ریشهر ، بوشهر

ریشهر در 8 كیلومتری جنوب شهر بوشهر واقع شده است. قدمت آثار كشف شده ‌آن به هزاره ‌سوم تا هزاره‌ اول پیش از میلاد می‌رسد. آثار مكشوف در سال 1872 تا 1877 میلادی و نتایج اكتشافات باستان‌شناسان فرانسوی به سرپرستی پزار در سال 1914 میلادی كه شامل كتیبه‌های میخی عهد «شوتروك ناخنوته» و آثار بناها و اشیاء مفرغی و سفال‌های نقش‌دار است، نشان می‌دهد كه ریشهر از هزاره‌ دوم پیش از میلاد یكی از شهرهای مهم امپراطوری عیلام بوده است. از آجر نوشته‌های عیلامی معلوم می‌گردد كه این شهر در آن عصر به نام «لیان» خوانده می‌شده است. ظاهراً لیان به سبب موقعیت خاص جغرافیایی، یكی از حلقه‌‌های ارتباطی تمدن‌های شرق و غرب دنیای قدیم بوده است، چرا كه مرزهای جنوبی فلات ایران به سبب همجواری با دریا و سایر شرایط جغرافیایی به ساكنان فلات هند اجازه می‌داد كه از آب‌های ساحلی، برای برقراری انواع ارتباط تجاری با تمدن‌های فلات ایران و دشت بین‌النهرین استفاده كنند. نام ریشهر خلاصه شده «ریوارد اردشیر» است. اردشیر بابكان شهرهای متعددی در زمان حكومت خود برپا نمود كه در واقع ریوارد اردشیر یكی از آن‌ها است كه می‌‌توان گفت تجدید بنای همان شهر «لیان» بوده است. این شهر در دوران حكومت ساسانیان یكی از مهم‌ترین مراكز علمی و ادبی محسوب می‌شد. در آنجا جماعتی از دانشمندان و نویسندگان جای داشتند كه با استفاده از خطوطی موسوم به گشتك، كتاب‌هایی در زمینه علوم طب، نجوم، فلسفه، متون و روایات مذهبی و سایر رشته‌های علم و ادب را ثبت و تدوین می‌نمودند كه نام آنها را گشتك دفتران می‌گفتند.
ریشهر بعد از اسلام تا سده‌هایی چند رونق داشت. مطابق اسناد مدارك پرتغالی‌ها در قرون 16 و 17 میلادی، بر روی نقشه‌های آن‌ها ریشهر یكی از مراكز تجاری بزرگ به حساب می‌آمده است. گفته می‌شود كه این شهر در قرن شانزدهم در حدود دو هزار خانه مسكونی داشت. دو منطقه باستانی «تل‌پی‌تل» و «شاه‌نشین» نیز در همان حوالی ریشهر شناسایی شده است. منطقه و شهر باستانی ریشهر در تاریخ 24 شهریورماه 1310 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.