وحدت و همگرایی

● در راه وحدت فقهی مسلمانان
در این ایام دشواری که امت اسلامی را آشوب و اضطراب فرا گرفته و در برابر خطرهای پی در پی که حال و آینده سراسر این منطقه را دستخوش توفان کرده، بیش از پیش نیاز مبرم مسلمانان به وحدت و متحد کردن صفوف متفرق و هماهنگی و انسجام تلاشهای مختلف آنان نمایان می شود . این امر از آن رو ضروری است که مسلمانان باید در حرکت به سوی آینده و ترسیم سرنوشت تاریخی و ادای مسئولیتهایشان مسیر خود را بشناسند و به خویشتن اعتماد کنند . اتحاد کلمه و وحدت نیروها و افزایش توانها تنها برای این است که این موارد بزرگترین هدفهای دینی اند، یا آنکه وصیت پیامبر عظیم الشأن ( ص ) ماست، بلکه این مسائل با تمامیت زندگی ما و کرامت ما و وجود نسلهای ما مرتبط است و خود مسئله ای حیاتی به شمار می آید .
این اتحاد کلمه نباید تنها به صورت یک شعار یا جمله زیبا جلوه گر شود، بلکه باید در تار و پود اندیشه و احساس ما، در فکر و تپشهای قلب ما و در راه و روش ما خودنمایی کند . این وحدت رکن اساسی برای آینده است . این اتحاد جز با بذل عنایت فکری و در پی آن با تلاش وجدانی خاص و سعی و کوشش برای تحکیم آن به دست نمی آید . اگر چنین شود وحدت حقیقی بنیان گذاشته می شود و استوار می گردد و نمونه و الگویی پدید می آید که می توان بدان اقتدا کرد . ( یکی از راه های وحدت، وحدت فقهی است )
● وحدت فقهی
مبانی و بنیانهای اسلام، در اساس، یکی است و امت واحده نیز در عقیده، کتاب، مبدأ و معاد با هم مشترکند . بنابراین، چنین اشتراک گسترده ای اقتضا می کند که این امت در جزئیات نیز وحدت داشته باشند . وحدت در جزئیات مختلف یا نزدیک کردن آنها به هم، خواسته ای است که آرزوی بزرگ تحقق آن بر ضمیر دانشمندان گذشته مان – قدس الله اسرار هم – نیز پوشیده نبوده است .
ما می بینیم شیخ ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، هزار سال پیش، کتابی به نام الخلاف در فقه تطبیقی تألیف می کند و نیز علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، به پیروی از شیخ، همین مسیر را با تألیف التذکره ادامه می دهد . در واقع، فقه تطبیقی همان هسته صالح برای رویانیدن وحدت فقهی و تکمیل وحدت شریعت است . در دوره ما، گروهی از نخبگان دانشمند و مجاهدان بزرگ از سلک علمای اسلام دست به تأسیس « دار التقریب بین المذاهب الاسلامیه » در شهر قاهره زدند که از جمله آنان علمای گران سنگی همچون استاد بزرگ مرحوم شیخ عبدالحمید سلیم و استاد مرحوم شیخ محمد شلتوت و مرحوم شیخ محمد محمد المدنی رئیس دانشکده شریعت الازهر را می توان نام برد، و نیز از دیگر دانشمندان بزرگ در لبنان و ایران و عراق باید از آیت الله العظمی سید حسین بروجردی و استاد علامه شیخ محمد تقی قمی، مسئول دائم دار التقریب، نام برد .
این مؤسسه، افزون بر خدمات گسترده اش، منشوری صادر کرد که در آن خط مشی های اولیه خود را ترسیم نمود . در این خصوص، مرحوم پدرم امام سید صدر الدین صدر، کتاب خود موسوم به لواء المحمد را تألیف و منتشر کرد . این کتاب در واقع تلاشی بود برای جمع آوری تمام روایاتی که مسلمانان فرقه های گوناگون از پیامبر ( ص ) در زمینه های عقیدتی و دینی نقل کرده بودند، تا پس از قرآن کریم مرجع مسلمانان واقع شود . به عبارتی دقیقتر، این کتاب تلاشی بود برای وحدت سنت مطهر نبوی . در این مدت هم برخی از بزرگان پژوهشها و کتابهایی درباره فقه و مذاهب اسلامی انتشار داده اند .
سپس دوره تألیف دایره المعارفهای فقهی فرا رسید؛ دانشگاه دمشق الموسوعه عبدالناصر للفقه الاسلامی را تألیف کرد . هم اکنون نیز در دانشگاه کویت تلاشهای گسترده ای برای تکمیل الموسوعه الفقهیه انجام می گیرد .
استاد بزرگ جناب آقای سید محمد تقی حکیم رئیس دانشکده فقه نجف اشرف نیز کتاب ارزشمندی درباره مبادی عمومی فقه تطبیقی تألیف کرده است . ثمرات این تلاشهای سازنده را، که در فتاوای فقهای مسلمان می تواند دید، مؤید آن است که ما با عنایت خداوند به مرحله و نقطه نزدیکی از اتحاد فقهی رسیده ایم.

منبع : ماهنامه صفا