سایه شوم مرگ بر جاده‌های ناامن ایران

دارا بودن رتبه اول در جهان، در نگاه اول ذهنیتی مثبت را القا می‌كند كه در بسیاری موارد ،كشورها به آن افتخار می‌كنند اما گاهی رتبه‌های اول جهانی هم وجود دارد كه نه تنها جایگاهی افتخارآمیز محسوب نمی‌شود بلكه فاجعه‌ای است كه مسئولان مربوطه در هر كشوری مایلند آن را به سكوت بگذرانند.
بدون رو در بایستی كشورمان در چنین مواردی دارای چند رتبه اول جهانی است؛ از جمله این‌كه ایران در بین تمام كشورهای جهان مقام اول را از لحاظ نبود ایمنی در راه‌ها و تلفات جاده‌ای دارد. بنا بر اعلام سازمان بهداشت جهانی در میان عواملی كه بیش از بقیه به مرگ و میر انسان‌ها می‌انجامد، حوادث جاده‌ای و سوانح رانندگی مقام یازدهم را دارد و روزانه به طور متوسط سه هزار نفر در سراسر جهان بر اثر این گونه حوادث جان خود را از دست می‌دهند.
این در حالی است كه در ایران، تلفات جاده‌ای دومین عامل مرگ و میر شهروندان است. سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای كشور چندی پیش، آماری را در خصوص تلفات جاده‌ای سال ۸۳ اعلام كرد كه براساس آن روزانه در حدود ۷۱ نفر در روز و به عبارتی ۲۶ هزار نفر در این سال بر اثر تصادفات جاده‌ای جان خود را از دست داده‌اند. متاسفانه این روند در سال‌های اخیر با رشدی در حدود هشت درصدی همراه بوده و تلفات جاده‌ای به مرز ۲۸ هزار نفر در سال رسیده است.
از سوی دیگر اگرچه تلفات نیروی انسانی بدترین پیامد هر تصادف است اما باید اذعان كرد كه كوچك‌ترین آمار در خسارات سوانح رانندگی مربوط به كشته‌شدگان است و طبق برآوردها، حدود دو میلیون مصدوم، نود هزار معلول دائمی و بیش از شش هزار میلیارد تومان خسارت مالی، محصول تصادفات جاده‌ای در هر سال است.
وضعیت فعلی آمار مرگ و میر ناشی از تصادفات جاده‌ای و درون شهری ایران همانند دهه شصت كشورهای اروپایی است. آن كشورها با انجام تمهیدات لازم توانسته‌اند نرخ مرگ و میر سوانح رانندگی را به نحو محسوسی كاهش دهند به طوری كه در آلمان این رقم از ۱۹ هزار به نه هزار نفر تقلیل یافته و این آمار با توجه به افزایش تعداد خودروها در كشورهای اروپایی می‌تواند یك موفقیت به حساب آید اما این امر به صورت عكس در ایران اتفاق افتاده یعنی این‌كه افزایش جمعیت همراه با افزایش وسایل نقلیه‌ای بوده كه هیچ گونه تدابیری در جهت ایمنی جاده‌ها صورت نگرفته است و امروزه هیچ تناسبی میان خودروها و جاده‌ها وجود ندارد. بنابراین باید همچنان شاهد تاخت و تاز مرگ بر جاده‌های ناامن كشور بود.
با این حال واقعیت این است كه حوادث رانندگی در تمام دنیا به عنوان یك معضل مطرح است و براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، تلفات این سوانح در جدول علل مرگ، از رده نه در سال ۱۹۹۰ به رده شش در سال ۲۰۲۰ صعود خواهد كرد.
● تعداد كشته‌های وسایل نقلیه ایران ۲۱ برابر ژاپن
در حالی كه شمار كشته‌شدگان به ازای هر ده هزار نفر جمعیت كشور در سال ۷۳، ۶/۱۷ درصد بوده است، این رقم با حدود ۱۲۰ درصد افزایش در سال ۸۲ به ۷/۳۸ درصد رسیده است.
براساس آمارهای رسمی، تعداد كشته‌های ناشی از وسایل نقلیه در ژاپن ۴/۱ ، استرالیا ۸/۱ ، تایوان ۱/۲ ، فیلیپین ۵/۳ ، مالزی ۵/۵، هنگ‌كنگ ۷، تایلند ۱۱/۱ و اندونزی ۵/۱۲ درصد ، در حالی كه این رقم در كشور ما ۲۹ درصد است.
