اقتصاد دانش و شکاف توسعه در ایران

از میان بردن "شکاف توسعه" هدف اصلی "برنامه‌ریزی" برای کشورهای در حال توسعه همچون ایران است. نکتة حائز اهمیت دراین راستا، درک این نکته است که نه تنها اندازه، بلکه ماهیت شکاف توسعه، برای کشورها و یا حتی برای یک کشور در دوره‌های مختلف متفاوت است. مقالة حاضر در این چارچوب و با هدف ارزیابی شکاف توسعة ایران در فضای اقتصاد دانش نوشته شده است. به این منظور علاوه براین که شرایط اقتصادهای دانش با اقتصادهای سنتی مقایسه شده‌اند، مفهوم شکاف ایده یا دانش (شکاف توسعه در اقتصاد نوین) و شکاف عوامل (شکاف سنتی توسعه) نیز بیان شده‌اند. سپس ماهیت شکاف توسعة اقتصاد ایران در مقایسه با نمونه‌ای از کشورهای منتخب بررسی شده است. مطالعه نشان می‌دهد که اقتصاد ایران به لحاظ عوامل طبیعی، انسانی و مالی با کمبود مواجه نیست و لذا دچار شکاف عوامل نیز نمی‌باشد. اما در قالب روش‌شناسی ارزیابی اقتصاد دانش (KAM)، با توجه به شاخص‌های دانش و اقتصاد دانش دچار شکاف است. بررسی نماگرهای اقتصاد دانش نیز نشان می‌دهد که به‌رغم وضعیت مناسب داده‌ها و ظرفیت‌های اقتصاد دانش، ستانده‌های آن در ایران پایین است و لذا مشکل کارایی پایین در ایران، به شرایط محیطی همچون کیفیت مقررات، بالا بودن ریسک و ... برمی‌گردد. این نکته، پیام اصلی مقاله است که باید در برنامه‌ریزی توسعه ایران برای رسیدن به موقعیت برتر اقتصادی منطقه (آسیای جنوب غربی) - ترسیم شده در چشم‌انداز بیست ساله - مدنظر قرارگیرد.

دکتر سید شمس‌الدین حسینی
اکبر چهارمحالی بیغش

منبع : فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین