حـفـظ جـوانـی و شـادابـی

زمانی بود که خیلی چیزها را به پیری و گذشت ایام نسبت می‏دادیم، مانند کم شدن‏حافظه، نقصان توان بدن، چاق شدن شکم و چین‏های چهره. شکی نیست که به روزگار پیری‏قوای بدنی و حافظه کم می‏شوند، ولی پرسش این است که حدود و مرز پیری کجاست و ازچه سنی می‏توان گفت که یک شخص، سالخورده و پیر است. زمانی بود که در جامعه‏سالمندان ۷۰ و ۸۰ ساله بسیار کم بودند و حد میانگین عمر انسانها شاید ۳۰ تا ۳۵ سال بیش نبود اما امروزه میانگین عمر، در کشورهای صنعتی پیشرفته که مراقبت‏های‏بهداشتی پیشرفته نیز دارند، به مرز ۸۰ سال رسیده است‏بنابراین افراد ۹۰ ساله وبیشتر، کم نیستند. در میهن خود ما، یکی دو نسل پیش حد متوسط عمر پائین بوده و افراد ۷۰ ساله‏کمتر دیده می‏شدند، ولی امروزه در اثر پیشرفت‏بهداشت، پیشگیری، درمان و مراقبت‌های پزشکی، حد میانگین عمر به بالای ۶۰ سال رسیده است و افراد ۷۰ سال به بالا در جامعه ما فراوان هستند. با این حساب پیری، مرز معین ندارد.
امروز مشکل بتوان افراد شصت ساله جامعه را پیر خطاب کرد، چه آنان افرادی فعال و کارآمد و کاردان هستند.
امروزه ما می‌دانیم تندرستی و نشاط بسته به این است که ما چگونه زندگی می‌کنیم نه این که ما چقدر عمر کرده‌ام.
● اعتماد به نفس
برای اینکه جوان بمانید باید همیشه اعتماد بنفس داشته باشید. فکر نکنید چون پا به سن گذاشته‏اید، کار از کار گذشته است. به یاد بیاورید افراد میانسال بالاتر از۵۰ سال را که‏در مسابقه ورودی دانشگاهها شرکت می‏کنند، و چه بسا پذیرفته هم می‏شوند و به آموزش ‏عالی ادامه می‏دهند. کسانی را می‏شناسیم که در همان سن و سال شروع به ورزش می‏کنند و حتی بی‏میل نیستند که در مسابقه‏ها مثلاً مسابقه دو شرکت کنند. فقط باید این امید به وجود آید که در ما قابلیت و توان هست که در میانسالی هم می‏توانیم به‏فعالیت‏های لازم بپردازیم برای رسیدن به این هدف باید اعتماد بنفس داشته باشیم.
● کار و تلاش
کار و تلاش باید در حد توان باشد. باید آموخت که کار را به طور راحت و مؤثر انجام داد. کار بیش از حد توان، برای مدت طولانی، ممکن است‏خسته‏کننده و اضطراب‏آور باشد. کم‏کاری هم باعث ملال، خستگی و فرسودگی می‏شود. ورزش و تلاش در حد تعادل نه تنها برای قلب و ریه سودمند است، بلکه توان مغزی‏ را نیز افزایش می‏دهد.
مطالعات مقایسه‏ای، بر روی افراد سالمند که ورزش می‏کنند و فعال هستند، با همسالان دیگر آنان که تنبل و راحت‏طلب هستند، به وسیله پژوهشگران ‏انجام گرفته است.
این مطالعات نشان می‏دهند که افراد فعال، پرتحرک و ورزشکار از عهده آزمایش‏ها بهتر برمی‏آیند، به تحریکات خارجی بهتر پاسخ می‏دهند و از نظر روانی تیزتر هستند.
به طور مثال موقع رانندگی در یک ترافیک سنگین، آنان بهتر، زودتر و دقیق‌تر از دیگران تصمیم می‌گیرند که به راست یا چپ بپیچند یا مسیر عوض‏کنند.
