قبض و بسط پراتیک سیاست

اعلام حمایت دکتر عبدالکریم سروش از نامزدی ریاست‌جمهوری شیخ مهدی کروبی تکانه شدیدی بود که توانست صحنه آرایش سیاسی جبهه اصلاح‌طلبان در حد فاصل دو اردوی کروبی و موسوی را دچار تحولی جدی کند.
بعد از کناره‌گیری غیرمترقبه سیدمحمد خاتمی از نامزدی دور دهم انتخابات ریاست جمهوری، اینک حمایت سروش از کروبی دومین شوک جدی را به سامانه آن دسته از اصلاح‌طلبانی وارد کرد که با فاصله‌گرفتن از کروبی خود را طلایه‌دار اصلاح‌طلبی پیش رو تعریف و معرفی کرده‌اند. میزان این شوک تا حدی بود که کلیه سایت‌های منتسب به اصلاح‌طلبان مزبور در اقدامی ناشیانه حتی از انتشار خبر حمایت سروش از کروبی نیز استنکاف ورزیدند.
طنز تلخ ماجرا نیز آنجاست که سایتی اقدام به مصاحبه با دکتر سروش و انتشار خبر حمایت ایشان از کروبی کرد که پیش‌تر حکم رسانه خارج کشوری اصلاح‌طلبان مزبور را به‌صورتی غیررسمی عهده دار بود. هر چند از فردای انتشار آن مصاحبه، آن سایت نیز به دلایلی نامعلوم دچار مشکلات فنی شد و موقتا از عرصه خبررسانی کنار رفت!
تحیر این دسته از اصلاح‌طلبان از آنجا ناشی می‌شد که همواره و به‌صورتی افواهی دکتر سروش را به عنوان پدر فکری جنبش اصلاحات به‌نفع خود و اردوی خود مصادره کرده بودند. هر چند سروش در انتخابات قبلی ریاست جمهوری نیز همچون امروز برخلاف توقع ایشان با معرفی کروبی به عنوان نامزد اصلح اسباب ترشرویی حامیان دکتر معین را فراهم کرد اما ظاهرا این دسته از اصلاح‌طلبان مُصرند با تحلیل‌های آرمانی کماکان بر سقف آسمان قدم بزنند. سروش با اعلام حمایت خود از کروبی نشان داد بعد از گذشت بالغ بر ۲۰ سال از انتشار سلسله مقالات قبض و بسط تئوریک شریعت به همان اندازه که به قبض و بسط تئوریک شریعت اعتقاد دارد به همان میزان نیز واقع‌بین است تا التزام به قبض و بسط پراتیک سیاست نیز داشته باشد. سروش فضیلت کروبی را آنجا نشانه‌گذاری می‌کند که وی را مرد عمل می‌نامد. این به آن معناست که برای سروش و همه واقعگرایان جهان سیاست، مهم آن است که گربه بتواند موش بگیرد و سیاه و سفید بودن آن علی‌السویه است. اعتبار گربه قبل از براقی و ملوس‌بودن و خوش‌خرامی، چابکی و تیزچنگالی آن است.
کروبی سرمایه‌ای برای جنبش اصلاحات است که به اعتبار شجاعت و قاطعیت شناخته شده‌اش می‌تواند گزینه اصلح برای تصدی مسوولیت ریاست‌جمهوری ایران باشد.
اکنون اصلاح‌طلبانی که دکتر سروش را در مقام تئوریسین اصلاحات و جنبش روشنفکری دینی به‌رسمیت می‌شناسند باید پاسخگوی این پرسش بوده که چرا در مقام انتخاب اصلح تاسی به استاد خود نمی‌کنند؟
قهرا نمی‌توان این پاسخ را از جانب ایشان قانع‌کننده دانست که در جنبش اصلاحات رابطه مرید و مرادی حاکم نیست و معرفت عام و خردجمعی ملاک تصمیم‌گیری ایشان است. این پاسخ هر چند برخوردار از بنیانی محکم است اما لااقل از سوی ایشانی که در اردوی «یاری» با انگشت اشاره محمد خاتمی به استقبال میرحسین موسوی رفتند و صراحتا اعلام کردند: «پیروزی خاتمی را پیروزی میرحسین موسوی می‌دانند» غیرقابل استناد است. این به‌معنای استفاده ابزاری از حقیقتی ثابت در موقعیت‌هایی متفاوت است که ترجمه آن عبارت است از: تقلید بد است مگر آنکه به‌نفع ما باشد!
همچنانکه پیش‌تر نیز کروبی را به‌واسطه پذیرش حکم حکومتی ملامت می‌کردند اما برای تایید صلاحیت دکتر معین توسط همان حکم حکومتی دچار لکنت زبان شدند.
مثل اصلاح‌طلبان مزبور مثل تاجر ساکن ستاره چهارم رمان شازده کوچولوی اگزوپری است که در توهم استغنا خود را مالک ستاره‌های جهان می‌دانند و سهم‌شان از این ثروت تنها ثبت و نگاهداری عددی در نهان خانه ذهن‌شان است.
هر چند چشم امیدی به تن دادن اصلاح طلبان مزبور به واقعیت جامعه ایران نمی‌توان داشت و قطعا ایشان کماکان در دنیای انتزاعی خود اسیر تئوری‌ها و داده‌‌پردازی‌های رویایی جهت تحقق آرمانشهری در دور دست خواهند ماند تا یک بار دیگر تجربه سوم خرداد سال ۸۴ را مزمزه کنند اما این توقع ناصوابی از ایشان نمی‌تواند باشد که: چنانچه نمی‌توانند آنی شوند که دوست دارند، لااقل آنی شوند که می‌توانند شوند.
برای چنین شدنی، قبل از آنکه لازم باشد در عمق متون و افکار فیلسوفان شرق و غرب کنکاش کرد، تنها لازم است به قواعد بازی سیاست بر اساس اقتضائات و نیازهای بومی و واقعی جامعه تن دهند.
در مقام تقریب به ذهن می‌توان به گوشزد رندانه رضا شاه خطاب به معلم مدرسه‌ای در یکی از دهات کرمانشاه طی بازدیدش از مدرسه آن روستا استناد کرد. آنجا که معلم خوش خیال با افتخار یکی از بهترین شاگردانش را مقابل رضا شاه قرار داد تا از حفظ یک یک قوانین نیوتن را برای اعلیحضرت! بازگویی کند و اعلیحضرت نیز بعد از شنیدن پاسخ‌های دانش‌آموز عصای خود را به شکم آن معلم نگون بخت زد که:ابله، جوان کرمانشاهی قبل از این محفوظات باید کشاورزی استان و فلاحت و صناعت محلش را بلد باشد تا بتواند دردی از درد استانش را حل کند.
سروش نیز صرف‌نظر از خوشایند یا بدآیند اصلاح‌طلبان انگشت اشاره خود را واقعگرایانه متوجه کسی از جنس سیاست و مدیریت بومی کشور کرده.هر چند در مقام رویا و آرزو قطعا می‌توان چشم انتظار پهلوانانی روئین‌تن بود اما دنیای سیاست و واقعیت خود را معطل ایشان و ظهور نامعلوم پهلوانان‌شان نخواهد کرد.

داریوش سجادی

منبع : روزنامه اعتماد ملی