طبقه‌بندی اتاق خودروها و کلاس آنها

بازار رقابتی فروش خودروها به سمتی می‌رود كه خودروسازان را به ارائه فرم‌های بدنه متفاوت از محصولات با توجه به نیروی محركه آنها سوق می‌دهد. بنابراین طبقه‌بندی خودروها تا حدودی وابسته به شركت‌های خودروساز و كشورهای آنهاست. خودروهای زیادی از كمپانی‌های خودروساز وجود دارند كه فضای درونی اتاق و شكل ظاهری آنها شباهت زیادی با هم دارد، اما در كشورهای مختلف، نامگذاری كلاس این خودروها با هم متفاوت است. به همین دلیل بعضی از خودروها ممكن است در طبقه‌بندی ارائه شده قرار نگیرند.
در جدول ذیل انواع نامگذاری كلاس خودروها ذكر شده است. به عنوان مثال، كلاس C خودروها با Compact Car امریكایی و Small family Car بریتانیایی همگی در یك رده هستند. در این مقاله طبقه‌بندی‌ها و اصطلاحات رایج در مورد اتاق خودروها، ارائه می‌شود.
● Micro Car (خودروهای كوچك)
كوچك‌ترین اتاق خودرو در میان كلاس‌های بدنه خودرو می‌باشد كه عموماً طول كمتر از ۳ متر دارد و فضای داخلی اتاق آن ۸۵ فوت مكعب یا ۲۴۰۰ لیتر بوده است. این اتاق‌ها در بعضی از موارد دارای ۳ چرخ بوده و فقط ظرفیت ۲ نفر (راننده و مسافر) را دارند.
این خودروها با توجه به افزایش قیمت سوخت و مواد اولیه طراحی شده، در حال حاضر مشتریان زیادی دارند. مدل‌های باری این كلاس به «استیشن كار» معروفند و برای جابه‌جایی بارهای كوچك استفاده می‌شوند. نظیر:Smart for two
● Hatch Back
Hatch Back خودرویی است كه فضای صندوق عقب و كابین مسافرین آن یكپارچه است و دسترسی به این فضا توسط در صندوق عقب انجام می‌شود. این خودروها دارای دو ردیف صندلی بوده و شكل ظاهری آنها مانند استیشن واگن‌ها (SW) می‌باشد و ظرفیت بارگیری كمتری نسبت به آنها دارند. اغلب ۳ درب (۲ درب در طرفین و یك درب در عقب خودرو) یا ۵ درب می‌باشند.
ردیف دوم صندلی آنها قابلیت جابه‌جایی دارد (به صورت مجزا یا یكپارچه خوابیده می‏شود). در این حالت، فضای پشت راننده به صندوق عقب اضافه شده و با توجه به درب صندوق عقب بزرگ، بارهای بزرگی را می‌توان با این خودروها حمل كرد. نظیر: فولكس گل، پژو۲۰۶ و پراید هاچ‌بك.
هاچ‌بك‌ها را از نظر ابعاد اتاق می‌توان به سه دسته تقسیم كرد:
الف) City car
كوچك‌ترین نوع هاچ‌بك است كه دارای قدرتی محدود برای استفاده شهری است. سرعت آن بیش از خودروهای برقی و دارای چهار صندلی و طول آن بین ۳.۴ تا ۳.۶ متر می‌باشد. مانند پژو۱۰۷ - دوو ماتیز و خودرو MVM۱۱۰
در ژاپن این خودروها به نام Kei Car شناخته می‌شوند. نظیر میتسوبیشیi
ب) Super Mini/ Subcompact Car
این هاچ‌بك‌ها بزرگ‌تر از City carها و كوچك‌تر از هاچ‌بك‌های خانوادگی بوده و ظرفیت آنها ۴ نفر بزرگسال و یك كودك است. در گذشته طول این خودروها حدود ۳.۷ متر (پژو۲۰۵) بود و در حال حاضر ۹۵/۳ (پژو۲۰۷) می‌باشند. این خودروها در رده كلاس B قرار می‌گیرند و براساس پلت‌فرم آنها خودروهای Mini SUV و Mini MPV طراحی می‌شوند.
