۱۹ دانشگاه و ۳۳ آکادمی

آموزش عالی در ترکیه در نوزده دانشگاه ارائه می‌شود. از این تعداد پنج دانشگاه در سال ۱۹۷۱ تأسیس که عبارتند از: دانشگاه بورسا، دانشگاه فرات در الارنگ، دانشگاه بغاز (بسفر) در محله ببک استانبول، دانشگاه دیاربکر و دانشگاه چوکو روا در آدانا. غیر از این دانشگاه‌ها سی‌وسه آکادمی و مدرسه عالی در هنرهای کاربردی، هنرهای زیبا، علوم مهندسی، معماری، علوم اقتصادی و بازرگانی، روزنامه‌نگاری و روابط عمومی، علوم سیاسی، علوم اداری، شیمی، پلیس، دریانوردی، مددکاری اجتماعی، آموزش بهداشت و پرستاری و نیز چهل مؤسسه تربیت معلم، سه هنرکده موسیقی دولتی و سه مؤسسه عالی مطالعات اسلامی وجود دارد. همه دانشگاه‌های ترکیه مؤسسات ملی و خودمختاری هستند که بنابر قانون مجلس تأسیس شده‌اند و مخارج آنها برعهده دولت است و تمامی آنها، جزء دانشگاه‌ها و دو استاد منتخب از هر دانشگاه، در مورد مسائل دانشگاهی ترکیه تصمیم‌گیری می‌کند و توصیه‌های لازم را ارائه می‌دهد. رئیس شورای رؤسای دانشگاه‌ها ترکیه از این شورا انتخاب می‌شود. وی مسئولان دفاع از منافع دانشگاه‌های ترکیه وجود دارد که وظیفه آن هماهنگ‌سازی فعالیت‌های علمی دانشگاه‌ها و مراکز دیگر در زمینه رشته‌های آموزشی مشترک است. اداره دانشگاه‌ها به‌عهده هیئت‌هائی است که اعضاء آن از بین استادان انتخاب می‌شوند دانشگاه خاورمیانه از این قانون مستثنی است و به‌وسیله شورای مدیریتی متشکل از نه عضو اداره می‌شود که شش نفر از آنها الزاماً از بخش خصوصی انتخاب می‌شوند و در مورد انتصاب رئیس شورا و تعیین سیاست آن قدرت تام دارند. دانشگاه‌های سنتی به دانشکده‌هائی که دارای رشته‌های زیر هستند، تقسیم می‌شوند: آموزش و پرورش، ادبیات، الهیات، حقوق، علوم سیاسی، علوم اقتصادی، مدیریت، علوم، پزشکی، دندانپزشکی، دامپزشکی، داروسازی و کشاورزی. دانشگاه‌های آنکارا و استامبول دارای انستیتوهای روزنامه‌نگاری هستند. هر سه دانشگاه فنی ترکیه، یعنی دانشگاه فنی استامبول، دانشگاه فنی خاورمیانه و دانشگاه فنی ”کارادنیز“ در طرابوزان، رشته‌های بسیار متفاوتی دارند. دانشگاه فنی استامبول غیر از رشته‌های دیگر، دارای دانشکده‌های معماری، راه و ساختمان، مکانیک، برق، معدن، کشتی‌سازی و نیز یک مدرسه زبان‌های خارجی است. دانشگاه فنی خاورمیانه به روی همه دانشجویان خاورمیانه باز است. به‌جزء رشته‌های فنی، این دانشگاه رشته‌های ادبیات و علوم، آموزش و پرورش و علوم اداری را که شامل آمار و علوم اقتصادی نیز می‌شود، ارائه می‌کند.