کارشناسان معتقدند ورزش به دو طریق می‏تواند بر مغز اثر بگذارد. نخست کسی که در هوای آزاد ورزش می‏کند و بدنی متناسب دارد، اکسیژن زیاد جذب‏می‏کند و مغز وی از این اکسیژن بهره زیادتری می‏برد، چه مغز نسبت‏به وزن خود بیش ازدیگر اعضا یعنی بیست‏برابر به اکسیژن نیاز دارد و اگر اکسیژن کافی به آن برسد،بهتر و سریع‏تر عمل می‏کند. دوم این که ورزش به سلامت و طول عمر مراکز مغزی که مسئول حرکات بدنی هستند،کمک می‏کند. لسیتین این ماده به افزایش حافظه و توان مغزی کمک می‏کند.
پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که لسیتین به علت تامین «کولین‏» مغزباعث‏بهتر شدن حافظه می‌شود. فراموش نشود که این ماده در بعضی افراد باعث اسهال خون‏آلود و ناراحتی معده‏ می‌شودکه با حذف لسیتین بهبود می‏یابد به جای لسیتین باید از مواد غذایی که‏دارای این ماده است، سود جست.
● افزایش توان دستگاه ایمنی بدن
هرکس دوستانی دارد که در مواقع لزوم، برای گفتن‏درد دل باید به آنان مراجعه کند. پژوهشگران بر این باورند که حمایت شدن از طرف ‏دوستان و افراد خانواده، دستگاه ایمنی بدن را قوی می‌کند. اگر شما استرس‏ دارید به دوستان خود سر بزنید واز آنان برای رفع ناراحتی خود یاری بطلبید. یادداشت کردن ناراحتی‌ها سودمند است.
سالمند شدن همراه است‏با تغییراتی که‏گاهی توأم با کاهش بعضی نیروهاست. تغییر شغل، تغییر مکان دادن یا مجرد شدن(به‏هر علتی) ممکن است طوفانی از احساسات در انسان ایجاد کند.
در سینه حبس کردن ‏این احساسات می‏تواند در دستگاه مصون‏سازی بدن اثر منفی بگذارد. ضمن یادداشت کردن‏این احساسات و ناراحتی‌ها، پرسش‏هایی را نیز بنویسید نظیر این که من چگونه احساس‏می‏کنم؟ چرا چنین احساس می‏کنیم و... . تمام جزئیات را یادداشت کنید، در این‏صورت درد دل شما سبک خواهد شد مثل این که آن را به کسی گفته‏اید. خوش‏بینی نیز برای دستگاه مصون‏سازی بدن سودمند است و بدبینی برعکس آن است. پژوهشگران به این نتیجه رسیده‏اند که بدبینی در کسانی که (HIV) مثبت هستند یعنی کسانی که ویروس بیماری «ایدز» در بدن آنان هست، تعداد سلول‌های (T) را دربدن آنان کم می‏کند.
این سلولهای T با ویروس «ایدز» مبارزه می‏کنند، پس بدبینی‏برای بدن زیان‏آور است. برای رفتن از بدبینی به طرف خوشبینی باید گامی به عقب‏بردارید و با دیده واقع‏بین به جهان، اطراف و خود بنگرید.
● ورزش و تقویت‏بدن
بر طبق مطالعات پژوهشگران دانشگاه «تافتز» آمریکا ورزش‏می‏تواند پیری را به تأخیر اندازد و در موارد بسیاری انسان را جوان کند یعنی این که عقربه ساعت زمان را به عقب برگرداند.
پیش از آن که یک ورزش تازه را آغاز کنید بدن خود را برای جلوگیری از مجروح‏شدن با آن ورزش آماده کنید.اگر می‏خواهید وزنه‏برادری کنید، هفته‏ای سه بار با وزنه‏های کمتر این ورزش را انجام دهید و به تدریج‏بر مقدار آن بیفزایید تا ماهیچه‏های مورد نظر را توانمندسازید. این ورزش در عین حال می‏تواند قدرت کشش تاندون‌ها و لیگامان‌ها را نیزافزایش دهد. افزون برآن، ماهیچه‏های نیرومند باعث نگاهداری و حفظ مفاصل نیز می‌شوند، به طوری که آنها کمتر دچار عارضه می‏شوند.
