راهنمای پیشگیری از آتش سوزی در منازل

آتش سوزی در خانه بسیار وحشت‌ساز و خطرناك است. معمولا وقتی مسئله جدی می‌شود كه با یك آتش بلند، داغ و دود بسیار زیادی مواجه می‌شوید كه میدان دید را برای شما تنگ كرده است. آتش‌ در زمان كوتاهی همه چیز را می‌بلعد و خراب می‌كند. با این حال شما با كمك خانواده می‌توانید جلوی حوادث ناشی از آتش را بگیرید.
▪ بنابراین لازم است به دو سوال زیر پاسخ دهید:
۱) كجای خانه می‌تواند خطر ساز باشد؟ به عبارت دیگر مناطق پر خطر و نیز فعالیت‌های خطرناك را شناسایی كنید.
۲) چه كنیم كه خانواده ما كمتر در معرض ریسك آتش‌سوزی قرار بگیرد؟
● بچه ها خود آتش به پا می‌كنند وقربانی می شوند
اغلب مواقع كودكان كنجكاو عامل ایجاد آتش می‌شوند. قدم اول این است كه طبق توصیه‌های كارشناسان و راهكارهایی كه در پی خواهد آمد، با آنها صحبت كنید و آنها را آموزش دهید.
پس از آن‌باید دسترسی بچه‌ها به آتش را كنترل كنید.
▪ در این مورد نكات زیر به شما كمك خواهد كرد:
۱) كبریت و همه‌ی وسائل آتش‌زا را در كشوهای كلید‌دار نگهداری كنید. توجه داشته باشید كه بچه از دو سالگی به بعد به راحتی قادر است كبریت را آتش بزند. هیچ‌گاه بچه‌ها را با گاز یا شمع روشن تنها نگذارید، حتی برای مدت كوتاه.
در این مورد با بچه‌ها صحبت كنید، حتما به آنها یادآوری كنید كه كبریت و فندك وسائلی هستند كه استفاده از آنها فقط برای بزرگ‌ترها ممكن است. چون اگر به آنها بگویید <داغ است>،<جیز است>، <می‌سوزی> ، این سوال برایشان پیش می‌آید كه چرا مادر من به آن دست می‌زند، ولی نمی‌سوزد و چرا ممنوع بودن آن را خود رعایت نمی‌كند. پس برایشان توضیح دهید كه آتش وسیله‌ای‌است خطرناك و فقط بزرگ‌ترها اجازه دارند از آن استفاده كنند.
به بچه‌ها یاد بدهید كه به فندك و كبریت دست نزنند و اگر جایی روی زمین آنها را پیدا كردند، به شما بدهند.
۲) روشن و خاموش كردن بخاری و هر وسیله گرمازای خانه كار بچه‌ها نیست. آنها باید بدانند كه در مواقع لزوم برای روشن كردن بخاری از شما كمك بگیرند. بچه‌ها نباید نزدیك بخاری و شومینه بایستند و یا بازی كنند.
به آنها توضیح بدهید كه ممكن است لباسشان بسوزد و یا حتی آتش بگیرد. مخصوصا به نوجوانان بگویید كه با آتش بازی نكنند و چیزی در آن نیندازند. برای آنها توضیح دهید كه همه مایعات باعث خاموش شدن آتش نمی‌شوند و برخی ممكن است خود مشتعل شوند و آتش آن به بیرون از بخاری سرایت كند.
روی بخاری و وسائل گرمازا جای بسیار نامناسبی برای گذاشتن اشیای دكوری است و باعث به غلط انداختن بچه‌ها می‌شود.
بچه‌ها نباید لباس و اسباب ‌بازی‌های خود را روی لامپ و بخاری بگذارند حتی وقتی كه خاموش است.
۳) هنگام آشپزی دقت كنید كه دسته ماهی‌تابه به سمت بیرون و جایی كه كودك بتواند به آن آویزان شود، نباشد. به بچه‌ها آموزش دهید كه به تنهایی و بدون كمك شما آشپزی نكنند.
۴) بچه‌ها نباید با سیم وسائل الكتریكی بازی كنند یا بدون كمك شما چیزی را به برق وصل كنند. به آنها آموزش دهید كه چراغ، ضبط، تلویزیون و وسائل الكتریكی را پس از استفاده خاموش كنند.
۵) امكان یادگیری را برای كودك خود فراهم كنید. مثلا از او بخواهید نگاه كند آیا شمع در شمعدان محكم ایستاده كه روشنش كنیم، به او بگوئید برای من دستگیره بیاور، چون ماهی‌تابه داغ است.‌وقت تعویض باتری آژیر خطر حساس به دود از بچه‌ كمك بگیرید و كاربرد دستگاه را در خانه برایش شرح دهید.
۶) پیدا كردن كبریت یا فندك توی جیب بچه‌ها علامت هشدار است. همچنین اگر بچه از شما خواست كه بگذارید برای سیگارتان كبریت بكشد تا فندك روشن كند.این هم یك علا‌مت خطر است.