پ) Small family car/ Compact car
بزرگ‌ترین رده هاچ‌بك‌ها هستند كه ابعاد آنها بین ۲/۴ تا ۲۵/۴ متر می‌باشد. این رده، یكی از متنوع‌ترین قسمت‌های بازار خودرو بوده و عموماً پرفروش‌ترین خودروهای جهان در این رده قرار می‌گیرند. سال‌ها خودروی گلف، سردمدار این كلاس بود كه حتی نام این رده از خودروها به كلاس گلف نیز مشهور می‌باشد. این رده از خودروها در رده‌بدنی كلاس C قرار می‌گیرند مانند فورد فوكوس و گلف
● Sedan/ saloon- station wagon/ estate
Sedan/ Saloon:سدان خودرویی مسافرتی است با دو ردیف صندلی كه ردیف دوم صندلی آن، دارای فضای مناسب برای افراد بزرگسال است. همچنین این خودرو در انتهای بدنه، دارای صندوق عقب بزرگی می‌باشد. بیشتر استایل بدنه‌های رایج در خودروهای مدرن بر پایه خودروهای سدان طراحی شده كه می‌توان از نظر اتاق دسته‌بندی‌های ذیل را معرفی كرد:
الف) Notch Back
بدنه ناچ‌بك‌ها را می‌توان به سه بخش فضای موتور، سرنشین و صندوق عقب تفكیك كرد. فضای موتور از جلو خودرو شروع می‌شود و تا ابتدای شیشه جلو (به صورت كشیده) امتداد می‌یابد. فضای سرنشینان به صورت مجزا از صندوق عقب است كه در این حالت، سقف و صندوق عقب موازی با سطح زمین و شیشه عقب، دارای شیب تند است. صندوق عقب آن كوچك و مجزا از فضای سرنشینان می‌باشد. نظیر: لوگان (L۹۰)
ب) Fast Back
بدنه فست بك‌ها را می‌توان به دو فضای موتور و فضای سرنشین تفكیك كرد كه فضای سرنشین و صندوق عقب از نظر ظاهری با هم تركیب شده است. این خودروها شبیه هاچ‌بك بوده در حالی كه شیب شیشه عقب و درب صندوق عقب در یك راستاست، اما درب صندوق به صورت مجزا باز می‌شود. مانند فورد ماستنگ
پ) Two Door Sedan
خودورهای سدانی هستند كه دارای دو در جانبی و دو ردیف صندلی می‌باشند و طبق استاندارد SAE فضای سرنشینان عقب حدود یك متر مكعب می‌باشند. همچنین صندوق عقب مجزا از اتاق خودرو دارند مثل شورلت مونتكارلو. خودروهای ۲در با شیشه عقب شیب‌دار و درب موتور كشیده «كوپه» نیز نامیده می‌شوند. لازم به ذكر است كه خودروهای كوپه به فست‌بك‌های دو در شبیه‏ا‏ند. نظیر: مرسدس- بنز ۵۶۰ SEC.
ت) Hard Top Sedan
خودروهای سدان دو دری می‌باشند كه سقف آنها از جنس فلز یا مواد سخت است و سقف فلزی خودرو برداشته شده و یا جمع می‌شود. به این خودروها Convertible Hard Top نیز گفته می‌شود. نظیر: پژو ۲۰۶CC
ث) (Hatch Back Sedan (Lift Back
لیفت بك‌ها نوعی از ساختار فست بك‌ها هستند. با این تفاوت كه در صندوق عقب با شیشه عقب بلند می‌شود. این خودروها به صورت چهار در و دو در تولید شده‌اند. نظیر زانتیا
ج) Chauffeured Sedan
این سدان‌ها در رده خودروهای تشریفاتی و هم ردیف Limousineها قرار می‌گیرند كه عموماً توسط شخصیت‌های دولتی و افراد مشهور استفاده می‏شوند. مالك این خودرو معمولاً خود رانندگی آن را برعهده ندارد و دارای راننده شخصی است. نظیر رولز رویس فانتوم و ۴۰۵ لیموزین
چ) Station wagon/estate
خودروهایی با استایل و پلت‌فرم سدان‌ها با این تفاوت كه در صندوق عقب به صورت عمودی تا سقف ادامه می‏یابد (مثل درب صندوق عقب هاچ‌بك‌ها) و فضای بزرگی پشت صندلی سرنشینان عقب در دسترس است كه دسترسی به این فضا را برای سرنشینان سهل‌الوصول می‏كند مانند ۴۰۵ استیشن و رنو مگان استیشن. در سال‌های اخیر با توجه به ایده استیشن واگن‌ها (جاداری، خانوادگی و مسافرتی بودن آنها) خودروهای MPV و SUV طراحی شده كه موارد مشترك زیادی با خودروهای استیشن واگن دارند.
