، صفات ذات و صفات فعل، مشیت ازلیه و محدثه، اراده تکوینی و تشریعی و مسائل کلامی دیگر مورد تحقیق قرار گرفته است.
۴) الغدیر:
مهمترین تالیف ایشان کتاب گرانقدر و ارزشمند موسوعه الغدیر است که نتیجه پنجاه سال تلاش علمی و تحقیق گسترده است وامروز یکی از مهمترین منابع تحقیق پیرامون اهل بیت، ولایت و امامت و واقعه غدیرخم به شمار می‌‌آید.
شایان ذکر است هنگامی که علامه امینی به تالیف کتاب الغدیر همت گماشت که فرقه ضاله وهابیت با حمایت مالی و سیاسی انگلیس گسترش یافته و به قدرت رسیده و با تمام توان می‌خواستند و می‌کوشیدند آثار امامان شیعه(ع) را نابود سازند. آنها دیگر مسلمانان بویژه شیعیان و پیروان مکتب اهل بیت را متهم به کفر و شرک می‌کردند و قتل آنها را مباح می‌دانستند.
واقعه غدیر را مورد انکار قرار می‌دادند و بسیاری از فضائل و مناقب علی بن ابی طالب را تکذیب و شبهات زیادی القا می‌کردند.
بویژه با عنایت به اقدامات سازمان یافته استکبار و استعمار در جهت محو اسلام و آنچه توسط آتاتورک در ترکیه و رضاخان در ایران در حال شکل گرفتن بود، در چنین شرایطی علامه امینی اهتمام به تالیف کتاب الغدیر نمود تا ضمن بیان حقایق و در دفاع از حریم ولایت، کاستی‌ها و ناراستی‌های دیگران را آشکار سازد.
امروز کمتر کسی است که کتاب “الغدیر” و مولف آن “علامه امینی” را نشناسد، کتابی که در یازده جلد در قطع وزیری در نجف و بیروت و ایران چاپ شده است و دانشمندان بزرگی نظیر آیت‌الله العظمی سید محسن حکیم، عبدالهادی شیرازی و شیخ محمدرضا آل یاسین بر آن تقریظ نوشته و آن را ستوده‌اند و در شان آن این دو آیه را متذکر شده‌اند؛ “لایاتیه الباطل من بین یدیه”، “لاریب فیه هدی للمتقین”
این کتاب از چنان اتقان و اعتباری برخوردار است زیرا تمام مطالب دهها سند آورده است که با وجود گذشت سالیان متمادی هنوز کسی در مقام نقد و نقض حتی یک صفحه آن بر نیامده است. زیرا مطالب آن چنان مستند و معتبر است که مورد خدشه و مناقشه نمی‌توان قرارداد.
علامه در الغدیر در همه موارد به اقوال و آرا، کتب و منابع دست اول اهل سنت استناد کرده است و در مقام استدلال و احتجاج، مقبولات و مسلمات آنها را یادآور شده است.
علامه خود در مقدمه الغدیر می‌نویسد: مسائلی که در الغدیر مورد بحث واقع شده این‌گونه نیست که تنها طائفه شیعه به آن اعتقاد داشته باشند، بلکه مطالبی است که مورد اتفاق همه مذاهب اسلامی می‌باشد.
● غدیر و وحدت امت اسلامی:
بدون تردید رمز موفقیت مسلمانان و پیشرفت اسلام دراتحاد و اتفاق و پرهیز از تفرقه و تشتت است و این همان امتثال فرمان الهی، اهتمام و اعتصام به ریسمان الهی است. “واعتصموا بحبل الله جمیعا و لاتفرقوا.”
همگی به حبل الله چنگ بزنید و متفرق نباشید. بسیاری از علمای اهل سنت تصریح کرده‌اند مراد از “حبل‌الله” در این آیه همان ولایت علی بن ابی طالب است، چنان که شافعی گفته است:
و امسکت حبل الله و هو ولائهم
کما قدامرنا بالتمسک بالحبل
عامل اصلی پیدایش اختلاف و تفرقه دو چیز است:
۱) ‌یکی جعل احادیث در خصوص امر خلافت و نقل فضائل دروغین درباره برخی شخصیت‌های صدر اسلام
۲) دیگری جهالت و عدم احاطه علمی به مطالب و مباحث. در این شرایط حق و باطل در هم آمیخته شود، مسلمانان با شنیدن مطالب معارض و متناقض سردرگم شوند و هرکس تحت تاثیر موردی قرار می‌گیرد، به این ترتیب مسلمانان فرقه فرقه شدند و هرکس شخصی را به عنوان پیشوا برگزیدند و به راهی رفتند.
بنابراین ضرورت اقتضا داشت در مقام کشف حقیقت تلاش علمی گسترده‌ای صورت پذیرد تا حق از باطل و صحیح از مجعول بازشناخته شود و چهره حقیقت را آن گونه که بوده و هست به همگان نمایان ساخت و شبهات را از اذهان پاک نمود.
بدوین تردید این امر موجب می‌شود تا مسلمانان حول محور حق گرد آیند و از تفرقه بپرهیزند. کتاب ارزشمند غدیر با این هدف تالیف شده است که حقایق تاریخی را بر بسیاری از مردم مخفی و مجهول مانده بود آشکار سازد و یک تلاش علمی عمیق ماندگار در راه کشف حقیقت در باب امامت و ولایت و فراهم ساختن بستر مناسب برای اتحاد و انسجام میان مسلمانان به شمار می‌آید. باتوجه به اینکه شیوه الغدیر در طرح مسائل استناد به منابع مورد قبول اهل سنت است از اعتبار واتقان لازم برخوردار می‌باشد و تاکنون از سوی مخالفین مورد مناقشه جدی واقع نشده است. حتی امروز که ما با شبهات فراوان از سوی وهابیون و برخی افراطیون از اهل سنت پیرامون عقاید شیعه مواجه هستیم می‌توان گفت عمده شبهات در الغدیر مطرح و پاسخ قاطع و صریح داده شده است. به همین خاطر پیشنهاد می‌شود الغدیر تلخیص شود و به عنوان متن درسی در حوزه‌ها و دانشگاهها تدریس و مورد بحث قرار بگیرد زیرا رجاء واثق داریم با تبادل نظر و تعامل فکری و رعایت انصاف بسیاری از موارد اختلاف با کشف حقیقت برطرف خواهد شد و خواهیم توانست در برابر دشمن مشترک با همبستگی و هماهنگی بیشتر در صفوفی متحد کانهم بنیان مرصوص بایستیم و اهداف عالیه قرآن و عترت را پیش ببریم و پرچم توحید را در سراسر جهان در اهتزاز درآوریم و احکام اسلام را جامه عمل بپوشانیم. لذا تالیف کتاب الغدیر گامی مهم و موثر در راه وحدت مسلمانان به شمار می‌‌‌آید و شایسته است بیش از پیش به اثر نفیس بها داده شود و مورد توجه قرار بگیرد.
سرانجام علامه امینی آن شخصیت والامقام ظهر روز جمعه ۲۸ ربیع الثانی سال ۱۳۰۹ قمری مطابق با ۱۲ تیرماه ۱۳۴۹ هجری شمسی به دنبال بیماری طولانی در سن هفتاد سالگی در تهران دار فانی را وداع گفت و پیکر پاکش به نجف اشرف انتقال داده شد و طبق وصیت در کتابخانه امیرالمومنین(ع) به خاک سپرده شد. خداوند او را با اولیایش محشور گرداند.

آیت‌الله سید محمد امین

منبع : روزنامه رسالت