آکادمی‌ها و مدارس عالی به وزارت آموزش و پرورش یا به وزارتخانه‌های دیگر وابسته‌اند، مانند مدرسه پرستاری که تابع وزارت بهداری و مدرسه کشتیرانی تجارتی که تابع وزارت ارتباطات است. مخارج این مؤسسات تماماً برعهده دولت است. این مؤسسات بالاترین درجه دانشگاهی یعنی درجه دکترا را اعطاء نمی‌کنند، اما آکادمی‌ها و مدارس مالی علوم اقتصادی و بازرگانی وابسته به دولت، از این قانون مستثنی هستند. در این کشور آموزش به زبان ترکی است جزء در دانشگاه فنی خاورمیانه و دانشگاه بغاز که به انگلیسی تدریس می‌شود. دانشجویان دانشگاه فنی خاومیانه و دانشگاه‌های ”بسفر“ و ”حاجی تپه“ می‌بایستی پیش از آغاز تحصیلات اصلی به مدت یک سال به آموختن زبان انگلیسی بپردازند. به‌غیر از موسسات یاد شده، مؤسسه‌ای به نام ”یایکور“ ووددارد که برای داوطلبانی که در دانشگاه، آکادمی یا هر مؤسسه آموزش عالی مکاتبه‌ای پذیرفته نشده‌اند، برنامه‌های ‌آموزش عالی مکاتبه‌ای با دوره‌های تابستانی برای سراسر کشور ترتیب می‌دهد که کوتاه‌تر از برنامه‌های سنتی است. تربیت آموزگاران در دانشسراهای مقدماتی وابسته به وزارت آموزش و پرورش انجام می‌شود. دبیران دوره اول و دوم دبیرستان در مدت دو یا سه سال در مؤسسات تربیت معلم، انستیوهای تربیت معلم و مدارس تربیت معلم فنی و بازرگانی، آکادمی‌های اقتصاد و بازرگانی و همچنین، در دانشکده‌های آموزش و پرورش دانشگاه‌ها، آموزش می‌بینن. سطح آغاز تحصیلات دانشگاهی گواهینامه پایان دبیرستان است که بر اتمام پنج سال تحصیلات ابتدائی و شش سال تحصیلات دبیرستان صحه می‌گذارد. دوره دبیرستان به دوره سه ساله تقسیم می‌شود و دوره دوم آن را ”لیسه“ می‌نامند. با اینکه این گواهینامه حق را‌ه‌یابی به آموزش عالی را می‌دهد، اما به‌علت محدودیت گنجایش دانشکده‌ها و مدارس عالی، مقامات دانشگاهی طرحی برای پذیرش ارائه کرده‌اند. مرکز دانشگاهی گزینش و توزیع دانشجویان وابسته به شورای دانشگاه، شرایط پذیرش را برای دوره آمادگی لیسانس که در برخی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی ترکیه نیز وجود دارد، تعیین می‌کند و به‌وسیله آزمون سالانه دانشگاه داوطلبان را جهت ورود به رشته‌های ارائه شده برمی‌گزیند. دارندگان گواهینامه پایان تحصیلات دبیرستان یا کسانی‌که تحصیلات دبیرستان را به پایان رسانده‌اند، می‌توانند در این آزمون شرکت کند. شرایط پذیرش انستیتوهای تربیت معلم و آکادمی هنرهای زیبا اندکی متفاوت است و پذیرفته‌شدگان آزمون سالانه دانشگاه، در امتحانات ویژه این مؤسسات شرکت می‌کنند.
مرحله اصلی آموزش عالی معمولاً چهار سال طول می‌کشد، ولی مدت آن برای رشته‌های دندانپزشکی و دامپزشکی پنج سال و برای رشته پزشکی شش سال است. این مرحله، بنابر مؤسسه مربوطه، به دانشنامه لیسانس یا درجه ”باچلرز“ می‌انجامد. دانشگاه‌های فنی و مؤسسات آموزش عالی فنی، پس از چهار یا پنج سال آموزش مدرک تخصصی مهندسی می‌دهند. مرحله دوم که به کسب دانش پیشرفته اختصاص دارد، پس از یک یا دو سال تحصیل، به دریافت مدرک فوق‌لیسانس یا درجه ”ماسترز“ می‌انجامد. این مرحله در دانشگاه‌های فنی و دیگر مؤسسات آموزش عالی فنی به اخذ مدرک فوق‌لیسانس مهندسی ختم می‌شود.
مرحله سوم شامل پژوهش شخصی است و پس از دو تا چهار سال تحصیل و دفاع از پایان‌نامه، به مدرک ”دکترا“ منتهی می‌شود.