سدان‌ها و استیشن واگن‌ها از نظر سطح امكانات و تجهیزات رفاهی به دو رده معمولی و لوكس تقسیم می‌شوند. رده معمولی از این خودروها شامل موارد ذیل است:
▪ Small Car
كوچك‌ترین بدنه سدان‌ها هستند كه عموماً زیر ۲/۴ متر طول و گنجایش چهار بزرگسال و یك كودك را دارند. صندوق نسبتاً جاداری دارند كه در كشورهای در حال توسعه با توجه به قیمت و مصرف سوخت مناسب، بسیار مورد توجه می‌باشند. این رده در كلاس +B قرار می‌گیرند. این خودروها دارای اجزاء و قطعات مشترك با هاچ‌بك‌ها هستند‏،اما قسمت انتهایی آنها با هم متفاوت است. مثل پژو۲۰۶ صندوق‌دار، خودروی كیاریو، هیوندا ورنا و پراید صندوق‌دار.
▪ Small Family Car/ Compact Car
این خودروها بزرگتر از رده ‏Small Carها می‌باشند. میانگین طول آنها حدود ۵/۴ متر بوده و برای پنج بزرگسال فضا دارند. همچنین بسته به ابعاد خودرو دارای صندوق عقب بزرگی هستنند. این مدل در كلاس C رده‌بندی خودروها قرار دارد نظیر: هیوندای آوانته، مزدا ۳۲۳، سمند P۲ و مگان.
▪ Large family Car/ Mid-size Car
این خودروها بزرگتر و جادارتر از رده قبلی هستند، موتورهای آنها معمولاً قوی‌تر هستند و عموماً شش سیلندر دارند. نظیر: تویوتا كمری، هیوندا سوناتا، هوندا آكورد و سیتروئن C۵
▪ Full size car
این رده بزرگ‌ترین و جادارترین گروه خودروها در این سطح هستند كه طول آنها بیش از ۵ متر است. نظیر: هیوندای آزرا، تویوتا آولون، نیسان ماكسیما و پژو۶۰۷
* رده لوكس این خودروها شامل موارد ذیل است كه از نظر ابعادی مثل رده معمولی هستند،اما لوكس‌تر، گران‌تر و دارای موتور قوی‌تر هستند:
▪ Compact Executive
خودروهای لوكس رده Large family/ Compact car هستند. دارای پیشرانه نیرومندتر- بعضاً موتورهای ۴ و ۶ سیلندر- بوده و فضای اتاق آنها از نظر جاداری و دسترسی سرنشینان و كیفیت مطلوب صندلی‌ها از مدل‌های غیر لوكس معتبر بوده و دارای امكانات رفاهی بیشتر نسبت به آنها می‌باشند. مانند BMW سری ۳، بنز سری C و Lexus IS
▪ Mid- Luxury car/ Executive car
رده متوسط خودروهای لوكس می‌باشند. ابعاد اتاق آنها بزرگتر از Compactها می‌باشد. كاملاً جا دارند و پیشرانه پرقدرت و امكانات رفاهی بیشتری از سری compactها دارند. نظیر: مرسدس سری E و BMW سری ۵.
▪ Full size Luxary
این خودروها به عنوان یك سدان چهار در، بزرگ‏ترین رده خودروهای لوكس می‌باشند. گذشته از آنكه اتاق بزرگی دارند بسیار پرقدرت، لوكس و گرانتر از خودروهای معمولی با همان ابعاد هستند. دارای آخرین نوع تكنولوژی در سیستم‌های فنی، ایمنی و رفاهی بوده و به نوعی معرف لوكس‌ترین خودروهای برند خود می‌باشند. نظیر: بنز سری Sا، BMW سری ۷ و خودروی می‌باخ.● Sportive Cars
▪ Hot hatch/ Sport compact
با توجه به نیاز بازار مصرف برای خودروهای كوچك و پرتحرك اكثر كمپانی‌های خودروسازی بر پایه هاچ‌بك‌های تولید انبوه خود، خودروهای پرتوانی را روانه بازار كرده‏اند كه به Hot Hatch معروف هستند. این خودروها با تقویت موتور، گیربكس، سیستم‌های تعلیق، ترمز، فرمان و همچنین استایل خودرو (شكل ظاهری)شكل می‌گیرند. نظیر پژو GTiا۲۰۶
در ایالات متحده با توجه به عدم علاقه مردم به فرم بدنه Hatch back كوپه‌های صندوق‌دار جایگزین Hot Hatchها شده كه بهSport compact معروف می‌باشند. نظیر Honda CRX
▪ Sports sedan/ sports saloon
مدل‌های بسیار پرتوان از سدان‌های خانوادگی می‌باشند. پیشرانه آنها معمولاً توسط بخشی مجزا در شركت اصلی تقویت می‌شود. همچنین اتاق آنها با وجود تغییرات جزئی شبیه خودروهای اصلی می‌باشد. نظیر خودروی AMG E۵۵ و BMW M۵
موارد فوق خودروهایی هستند كه بر پایه خودروهای معمولی كارخانه‌های خودروسازی هستند، اما خودروهای ذیل اساساً بر پایه اسپرت طراحی شده‌اند.