آمارها نشان می‌دهد درصد تعداد كشته‌ها به تعداد مجروحان در آمریكا و انگلستان یك، سوییس، آلمان و اتریش دو ، سوئد سه، فرانسه، اسپانیا و تركیه پنج نفر اما این رقم در كشور ما ۱۵ نفر است.
همچنین براساس اعلام شورای عالی ترافیك كشور طی سال‌های ۹۰ تا ۹۳ رشد تصادفات در سه كشور اروپایی فرانسه، انگلستان ، دانمارك و كشور همسایه ایران یعنی پاكستان به ترتیب ۷، ۱۶، ۱۸ و دو درصد كاهش یافته است.
براساس این آمار طی این مدت رشد تصادفات در هند ۲/۱ ، هنگ‌كنگ ۴/۱ ، كره‌جنوبی ۲/۲ و تركیه ۱۳ درصد افزایش یافته است. این در حالی است كه رقم رشد تصادفات در ایران طی دو سال به ۵۵ درصد رسیده است كه این رشد در كشور ما چهار برابر تركیه، ۲۵ برابر كره‌جنوبی، ۳۹ برابر هنگ‌كنگ و ۴۵ برابر هند بوده است.
همچنین در حالی در آمریكا و انگلستان فقط یك درصد مجروحان ناشی از تصادفات رانندگی كشته می‌شوند كه این رقم در آلمان، سوییس و اتریش دو درصد، در فرانسه، اسپانیا و تركیه پنج درصد است در حالی كه این رقم در كشور ما ۱۵ درصد اعلام شده است.
همچنین به ازای هر ۱۰ هزار وسیله نقلیه در ژاپن ۴/۱ ، استرالیا ۸/۱ ، تایوان ۱/۲ ، فیلیپین ۳/۵ ، مالزی ۵/۵، هنگ‌كنگ ۷، تایلند ۱/۱۱ و اندونزی۵/۱۲ نفر كشته می‌شوند كه این رقم در ایران ۲۹ كشته است. البته این آمار مربوط به سال ۸۲ است كه با توجه به رشد آمار تلفات جاده‌ای در ایران و كنترل آن در كشورهای پیشرفته، مقایسه آمارهای جدید در این زمینه وضعیت اسفناك‌تری را نشان خواهد داد.
● هر یك ساعت سه مرگ در تصادفات جاده‌ای
براساس اعلام سازمان پزشكی قانونی، طی پنج سال ۷۸ تا ۸۲، در مجموع ۹۹ هزار و ۸۶۳ نفر در تصادفات رانندگی در كشور جان باخته‌اند.
این در حالی است كه با توجه به آمار منتشر شده از سوی این سازمان بیشترین موارد فوت ارجاعی به مراكز پزشكی قانونی در سال گذشته ۶/۳۹ درصد ناشی از تصادفات رانندگی بوده‌اند.
بر این اساس در سال ۸۲، ۲۵ هزار و ۷۷۲ مورد فوت ناشی از تصادفات رانندگی به مراكز پزشكی قانونی ارجاع شده‌اند كه نسبت به سال ۸۱، ۶/۱۷درصد نشان می‌دهد، این آمار بیانگر آن است كه در هر یك ساعت حدود سه نفر در اثر تصادفات وسایل نقلیه در كشور فوت می‌كنند كه ۷/۸۱ درصد فوتی‌های تصادفات را مردان و ۳/۱۸ درصد را زنان تشكیل می‌دهند.
بر همین اساس به ترتیب استان‌های تهران با ۲۸۷۲ مورد ۲/۱۱ ( درصد)، خراسان با ۲۶۷۸ مورد ۴/۱۰ ( درصد) و فارس با ۱۸۹۶ مورد ۴/۷ ( درصد) بیشترین فراوانی‌های فوتی‌های ناشی از تصادفات را دارا بوده‌اند.