والدین ‌باید همیشه نسبت به بوی سوختن لباس و مو حساس باشند. گاهی علاقه بیش از حد بچه به آتش نشان‌ها و تماس بی‌مورد او با ۱۱۵ می‌تواند نشانه خطر باشد، چون بچه علاقه‌مند است آتش نشان‌ها به خانه او بیایند، ممكن است چیزی را به آتش بكشد. به آرامی و محبت راجع به این مسئله با بچه‌ها صحبت كنید. آتش‌‌نشانی نیز برنامه‌هایی برای آموزش بچه‌ها دارد. می‌توانید با آنها هماهنگ كنید تا در گردهمایی دبستان یا كودكستان بچه‌ها شركت كنند و به آنها آموزش دهند.
● زنگ‌ها برای چه كسی به صدا درآمد؟
هر خانه نیاز به وسیله‌ای دارد كه به محض شروع آتش سوزی، اهالی خانه را با خبر كند. به این منظور از سال‌های دور انواع وسائل اعلا‌م خطر طراحی و ساخته شده است. در این جا چند مورد آن را بررسی می‌كنید. آژیر خطری وجود دارد كه به دود حساس است. جاسازی آنها در هر طبقه از خانه تا حدی می‌تواند ایمنی خانه را تضمین كند. این آژیر وقتی شروع به سوت‌زدن می‌كند كه هنوز برای فرار اهالی خانه از آتش و خروج اضطراری آنها فرصت هست.
این دستگاه‌ها باید به طور مرتب گردگیری شوند، باتری آنها هر سال تعویض شود و هر ۱۰ سال یك بار به طور كامل با دستگاه دیگری جایگزین شود.
● سیستم آب فشان اتوماتیك
سیستم دیگری نیز وجود دارد كه در هنگام آتش سوزی به طور اتوماتیك آب می پاشد. این سیستم كاملا قادر است جان افراد خانه را نجات دهد و از سوختگی آنها جلوگیری كند. همچنین اشیای ارزشمند خانه را از نابودی حفظ می‌كند. با این حال اغلب آگاهی از وجود چنین سیستمی ندارند و از آن به طور معلوم استفاده نمی‌شود.
سیستم آب فشان اتوماتیك بسیار شبیه فواره هایی است كه شما دیده‌اید. ولی به شكلی در خانه جاسازی می شوند كه آب فشان آن در معرض دید قرار بگیرد. یك سیستم لوله كشی و آب فشان‌های متعدد در قسمت‌های مختلف خانه تعبیه شده است و در مواقع خطر آب را در دسترس قرار می دهد.
این فواره ها فقط به درجه حرارت بالا یعنی چیزی در حدود ۵۷ درجه سانتی‌گراد حساس است و اگر دمای محیط تا این حد داغ شود، نزدیك‌ترین فواره به محل آتش باز می شود. معمولا در آتش سوزی هایی كه محل حادثه مجهز به این دستگاه بوده تنها آب پاشی یك فواره باعث مهار آتش و جلوگیری از گسترش آن شده است.
عملكرد سریع و به موقع این سیستم جلوی سرایت آتش، ایجاد شعله بلند و دود سمی و پر حجم را می‌گیرد. معمولا تا رسیدن ماموران آتش نشانی، آتش به كلی مهار شده است و آنها شیر آب دستگاه را قطع می‌كنند.
این سیستم بیش از ۱۰۰ سال كارآیی دارد و طوری طراحی شده كه وقتی در خانه كار گذاشته می‌شود، شیئی نامعمول و عجیب به نظر نیاید.
با وجود این، سیستم آتش و دود، خسارت بسیار كمی به خانه وارد می‌كند. فواره‌ها در هر دقیقه بیش از ۱۰۰ لیتر آب روی آتش می ریزند، در حالی كه بدون وجود آن وقتی ماموران آتش نشانی تنها پس از چند دقیقه بعد از شروع آتش به محل می‌رسند، مجبورند ۱۰ برابر این مقدار آب را با فشار بسیار زیاد به محل بپاشند كه نتیجه آن تخریب بسیار بیشتری است.
همان طور كه اشاره شد، این سیستم‌ها فقط به حرارت زیاد حساسند وهیچگاه نظیر آنچه كه دربرخی فیلم‌ها نشان داده می‌شود همگی با هم فعالیت نمی كنند و یا با دود سیگار فعال نمی شوند.
● چگونه تنها یك شمع خانه ای را به آتش می‌كشد
برای استفاده از شمع بهتر است به نكات ایمنی لازم درباره شمع‌ها دقت كنیم وگرنه فضای گرم و شاعرانه جشن شما به جهنمی سوزان تبدیل خواهد شد.
شمع ها را نزدیك مواد قابل اشتعال قرار ندهید و مراقب باشید قبل از خواب آنها را خاموش كنید. توجه داشته باشید كه شعله شمع در مجاورت پرده، كاغذ دیواری و اشیای چوبی خانه نباشد. سعی كنید آنها را در ارتفاع مناسب بگذارید. ضمن آنكه شمعدان ها نیز باید از جنس غیر قابل اشتعال باشد. اگر كودكی در منزل دارید، كبریت، شمع و فندك را در كشوی قفل دار نگه دارید.
