مواظب باشید غافلگیر نشوید

حوادث غیرمترقبه اتفاقاتی هستند که به طور غافلگیرکننده و گاه اجتناب‌ناپذیر رخ داده و به علت گستردگی، تاثیر سوء بر منابع مالی و انسانی داشته و موجب قطع روند طبیعی حیات انسان شده و گاه بدون کمک‌های ملی و بین‌المللی به فاجعه‌های انسانی منتهی می‌شود.
بلایای طبیعی حد و مرزی نمی‌شناسد و گستره عظیمی از زمین‌لرزه، آتش‌فشان، سیل، قحطی و خشکسالی را در بر می‌گیرد با این حال هرگاه صحبت از بلایای طبیعی به میان می‌آید شاید سهم منطقه آسیا و دو سوی اقیانوس آرام از زمین‌لرزه پررنگ‌ جلوه کند. ۱۸ الی ۲۵ مهر‌ماه به عنوان هفته کاهش اثرات بلایای طبیعی نامگذاری شده است که در طول این هفته اغلب سازمان‌ها، ادارات و ارگان‌ها در رسته‌های کاری خود اقدام به افتتاح نمایشگاه‌های بلایای طبیعی، نواختن زنگ ایمنی در مدارس، فعال‌سازی ستاد‌های بحران و غیره می‌کنند.
موقعیت ایران در بلایا کشور ایران به علت وسعت موقعیت جغرافیایی و تنوع اقلیمی جزو یکی از کشور‌های بلا‌خیز است و از این جهت رتبه ششم را دارا می‌باشد و از ۴۰ نوع بلا‌یای طبیعی شناخته شده ۳۶ نوع در ایران اتفاق می‌افتد، بنابراین با وصف این شرایط آموختن اینکه چگونه با خطر همیشگی وقوع بلایای طبیعی باید زندگی کرد امری حیاتی است. حوادثی مثل سیل و زلزله که در سطح کشور از احتمال وقوع بالاتر برخوردارند از طریق ساخت سدها‌ ، سیل‌بند‌ها و بند‌های انحرافی و ساخت منازل مسکونی مقاوم در سطح قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابند.
هر یک از عناصر جوی به تنهایی می‌تواند بلاهای مهمی مانند افزایش دما و گرمازدگی، سرعت‌های زیاد باد و وقوع توفان، بارش‌های تندری، وقوع تگرگ، یخبندان و سرمازدگی را ایجاد کند اما بیشترین خسارات جانی و مالی بر اثر پدیده‌های جوی ترکیبی و خطرات ثانویه ناشی از آنها مانند توفان، رعد‌وبرق ،خشکسالی‌ها، سیل و آتش‌سوزی‌ . در سال‌های اخیر نگرانی دانشمندان در مورد تغییرات اقلیمی ناشی از دخالت‌های بی‌رویه بشر در طبیعت و افزایش آلودگی‌های جوی بیشتر شده است. افزایش دمای سطح زمین از نیمه دوم قرن اخیر شتاب بیشتری به خود گرفته است و معلول عواملی چون افزایش فعالیت‌های صنعتی و تولید روز‌افزون گلخانه‌ای است.
● طبقه‌بندی بلایای طبیعی
▪ بلایای طبیعی: پدیده‌های ناشی از مکانیزم ساختار عوامل طبیعی نظیر زلزله، سیل، خشکسالی، بیابان‌زدایی، پیشروی آب دریاها
▪ بلایای غیر‌طبیعی: پدیده‌های ناشی از عوامل تحمیلی بر طبیعت نظیر آلودگی هوا، باران‌های اسیدی، افزایش گازکربنیک و آلاینده‌ها در جو و اثرات گلخانه‌ای ناشی از آنها، نازک شدن لایه ازن و انفجار نیروگاه‌های هسته‌ای.
نقش پیش‌ آگاهی در بلایا پیش‌آگاهی و پیشگیری در کلیه امور بهتر از درمان است و در بسیاری از مواقع پیشگیری صدمات و خسارات جانی و اقتصادی ناشی از این‌گونه بلایا را به حداقل ممکن رسانده که این مهم نیازمند آگاهی و شناخت آحاد جامعه است و باید در سطح جوامع انسانی بسط و گسترش بیشتری پیدا کند به طور مثال حوادثی از قبیل سیل، زلزله، کاهش سطوح جنگل‌ها و مراتع و با ساخت منازل مسکونی مقاوم و ممانعت از کندن بوته‌ها و درختان جنگلی قابل پیشگیری است. تاثیر‌گذاری بلایای جوی بر جوامع با توجه به وضعیت توسعه اقتصادی و آسیب‌پذیری آنها متفاوت است. به طوری که رویداد‌های جوی بیشترین خسارات جانی را در کشورهای کمتر توسعه یافته و بیشترین خسارات مالی را در کشور‌های بیشتر توسعه یافته ایجاد می‌کنند به طور کلی پیش‌آگاهی و پیشگیری در تقابل با بلایای طبیعی از نظر زمانی دارای ۳ مرحله پیش از وقوع، هنگام وقوع و بعد از وقوع است.
با برنامه‌ریزی و مدیریت مناسب می‌توان اثرات بلایای طبیعی را کاهش داد. در استراتژی کاهش اثرات بلایای طبیعی تاکتیک یا راهکار به سوی آگاه‌سازی عمومی و تاکید بر امر اطلاع‌رسانی به مردم در راستای اقدامات پیشگیرانه قبل از حوادث نابهنجار است و همچنین با برنامه‌ریزی و مدیریت مناسب می‌توان اثرات بلایای طبیعی را کاهش داد. حضور به موقع و برنامه‌ریزی شده ستاد‌های بحران در مناطق آسیب‌دیده ناشی از حوادث غیر‌مترقبه در نجات جان انسان‌ها و کاهش میزان خسارات مالی حائز اهمیت بوده و از جمله اولویت‌های کاری است.
حادثه هیچ‌گاه خبر نمی‌کند. باید ستاد‌های بحران آمادگی خود را جهت حضور در عرصه و جلوگیری از زیاد شدن تلفات‌ جانی و خسارات مالی ناشی از بلایای طبیعی حفظ و تقویت کنند. هفته کاهش اثرات بلایای طبیعی از ۱۸ تا ۲۵ مهر امسال طبق روال سال‌های قبل با شعار معنویت، پیشگیری و آموزش آغاز می‌شود و روز‌های این هفته با عناوین مدیریت بحران و تعاملات بین‌المللی، مدیریت بحران پیشگیری و پیش‌آگاهی، مدیریت بحران و معنویت و مکارم اخلاقی، مدیریت بحران و زلزله‌، پدیده‌های جوی و اقلیمی، مدیریت بحران ایمنی و استاندارد، مدیریت بحران و نیرو‌های مسلح، امداد و سلامت، مدیریت بحران، آموزش‌ رسانه‌ها و مدیریت بحران و بسیج تشکل‌های مردمی و بانوان نامگذاری شده است.

مهندس مینا شیرژیان

منبع : روزنامه تهران امروز