همچنین كمترین فوتی‌های ناشی از تصادفات به استان‌های كهكیلویه و بویراحمد با ۱۹۴ مورد ۷/۰ ( درصد)، ایلام با ۲۳۰ مورد ۹/۰ ( درصد) و چهارمحال و بختیاری با ۲۷۳ مورد ۱/۱( درصد) اختصاص داشته است.
تحلیل‌های كارشناسی گروه آمار سازمان پزشكی قانونی حاكی از آن است كه در طی سال ۸۲، ۴/۳۸ نفر به ازای هر صد هزار نفر از جمعیت كشور در اثر تصادفات فوت كرده‌اند در حالی كه براساس اطلاعات سال ۱۹۹۹ نرخ مرگ و میر ناشی از تصادفات در كشورهای كره‌جنوبی۲۳/۲ ( نفر)، پرتغال ۲۱( نفر)، آمریكا ۳/۱۵ ( نفر)، اسپانیا ۶/۱۴ ( نفر)، فرانسه ۱۴/۴( نفر)، ایتالیا ۱۱( نفر)، آلمان۵/۹( نفر)، تركیه ۲/۹( نفر)، سوئد ۶/۶( نفر) و بریتانیا ۹/۵( نفر) به ازای هر صد هزار نفر بوده است كه این مقایسه حاكی از بالا بودن نرخ مرگ و میر ناشی از تصادفات رانندگی ایران نسبت به سایر كشورهای جهان است.
● ایران خطرناك‌ترین راه‌های دنیا را دارد
آمار و ارقام تصادفات جاده‌ای و تلفات ناشی از آن در سال‌های اخیر رشد چشمگیری را نشان می‌دهد به طوری كه رقم ۲۵ هزار كشته در سال ۸۲ به رقم ۲۸ هزار كشته در سال ۸۴ رسیده است.
این افزایش در حالی به چشم می‌خورد كه دولت ایران طی سال‌های اخیر تدابیری در جهت ایمن كردن بیشتر راه‌های كشور انجام داده است تلاش در جهت جایگزینی خودروهای فرسوده با خودروهای جدید، ساخت بزرگراه‌ها و عریض كردن جاده‌ها و سختگیری بیشتر نسبت به تخلفات رانندگی از جمله اقداماتی است كه نشانه‌های آنها در كشور مشهود است. با وجود اتخاذ چنین تدابیری، آمار افزایش تلفات و مرگ و میر در راه‌ها در ایران همچنان رو به افزایش است.
كارشناسان معتقدند: خودرو، جاده و عامل انسانی سه راس مثلث تصادفات را تشكیل می‌دهند و بنا به اعلام معاونت راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی، در ایران سهم خطاهای انسانی در تصادفات بیش از موارد دیگر است و در ۷۰ درصد، سوانح ترافیكی علت اصلی حادثه محسوب می‌شود.
به همین دلیل حضور پررنگ پلیس در جاده‌ها و نقاط حادثهخیز می‌تواند به طور محسوس در كاهش بروز تصادفات موثر باشد. همچنین آموزش و فرهنگ‌سازی در زمینه رانندگی صحیح، عامل مهمی است كه می‌تواند در كاهش خسارات در نسل‌های آتی موثر باشد. اگرچه این كار زمان‌بر است و نباید در كوتاه‌مدت انتظار بهره‌برداری را داشت اما باید از سنین كودكی و طی برنامه‌ای ادامه‌دار پیگیری شود.
ملزم كردن كارخانجات تولید خودرو به رعایت آخرین استانداردهای جهانی و تجهیز خودروها به سیستم‌های ایمنی متداول در كشورهای پیشرفته از دیگر راهكارهای جلوگیری از روند صعودی تلفات جاده‌ای است.
همچنین تشریك مساعی دستگاه‌های مرتبط با حوادث رانندگی مانند شركت‌های بیمه در طرح‌های پیشگیری از خسارات تصادفات، مثمرثمر خواهد بود. این كار می‌تواند با پیش‌بینی سیستم‌های تشویقی و تنبیهی در بیمه كردن خودروها با توجه به میزان تلفات و تعداد تصادفات آنان صورت بگیرد.