برای تقویت ماهیچه‏ها، باید همه عضلات یک عضو را به‌کار ببرید به‏طور مثال اگرمی‏خواهید ماهیچه‏های بالای زانو (ران) را تقویت کنید باید عضلات چهار سر و نیزماهیچه‏های پشت ران را که به زانو متصل می‏شوند، تقویت کنید. عدم تعادل ماهیچه‏های یک عضو گاهی ممکن است ‏باعث ‏خطراتی بشود. در هفته شش روز و روزی یک ساعت راه‏پیمایی کنید. اگر با ورزش‏هایی مانندوزنه‏برداری به تقویت ماهیچه‏ها می‏پردازید، این راه‏پیمایی سه بار در هفته کافی‏است تا ماهیچه‏ها و استخوان‌های شما را نیرو بخشد. این را بدانید که استخوان‌ها را باید قوی کرد و گرنه کسی به طور مادرزادی دارای استخوان‌های قوی نیست، گرچه ارث هم بی‏تأثیر نیست. اگر می‏خواهید (قطعا هم می‏خواهید) در سرتاسر عمر خود استخوان‌های قوی داشته باشید، روزانه باید ورزش‏هایی انجام دهید که بر استخوان‌های شما اثر بگذارد به طوری که این ورزش‏ها روی استخوان‌های شما فشار وارد کنند. وقتی که شما راه می‏روید یا ایستاده‏اید، براستخوان‌های اندام‏های تحتانی و ستون فقرات شما فشار وارد می‏شود که باعث تقویت‏آنها می‌شود. شنا کردن در عین حال که ورزش بسیار خوبی است، ورزش تحمل وزن به‏حساب نمی‏آید چه آب، وزن بدن را سبک می‏کند. دوچرخه‏سواری باعث فشار بر ستون ‏فقرات می‏شود و برای تقویت استخوان‌ها سودمند است.
موقع راه رفتن یا پرش، وزن بدن بر اندام‌ها فشار وارد می‏کند و باعث تقویت‏ استخوان‌ها می‌شود.
بهترین ورزش برای تقویت‏استخوان‌ها انداختن سنگینی بدن روی پاها، خواه با برداشتن وزنه و خواه با راه‏رفتن و جهیدن است. والیبال، تنیس، راه رفتن و پرش برای این منظور بهترین وسیله‏است. البته وزنه‏برداری و ورزش‏هایی که ماهیچه‏ها را تقویت نمایند، نیز بسیارسودمند هستند.
● تقویت استخوان‌های ستون فقرات
وضع خمیده ستون فقرات تنها نشانه این نیست که‏شما را پیر نما می‏کند، بلکه واقعاً به مرور زمان، این وضع باعث پیری ستون فقرات‏شما نیز می‏شود. افزون بر این سبب ایجاد مشکلات مزمن ستون فقرات نیز می‌شود. طرزبد نشستن حتی بد راه رفتن ممکن است‏باعث تغییراتی در شکل ستون فقرات شود که‏ در نتیجه سبب فشار بیشتر بر این استخوان‌ها و سازمان نگاهدارنده آنها بشود به‏طورمثال ماهیچه‏های بخش فوقانی نیم تنه بدن، تعادل خود را از دست می‏دهند و بیش ازحد کشیده می‏شوند و استخوانهای قفسه سینه به‌‌هم نزدیک می‏شوند برای جلوگیری و حتی‏رفع این ناراحتی باید به طور مرتب به عقب خم شد تا انحنای مزمن که در اثرفعالیت روزانه مانند مطالعه، نگارش، رانندگی و غیره عارض می‏شود،، جبران شود. خم‏شدن به سمت پشت، ایجاد فضایی در بین مهره‏ها می‏کند که باعث‏ بهبود جریان خون به‏بافت و استخوان‌ها و مهره‏ها می‏شود.
