توسعه، دموکراسی و اهمیت رسانه های جمعی

وسایل ارتباط جمعی به عنوان یكی از نظام های فرعی جامعه، متاثر از نظام اجتماعی اند و موفقیتشان در جلب مشاركت مردم در چارچوب نظام حاكم بر این وسایل قابل ارزیابی است. این موفقیت مشروط به وجود نظام مردمی و ثبات آن به عنوان پیش شرط لازم در ایجاد وحدت و عامل زمینه ساز مشاركت های اجتماعی است. انتظار موثر واقع شدن پیام رسانه های همگانی در جلب حمایت و مشاركت مردم در اجرای برنامه های توسعه ملی در صورت فراهم نبودن زمینه های لازم برای مشاركت، تعلیق به محال است، حال آنكه رسانه ها قادرند در فضایی مردمی، در مجموعه ای از عوامل هماهنگ، در مشروعیت بخشیدن به نظام و ایجاد باور میان توده ها و حاكمیت و در نهایت ترغیب و تشویق مردم به مشاركت بیشتر در امور موثر واقع شوند. عدم توجه به این واقعیت رسانه های جمعی را به دستگاه های ارتباطی و فاقد كارایی لازم و متناسب با جامعه متحول رو به توسعه تبدیل خواهد كرد. مطرح شدن وسایل ارتباط جمعی به عنوان چهارمین ركن حكومت دموكراسی در كنار اركان سه گانه مقننه، قضائیه و مجریه خود بهترین نشانه رابطه میان آنها و نظام مردمی است كه با توجه به آن، اگر مشاركت به مفهوم مورد نظر را لازمه توسعه ملی و از تبعات نظام مردمی و ثبات نظام مردمی را متاثر از مشروعیت و موثر بودن نظام و در عین حال موثر بر آن بدانیم، دور خوشایندی از این روابط حاصل می شود كه موفقیت رسانه های جمعی تابعی از آن و در عین حال موثر بر سرعت آن خواهد بود.
به این ترتیب می توان موفقیت رسانه های جمعی در جلب مشاركت مردم را معادل موفقیت آنها به عنوان یكی از زیرساخت های نظام در حفظ دموكراسی و تداوم آن دانست و از همین رو امروزه جامعه شناسان آن را به عنوان یكی از شاخص های متمایز میان نظام های مردمی و خودكامه می دانند.
با این حال اگرچه وجود نظام های مردمی شرایط را برای فعالیت رسانه های جمعی در انجام وظایفشان آماده می كند و زمینه تسریع توسعه را فراهم می سازد اما بخشی از موفقیت رسانه ها موكول به نحوه عملكرد خود آنها و همخوانی و هماهنگی شان به عنوان یكی از نظام های فرعی با نظام اجتماعی است. به عبارت دیگر وجود یك نظام مردمی پیش شرط لازم در موفقیت رسانه های جمعی در زمینه جلب مشاركت مردم است، اما این موفقیت در مرحله بعد مشروط به عواملی چون مدیریت، تخصص كارگزاران رسانه های گروهی و آگاهی آنها از دانش پیشرفته ارتباطی است و همچنین نكات دیگری كه در ذیل به آنها اشاره می شود.
۱ _ رسانه ها باید از هرگونه مبالغه و اغراق كه سبب عدم انطباق حرف و عمل می شود بپرهیزند.
۲ _ توجه به مرز میان استثمار و آگاه كردن مردم.
۳ _ توجه به رسانه های جمعی به عنوان بانك اطلاعاتی جامعه.
۴ _ توجه به محتوای رسانه ها و اثر انواع پیام بر گروه های اجتماعی بخشی از مطالعات رسانه ها را تشكیل می دهد.

حسام نقیبی مفرد

منبع : روزنامه شرق