تصادف پدیده‌ای است كه چند عامل در آن دخیل است و علل بروز آن متفاوت بوده و می‌تواند ناشی از عوامل طبیعی (آب و هوا)، عوامل فنی راه، طرح هندسی و عرضی راه، نقایص فنی وسیله نقلیه، سهل‌انگاری راننده، عدم دقت به علایم فنی و راهنمایی و رانندگی و... باشد؛ لذا یك همكاری فراگیر بین وزارت راه و ترابری، نیروی انتظامی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت بهداشت و درمان، صدا و سیما و دیگر وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها ضروری است.
همچنین جمع‌آوری اطلاعات امور ایمنی و ترافیك جاده‌های كشور و تجزیه و تحلیل و كاربرد آن نه تنها می‌تواند جان هزاران نفر را نجات بخشد بلكه میلیون‌ها تومان صرفه اقتصادی را هم به دنبال دارد.
استاندارد نبودن جاده‌ها و وسایل نقلیه نیز از عوامل مهم بروز تصادفات است، یك محقق و پژوهشگر كه به معضل <تصادفات كناری راه و ارزیابی عملكرد حفاظ‌های ایمنی> پرداخته است، با اشاره به بررسی انجام گرفته از كیلومتر سی تا ۱۳۰ محور شیراز - بوشهر به نتایجی دست یافته است كه از ضعف‌های مشهود در ایمنی جاده‌های كشور حكایت دارد.
در این بررسی مشخص شده است كه نرده‌های حفاظتی، پایه‌ای ضعیف دارند و در مقابل وسایل نقلیه سنگین در سرعت‌های بیش از پنجاه كیلومتر در ساعت مقاوم نیستند. این نرده‌ها همچنین دارای نواقصی نظیر ارتفاع نامناسب از سطح زمین،طول ناكافی نرده هستند.
در این بررسی به قدمت پنجاه ساله تجهیزات ایمنی جاده‌ها نیز اشاره و تاكید شده است كه حدود ۲۵ تا سی درصد تصادفات منجر به فوت به علت برخورد خودرو با اشیای كنار راه رخ می‌دهد و این در حالی است كه نرده‌ها عموما از كارایی لازم برخوردار نیستند.
با این وجود باید گفت كه بد رانندگی كردن و رعایت نكردن مقررات رانندگی در كشور ما نهادینه شده است. تنها تاكید كردن بر مشكلاتی از قبیل كم عرض بودن جاده‌ها و زیاد شدن بی‌رویه خودروی شخصی بیشتر شبیه پاك كردن صورت مسئله است چرا كه در كشورهای توسعه یافته هم تعداد خودرو بسیار بیشتر از ایران است و هم در شهرهای بزرگ عرض خیابان‌ها كم‌تر از عرض خیابان‌های تهران، اما ترافیك آنها روان‌تر و سالم‌تر است. این موضوع در مورد جاده‌های بین شهری نیز صادق است؛
حتی گاهی رانندگی اتومبیل‌های پلیس و نیروهای انتظامی نه تنها فرقی با مردم عادی ندارد بلكه در مواردی كه در حال انجام ماموریت نیستند، بدتر از مردم عادی رانندگی می‌كنند.
بنابراین نداشتن فرهنگ مناسب استفاده از وسایل نقلیه و ناآگاهی نسبت به حقوق شهروندی مهم‌ترین عامل در بروز تصادفات جاده‌ای است.آمار و ارقام مربوط به حوادث رانندگی به قدری افزایش یافته است كه در حال تبدیل شدن به بحثی نخ‌نما شده و عادی است در صورتی كه با توجه به خسارت‌ها و هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیمی كه به همراه دارد، نباید هیچ‌گاه به فراموشی سپرده یا از اهمیت آن كاسته شود.
از بین رفتن صدها و هزاران انسان، موضوعی نیست كه بتوان به سادگی از آن عبور كرد چرا كه تصادفات موجب وارد آمدن خسارات جبران‌ناپذیری به اقتصاد می‌شود و تبعات بسیار سنگینی در بعد اجتماعی و فرهنگی به همراه دارد.
ابتدا باید سعی كنیم ركورددار كاهش آمار تصادفات جاده‌ای در هر سال نسبت به سال قبل شویم و سپس كم‌كم به آخرین رده آماری تصادف و تلفات جاده‌ای در جهان دست یابیم تا بتوانیم این بار به آخر بودن خود افتخار كنیم.

فریبا صمد زاده

منبع : مجله خانواده سبز