● کمر درد
موقع کمر درد لازم نیست که حتما استراحت کنید. هشت نفر از هر ده نفردر مواقعی در طول حیات دچار کمردرد می‏شوند. در بسیاری از موارد، ناراحتی‌های کمری در عرض یک ماه به خودی خود برطرف می‏شوند. بسیاری از مردم که دچار کمر درد هستند، این اشتباه را می‏کنند که بیشتر اوقات در رختخواب بمانند، بنابراین ماهیچه‏ها و استخوان‌های آنان ناتوان می‌شوند، که این خود فرآیند پیر شدن‏را تسریع می‌کند. استراحت در رختخواب اگر بیش از چند روز طول بکشد، در واقع‏بهبود درد کمر را به تأخیر می‏اندازد. مطالعه‏ای که در کشور فنلاند انجام گرفته است، این مطلب را تأیید می‏کند یعنی کسانی که دچار کمر درد هستند اگر سر کارخود بروند، زودتر از کسانی که در رختخواب می‏مانند بهبود می‏یابند، بنابراین وقتی‏که پزشک تأیید کرد که مسئله جدی باعث کمردرد نشده است، باید هرچه زودتر رختخواب را ترک کرد. اگر مسئله جدی باشد، آن موضوع دیگری است که باید مورد توجه ‏دقیق قرار گیرد. در صورتی که علائم کمردرد شدید نباشند و مسئله مهمی مثل شکستگی یا فتق دیسک بین مهره‏ای درکار نباشد، می‏توان بعضی ورزش‏ها را که به کمر فشاروارد نمی‏آورند انجام داد مانند راه رفتن، شنا کردن و دوچرخه‏سواری (خواه بادوچرخه ثابت و خواه متحرک) بلامانع است. برای رفع درد می‏توان از داروهای ساده‏مانند آسپیرین و آستامینوفن سود جست‏به شرط این که زخم و ناراحتی معده وجود نداشته باشد. بازی‌هایی مانند تنیس وبیس‏بال باعث می‏شوند که انسان دائما کمر را به یک طرف بچرخاند، یا این که گروهی‏ از ماهیچه‏های یک طرف را بیشتر بکار ببرد. این کار به مرور زمان باعث می‏شود که‏ماهیچه‏های آن طرف دچار رگ به رگ شدگی شوند. یکی از راه‏های مفید برای رفع این‏ناراحتی این است که ماهیچه‏ها در جهت عکس کشیده شوند. برای این کار تغییر جهت‏حرکت و چرخش به سمت دیگر سودمند است، ‏یعنی این که در بازی‌هایی مانند تنیس و والیبال باید به هر دو طرف چرخید. موقع مسافرت از سلامت‏ ستون فقرات غافل نباشید خواه با خودرو سواری، اتوبوس و ترن و خواه با هواپیما مسافرت می‏کنید به سلامت‏ ستون فقرات خود توجه داشته باشید. بعضی از افراد پس از پایان مسافرت دچار کمردرد می‏شوند. متاسفانه تعداد این افراد کم نیست.
در مسافرت راه دور بلند کردن بار سنگین و نشستن به مدت طولانی چه‏بسا باعث کمردرد یا غالبا سبب درد گردن و ساق پاهامی‏شود. گو این که کسی هرگز کمردرد نداشته است ولی ممکن است مسافرت باعث ناراحتی‏وی شود. اگر شما پیشاپیش دچار چنین دردهایی هستید، شاید مسافرت، آنها را تشدیدکند.
