عید فطر/ وداع با رمضان

این روز را بدین سبب عید فطر خوانده‌اند كه در آن، امر امساك و صوم از خوردن و آشامیدن برداشته شده و رخصت داده شد كه مومنان در روز افطار كنند و روزه خود را بشكنند. عید در لغت از ماده عود به معنی بازگشت است و دراعیاد اسلامی به روزهایی كه مشكلات از قوم و جمعیتی برطرف می‌شود و بازگشت به‌پیروزی‌ها و راحتی‌ها عید گفته می‌شود. فطر به معنای بازكردنمو گشودن روزه است و نیز می‌گویند كه به معنای آغاز خوردن وآشامیدن است پس ازمدتی نخوردن و نیاشامیدن، از این رو است كه پس از اتمام روز و هنگامی كه مغرب شرعی در روزهای ماه رمضان، شروع می‌شود انسان افطار می‌كند یعنی اجازه‌خوردن پس ازامساك از خوردن به‌او داده می‌شود. عید فطر یكی از دو عید بزرگ در سنت اسلامی است كه درباره آن احادیث و روایات بی‌شمار وارد شده است. دركتاب آسمانی قرآن كریم آیاتی را می‌توان یافت كه به طور مستقیم بر عید فطر و آداب آن اشاره كرده و نشان می‌دهد كه این مساله از دید قرآن پنهان نمانده است. در آیه ‪ ۱۸۵‬سوره مباركه بقره خداوند متعال ضمن معرفی ماه مبارك رمضان و نزول قرآن در آن به برخی از احكام مربوط به این ماه شریف اشاره كرده ومی فرماید: هر یك از شما كه هلال ماه رمضان را مشاهده كرد باید روزه بگیرد و كسی كه در حال سفر و یا مریض بود و ماه رمضان را درك كرد در روزهای دیگر باید، روزه فوت شده را جبران كند. درادامه این آیه می‌فرماید: خداوند این احكام را به خاطر راحتی شما و نه به خاطر به سختی افتادنتان تشریع كرده است و اینكه عدد را تكمیل كنید و خدا را به خاطر هدایت بزرگ بدارید. امیرالمومنین علی (ع) نیز در یكی از اعیاد فطر خطبه‌ای خوانده و در آن مومنان را بشارت و مبطلان را بیم داده‌اند:ای مردم! این روز شما روزی است كه نیكوكاران در آن پاداش می‌گیرند و زیانكاران و تبهكاران در آن مایوس و ناامید می‌گردند و این شباهتی زیاد به روز قیامتتان دارد، پس با خارج شدن از منازل و رهسپار جایگاه نماز عید شدن به یاد آورید خروجتان از قبرها و رفتنتان را به سوی پروردگار و با ایستادن در جایگاه نماز به یاد آورید. "ایستادن در برابر پروردگارتان را و با بازگشت به سوی منازل خود، متذكر شوید بازگشتتان را به سوی منازلتان در بهشت برین،ای بندگان خدا، كمترین چیزی كه به زنان و مردان روزه‌دار داده می‌شود این است كه فرشته‌ای در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا می‌دهد و می‌گوید:
هان! بشارتتان باد،ای بندگان خدا كه گناهان گذشته‌تان آمرزیده شد، پس به فكر آینده خویش باشید كه چگونه بقیه ایام را بگذرانید." عارف وارسته ملكی تبریزی درباره عید فطر نیز آورده است: عید فطر روزی است كه خداوند آن را از میان دیگر روزها برگزیده است و ویژه هدیه بخشیدن و جایزه دادن به بندگان خویش ساخته و آنان را اجازه داده است تا در این روز نزد حضرت او گرد آیند و بر خوان كرم او بنشینند و ادب بندگی به جای آرند، چشم امید به درگاه او دوزند و از خطاهای خویش پوزش خواهند، نیازهای خویش به نزد او آرند و آرزوهای خویش از او خواهند و نیز آنان را وعده و مژده داده است كه هر نیازی به او آرند، بر آورده و بیش از آنچه چشم دارند به آنان ببخشند و از مهربانی و بنده‌نوازی، بخشایش و كارسازی در حق آنان روا دارد كه گمان نیز نمی‌برند. از مجموعه روایات استنباط می‌شود كه شب عید فطر از جایگاه بس والایی برخورداراست و معصومین(ع) آن را به احیاء و شب زنده‌داری می‌گذراندند. حضرت علی‌بن الحسین‌امام زین‌العابدین(ع) شب عید فطر را در مسجد به نماز می‌گذارند تا آنگاه كه صبح شود. رسول خدا(ص) روز عید بعد از طلوع آفتاب خارج می‌شد و هنگامه خروج به اطراف آسمان می‌نگریست ومی‌فرمود كه درآن روز بر جا نماز و حصیر نماز مخوان یعنی روی خاك بنشین و بر آن نماز بخوان. از شیخ صدوق(ره) نقل است: امام حسن مجتبی(ع) گروهی از مردم را در روز عید فطر دید كه به بازی و خنده مشغولند، حضرت رو به یاران خود كرد و فرمود: "خدای عز و جل ماه رمضان را محل مسابقه بندگان خود قرار داده است كه به واسطه اطاعت خویش بسوی رضوان الهی پیشی می‌گیرند، پس گروهی سبقت گرفتند و پیروز و رستگار گشتند و گروهی عقب ماندند و محروم شدند، پس عجب دارم ازكسی كه خندان است و به لهو و بازی مشغول است در روزی كه نیكوكاران به اجر و ثواب رسیده و كوتاهی ورزان از آن بی‌فیض و محرومند، به خدا سوگند اگر پرده برداشته شود هر آینه نیكوكار به عمل نیك خویش و بدكار به عمل بد خود مشغول خواهد شد."
