همه انسانها زیانکارند

بسم الله الرحمن الرحیم * و العصر * إن الانسان لفی خسر * إلا الذین آمنوا و عملوا الصالحات و تواصوا بالحق و تواصوا بالصبر.
در این سوره كوتاه مطالب بسیار ارزشمندی گنجانده شده كه به برخی از آنها فهرستوار إشاره می‏شود.
خداوند در قرآن كریم به بعضی از مخلوقات و آفریده‏هایش بنا به اهمیتی كه دارند و یا به خاطر اقتضای مقام، سوگندخورد. در این سوره مباركه به "عصر" سوگند خورده است.
● عصر چیست؟
مفسرین در این كلمه توجیهات و تأویلات بسیار دارند كه مهمتر از آنها چند چیز است:
۱) عصر به معنای دهر و زمان است.و این قول ابن عباس می‏باشد كه خداوند به زمان و دوران قسم می‏خورد زیرا دهر و زمان برای خردمندان بسیار ارزشمند است كه از آن عبرت می‏گیرند. و چه بسا با سایر آیات سوره نوعی سازگاری و تناسب داشته باشد چه بحث از زیان و ضرر انسان است كه پیوسته عمرش می‏گذرد و كمتر عبرت می‏گیرد.
۲) برخی دیگر از مفسران گفته‏اند كه مقصود وقت عصر و چاشت می‏باشد كه آخرین ساعات روز در این زمان سپری‏شود و به هر حال به قدرت و سلطنت خداوند باز می گردد كه زمان را با اختلاف شب و روز آفرید تا عظمت خود را در این اختیار مناسب و ظریف نشان دهد. و هنگام عصر هنگامی است كه آفتاب با آن همه نور و فروغ به پشت پرده تاریكی فرو می‏رود تا جا را برای سلطان شب بگشاید.. و چنانكه خداوند به ضحی كه اول روز است ـ قسم یاد كرده به عصر نیز، كه آخر روز است ـ قسم یاد می‏كند كه این دو هنگام مهم را در حركت شبانه روز گوشزد كند. و اهمیت این دو زمان بیشتر می‏شود وقتی بنگریم روایات در فضیلتشان زیاد آمده و دعا در این دو وقت مستجاب است.
۳) بیشتر مفسران آن را به نماز عصر تفسیر كرده‏اند. و نماز عصر كه "الصلاهٔ الوسطی" نام دارد بسیار با اهمیت است و در قرآن و حدیث از آن به بزرگی یاد شده است و دارای فضیلت بی شمار است. در روایتی از رسول اكرم صلی الله علیه و آله نقل شده كه فرمود: "من فاتته صلاهٔ العصر فكأنما وتر أهله و ماله" كسی كه نماز عصر از او فوت شود مانند كسی است كه از اهل و مال خود جدا شده و بی كس و بی مال شده است.
ان الانسان لفی خسر: این جواب قسم است كه یك سنت الهی است. همانا انسان به تحقیق در حال خسران و زیان است. دو تأكید در این جمله وجود دارد یكی "إن" و دیگری "لام تأكید" كه هر دو مطلب را تأكید می‏كند.و الف و لام انسان برای جنس است یعنی جنس انسان در حال زیان است. پس شامل حال همه می‏شود.
زیرا عمر همچنان می‏گذرد و انسان كمتر از أوقاتش به عبادت خدا می‏گذراند، پس انسان در هر حال در حال گذراندن عمر ، زیانكار است. در روایتی آمده است كه روز قیامت همه مردم حتی اولیای خدا در حال حسرت و ندامت‏اند و لذا قیامت را یوم الحسره می‏خوانند كه همه بدون استثنا در آن روز پشیمانند كه ای كاش بهتر و بیشتر عبادت می‏كردیم و اوقاتمان را به بطالت و كسالت نمی گذراندیم. و این سان انسانها در همه ادوار با ضرر و زیان دست به گریبانند كه هر چه از سرمایه عمر كاسته می‏شود ذخیره و توشه آخرت كمتر می‏گردد. فخر رازی در تفسیر خود از یكی از بزرگان گذشته نقل می‏كند كه می‏گفت: معنای آیه را از یك مرد یخ فروش فهمیدم. او فریاد می‏زد: "ارحموا من یذوب رأس ماله" به كسی كه سرمایه اش دارد آب می‏شود رحم كنید. او گوید: پیش خود گفتم این است معنای "انّ الانسان لفی خسر" زیرا عمر انسان مانند آن یخها آب می‏شود و از بین می‏رود و سرمایه ای برای خویشتن نمی‏اندوزد.
در روایتی از امام هادی علیه السلام نقل شده كه فرمود: "الدنیا سوقٌ ربح فیها قوم و خسر آخرون" دنیا مانند بازاری است كه برخی در آن سود می‏كنند و برخی ضرر.
إلا الذین آمنوا: سرانجام زیانكاران را استثنائی هست. نخبگانی هستند كه از این قاعده كلی مستثنایند. امام صادق علیه السلام طی روایتی می‏فرماید: "استثنی أهل صفوته من خلقه" در میان آفریدگانش، نخبگان را استثنا كرده است.
آنها چه كسانی‏اند؟ حضرت ادامه‏دهد: "آمنوا بولایهٔ أمیر المؤمنین و تواصوا بالحق من بعدهم ذراریهم و من خلقوا بالولایهٔ و تواصوا بالصبر أی وصوا أهلهم بالولایهٔ و تواصوا بها و صبروا علیها" آنان كه به امیر المؤمنین علیه السلام ایمان آوردند و به حق كه ولایت او و فرزندانش است پس از خودش سفارش كردند و فرزندان خود را به این ولایت و به صبر و تحمل سختی‏ها در این راه توصیه كردند ؛ اینان نخبگانی هستند كه روز رستاخیز زیانكار نخواهند بود.
به هر حال استثنا شامل حال مؤمنانی می شود كه نه تنها در زبان و قلب ایمان دارند بلكه با عمل نیز ایمانشان محرز و ثابت است، و اینان با دو خاصیت مهم از دیگران جدایند و آن سفارش كردن خود و دیگران به حق و پذیرش آن در هر زمان و مكان، در خوشی و سختی و در سرّاء و ضرّاء و سفارش دوم سفارش به صبر است كه صبر از عزائم امور می‏باشد و بسیار اهمیت دارد بلكه بالاتر از آن چیزی نیست.
انسان مؤمن باید در هر حال برای خدا صبر كند و تمام زورگوئیها و شكنجه‏ها و سختی‏ها و شدت‏ها و گرسنگی‏ها و ناأمنی‏ها را در راه حق و در راه تحقق آن تحمل كند. چنین‏اند نخبگان و اولیای خدا كه امید است با طلب توفیق از او ما را به راه آنان هدایت كند و با آنان محشور فرماید. آمین رب العالمین.

منبع : ماهنامه پاسدار اسلام