● از این مشکل چگونه جلوگیری کنیم؟
▪ راه بروید: اگر شما با قطار راه‏آهن یا هواپیما مسافرت می‏کنید، هر ساعت چنددقیقه راه بروید. اگر با خودرو راه دور مسافرت می‏کنید، هر ساعت توقف کنید و چنددقیقه راه بروید. برای کسانی که کمردرد دارند، تنها راه این است که در مسافرت هرساعت کمی راه بروند. چه نشستن، فشار دیسک‏های بین مهره‏ای ستون فقرات را افزایش‏می‏دهد و این خود به راحتی باعث ناراحتی کسانی می‏شود که درد کمر دارند. اگر محلی‏برای راه رفتن نیست، کمی بیایستید. چه ایستادن نیز فشار بر مهره‏های کمری را کم‏می‏کند.
▪ کفش‏های راحت پاشنه کوتاه بپوشید: کفش پاشنه‏بلند به طور عموم برای کمر خوب‏نیست‏به ویژه اگر بار و چمدان هم حمل کنید.
▪ تناسب بدن و سلامت‏خود را متعادل نگاه‏دارید: فعالیت و ورزش متوسط منظم مانند راه رفتن، نه تنها در طول سفر،بلکه در تمام طول عمر نخستین مدافع ناراحتی‌های کمر و پشت است.
▪ هنر نشستن: این که نشستن را یک هنر می‏دانم، یک واقعیت است. چه طرز نشستن درسلامت کل بدن به ویژه ستون فقرات بسیار مؤثر است، مخصوصاً این مطلب در مسافرت حائزاهمیت است.
وقتی که شما موقع مسافرت، مدت طولانی در صندلی باید بنشینید، بهتر است ‏حوله‏ای را مانند لوله بپیچید، و یا بالش کوچکی را در ناحیه قوسی کمر (محلی‏که ستون فقرات به صندلی نمی‏چسبد) قرار دهید. این‏کار از راست‏شدن انحنای طبیعی کمر جلوگیری می‏کند. در کوتاه‏مدت مستقیم شدن‏این انحنای طبیعی مسئله‏ای ایجاد نمی‏کند، ولی در درازمدت ممکن است‏به طور جدی‏باعث ناراحتی و درد بشود.
اگر رانندگی می‌کنید آیینه بالای سر خود را کمی به طرف بالا بچرخانید در این‏صورت برای دیدن پشت‏سر، ناگزیر از راست نشستن و راست نگاهداشتن کمر هستید. موقع مسافرت جیب‏های پشت‏ شلوار را پر نکنید چه پر بودن آنها باعث پیچش غیرطبیعی ستون فقرات و نیز باعث فشار بر عصب سیاتیک و آزردگی آن می‏گردد. زانوهای خود را در حالت موازی نگاهدارید به عبارت دیگر زانوها را روی ‏هم ‏نیندازید و طوری روی صندلی بنشینید که ستون فقرات شما کج نشود و کمر شما با پشت‏صندلی مماس باشد. موقع خواندن و نوشتن نیز زیاد روی میز خم نشوید.
انداختن زانوها روی‏هم، چه درمواقع عادی و چه به هنگام مسافرت (خواه مسافرت با سواری، اتوبوس، هواپیما، یا راه آهن، باعث کوتاهی موقت‏ساق پاها و کمی جریان خون در آنها می‏شود از همه بدتر ستون مهره‏های کمری رابه طرف عقب فشار می‏دهد و باعث فشار نابرابر به ران‌ها و لگن خاصره می‏شود و عصب‏سیاتیک را تحریک می‏کند.اگر پشت میز کار می‏کنید، یا مسافرت طولانی، با اتوبوس و یا دیگر خودروها به‏عنوان سرنشین نه راننده، می‏کنید، طوری بنشینید که زانوها کمی بالاتر از رانهاقرار گیرند که این باعث می‏شود که فشار روی پشت‏ساق پاها کم شود.افرادی که پشت میز کار می‏کنند بهتر است از تخته زیر پا استفاده کنند که طرف‏نوک پای تخته و حدود۱۵ سانتی‏متر بلندتر از طرف پاشنه پا باشد.

اکرم اکبرزاده ابراهیمی

منبع : روزنامه اطلاعات