عید فطر دارای اعمال و عباداتی است كه در روایات معصومین (ع) به آنها پرداخته شده و ادعیه خاصی نیز آمده است. از سخنان معصومین(ع) چنین مستفاد می‌شود كه روز عید فطر، روز گرفتن مزد است و لذا در این روز مستحب است كه انسان بسیار دعا كند و به یاد خدا باشد و روز خود را به بطالت و تنبلی نگذراند و خیر دنیا و آخرت را بطلبد. از جمله اعمال مستحبی این روز به جا آوردن نماز عید فطر است كه وقت آن از اول آفتاب روز عید است تا ظهر، مستحب است در عید فطر بعد از بلند شدن آفتاب افطار كنند و زكات فطره را بدهند و بعد از آن نماز عید را بخوانند. نماز عید فطر دو ركعت است كه در ركعت اول بعد از خواندن حمد و سوره باید پنج تكبیر بگوید و بعد از هر تكبیر یك قنوت بخواند و بعد از قنوت پنجم تكبیری بگوید و به ركوع رود و دو سجده بجاآورد و برخیزد، و در ركعت دوم چهار مرتبه تكبیر بگوید و بعد از هر تكبیر قنوت بخواند و تكبیر پنجم را بگوید و به ركوع رود و بعد از ركوع دو سجده كند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد. در قنوت نماز عید هر دعا و ذكری خوانده شود كفایت می‌كند اما بهتر است این دعا را به قصد امید ثواب بخوانند:
"اللهم اهل الكبریاء والعظمه و اهل الجود و الجبروت واهل العفو و الرحمه و اهل التقوی و المغفره اسالك بحق هذا الیوم الذی جعلته للمسلمین عیدا و لمحمد صلی الله علیه و آله ذخرا و شرفا و كرامه و مزیدا ان تصلی علی محمد و آل محمد و ان تدخلنی فی كل خیر ادخلت فیه محمدا و آل محمد و ان تخرجنی من كل سوء اخرجت منه محمدا و آل محمد صلواتك علیه و علیهم اللهم انی اسالك خیر ما سالك به عبادك الصالحون و اعوذ بك مما استعاذ منه عبادك المخلصون".
معنای این دعا كه در قنوت نماز عید فطر خوانده می‌شود به این شرح است:
"بارالها! به حق این روزی كه آن را برای مسلمانان عید و برای محمد(ص) ذخیره و شرافت و كرامت و فضیلت قرار دادی از تو می‌خواهم كه بر محمد و آل محمد درود بفرستی و مرا در هر خیری وارد كنی كه محمد و آل محمد را در آن وارد كردی و از هر سوء و بدی خارج‌سازی كه محمد و آل محمد را خارج ساختی، درود و صلوات تو بر او و آنها، خداوندا، از تو می‌طلبم آنچه بندگان شایسته‌ات از تو خواستند و به تو پناه می‌برم از آنچه بندگان خالصت به تو پناه بردند." نماز عید سوره مخصوصی ندارد، ولی بهتر است كه در ركعت اول آن سوره"شمس" و در ركعت دوم سوره "غاشیه"، یا در ركعت اول سوره "سبح اسم" و در ركعت دوم سوره "شمس" خوانده شود. مستحب است در نماز عید بر زمین سجده كنند و در حال گفتن تكبیرها دست ها را بلند كرده و نماز را بلند بخوانند. از دیگر اعمال عید فطر آن است كه بعد از نماز مغرب و عشای شب عید فطر و بعد از نماز صبح و ظهر و عصر روز عید و نیز بعد از نماز عید فطر مستحب است این تكبیرها را بگویند:
"الله‌اكبر الله‌اكبر لااله‌الاالله، الله‌اكبر الله‌اكبر و لله الحمد، الله اكبر علی ما هدانا".

منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی ـ ایرنا