● آموزش مقابله با آتش به كودكان
دوست داشتن بچه‌ها به تنهایی به آنها امنیت نمی‌دهد. حتی تكرار جملاتی مانند <مواظب باش> هم كاری از پیش نمی‌برد. بنابراین نكات ایمنی مربوط به آتش را به آنها یاد بدهید. به آنها بگویید كه در مواقع خطر به جای ترسیدن و قایم شدن زود از محیط خارج شوند. ممكن است وجود دود زیاد جلوی دید آنها را بگیرد و نتوانند در را پیدا كنند. به آنها آموزش دهید كه سینه‌خیز بروند تا هم بتوانند ببینند و هم بهتر بتوانند نفس بكشند. قبل از باز كردن درها به دستگیره و در دست بزنند . اگر داغ بود، یعنی پشت آن آتش است. پس باید از خروجی دیگری فرار كنند.
به كودكان بیاموزید كه چگونه یك آتش كوچك داخل یك ماهی تابه را می‌توانند به راحتی با گذاشتن در بر روی آن مهار كنند. تكنیك <بایست، بیفت و غلت بزن> را در هنگام آتش گرفتن لباس ها به آنها یاد بدهید. همچنین موارد استفاده از كپسول آتش نشانی و نحوه استفاده از آن را به بچه‌ها بیاموزید.
● طرح مساله آتش سوزی و بررسی راه حل‌ها با اهالی خانه
مرگ و آسیب دیدگی بر اثر آتش سوزی قابل پیشگیری است. شما می‌توانید با راهنمایی گرفتن از كارشناسان، برنامه خروج اضطراری از خانه را طراحی كنید و به دیگر اعضای خانواده نیز آموزش دهید. درب خروج اضطراری یا پله فرار نباید با وسائل اضافی خانه مسدود شده و به انبار تبدیل شود! بهتر است به صورت دوره ای این مسیرها را بازبینی و نظافت كنید. كلید آن را هم در محل مشخص و در دسترس همه اهالی خانه بگذارید.
در برنامه‌ریزی برای این طرح، برای هر اتاق و یا سالن دو خروجی در نظر بگیرید و با دیگران در مورد آن بحث كنید تا در صورت مسدود بودن یكی از دیگری استفاده شود. مثلا اگر در اتاقی یك در وجود دارد و پنجره اتاق را به عنوان خروجی اضطراری در نظر گرفته، هیچگاه نباید جلوی آن، پنجره با اثاثیه سنگین مسدود شده باشد.
كلید تست آژیر حساس به دود را یك بار روشن كنید تا خانواده با صدای آن آشنا شوند. همچنین مسئولیت بیرون بردن ونجات هر كدام از افراد بیمار، كم شنوا، سالمند یا خردسال خانواده می بایست به عهده فرد مشخصی گذاشته شود و وظایف مختلف تقسیم شود. مكان مشخصی را در بیرون از خانه نشان كنید كه پس از خروج، همه در آنجا جمع شده و از سلامت هم باخبر شوند.
پس از اینكه آموزش‌های كافی داده شد، یك بار در حین خواب آژیر را به صدا در آورید تا ببینید كه هریك از اعضای خانواده تا چه حد توانایی فرار به موقع را دارد. برخی افراد خانواده مانند نوجوانان معمولا خواب سنگینی دارند و ممكن است به موقع بیدار نشوند. بنابراین یك نفر را مسئول بیدار كردن آنها در خطرهای واقعی قرار دهید.
ممكن است طی همه این مراحل برای شما خسته كننده و طرح آن در خانه شبیه یك بازی به نظر آید.ولی درحین بروز خطر، هیچگاه آن قدر وقت نخواهید داشت كه بتوانید اعضای خانواده را رهبری كنید. در آتش سوزی های واقعی هر ثانیه ارزشمند است و به همین دلیل تمرین و تكرار قبلی این برنامه ها باعث آمادگی بیشتر و نتیجه بهتر خواهد شد.
● سالمندان، قربانیان فراموش شده
تحقیقات دانشمندان نشان داده است سالمندانی كه سن آنها بیشتر از ۶۵ سال است، ۲/۵برابر بیشتر از جمعیت عادی در معرض مرگ در اثر‌آتش‌سوزی‌ها قرار دارند و هرچه سن آنها بیشتر می‌شود، ریسك این گونه آسیب ها بیشتر می‌شود. به همین دلیل علا‌وه برآموزش و مراقبت از كودكان، به این گروه سنی نیز باید توجه ویژه‌ای نشان داد.
طبق گزارشی كه سیستم ملی گزارشات آتش سوزی آمریكا ارائه كرده، ۳۴ درصد از مرگ ومیر آتش سوزی در مراكز بستری، مربوط به افراد ۶۵ سال به بالا‌ بوده است. همچنین ۱۴ درصد از افرادی كه بر اثر آتش سوزی و آسیب های ناشی از آن در این مراكز بستری و مداوا شده و بهبود یافته‌اند، در این طیف سنی قرار داشته اند.

‌‌ ماهور محرابی

منبع : روزنامه سلامت