▪ Sport car
خودروی اسپرت، خودرویی است كه بر پایه عملكرد و هندلینگ۱ خوب، شتاب و زیبایی طراحی می‌شود. این خودروها عموماً دارای دو در و دو صندلی، محرك عقب، تجهیزات رفاهی، ایمنی خوب و قیمت نسبتاً متوسطی می‌باشند. رمز موفقیت در این بازار، هندلینگ عالی، وزن كم، قدرت و ایمنی بالا، آسایش و راحتی و ترجیحاً صندوق عقب جادار است. خودروهای موفق این بازار عبارتند از:Lotus Elise, Mazda MX۵, Porsche boxter.
عنوان(Brand) خودرو برای خریدار این خودروها حایز اهمیت است. نظیر خودروی Ferrary یا Lotus كه بسیار معروفند.
▪ Grand Tourer
این خودروها از خودروهای اسپرت، بزرگ‏تر و سنگین‌تر می‌باشند. معمولاً موتور جلو و محرك عقب بوده و تركیب صندلی‌های آنها چهار نفره یا ۲+۲۲ می‌باشد. این مدل‏ها خودرو‌های بسیار گرانی هستند كه بیشتر به جنبه لوكس آن (به نسبت اسپرت بودن) توجه شده و در این خودروها تكنولوژی مدرن با دست‌ساز تركیب شده است.
مانند: Jaguar XK۸- Aston martin DB۹
▪ Super Sport/ Super Car
این خودروها دارای عملكرد فوق‌العاده‌، بسیار گران، لوكس و خیلی سریع‌ هستند و آخرین فناوری‏های صنایع خودروسازی در آنها به كار رفته است. برای مثال در ساخت بدنه آنها (برای كاهش وزن) از فیبر كربن به صورت گسترده استفاده شده و یا در طراحی بدنه از فناوری Cutting Edgeا۳ استفاده شده است. در واقع این خودروها نمونه‌های شهری خودرو‌های مسابقه‌ای فرمول ۱ هستند. همچنین با توجه به تیراژ پایین عموماً دست‌ساز می‌باشند. نظیر: Ferrari ENZO, Lambarghini MORCIELAGO
▪ Muscle Car
این مدل‏ها عموماً خودروهای دهه ۷۰ امریكایی بودند كه موتورهایی بسیار پرتوان بر روی آنها نصب می‌شد. این خودروها دارای عملكرد فوق‌العاده‌ای هستند، اما مصرف آنها بالاست. با توجه به بحران‌های نفتی دهه ۷۰ و مسائل زیست‌محیطی دهه ۸۰ استقبال عمومی از این خودروها كاهش یافت. نظیر: Mercury Cougar, Pontiac GTO
● Cabriolet/ Convertible
خودروهایی با سقف پارچه‌ای، فلزی و یا تركیب مواد مصنوعی هستند كه قابلیت جمع شدن و برداشته شدن دارند. این خودروها دارای دو در و دو صندلی به همراه درب موتور بزرگ می‌باشند. به آنها RoodSter، اCoupe روباز و Saloon روباز نیز گفته می‌شود. تا پیش از تولید خودروهای دارای تهویه مطبوع این خودرو‌ها با توجه به امكان باز نمودن سقف در روزهای گرم، طرفداران بسیاری داشت. در حال حاضر نیز این خودروها با توجه به فرم زیبای اتاق، مورد توجه جوانان می‌باشند. این خودروها با سقف پارچه‌ای Canvertible و با سقف متحرك فلزی و یا مواد مصنوعی Coupe Convertible نامیده می‌شوند. نظیر: مرسدس Volks wagon Eos, SLK
▪ Off roaders/ ۴×۴
در جنگ جهانی دوم خودروهای جیپ و لندرور برای عملیات نظامی در ارتش متفقین مورد استفاده قرار گرفت. بعد از جنگ، امكان استفاده از این خودروها با توجه به نیاز بشر برای عبور و مرور در مناطق صعب‌العبور منجر به طراحی خودروهایی با گیربكس و شاسی تقویت شده، تایرهای بزرگ و سیستم تعلیق قابل انعطاف و قابلیت رانندگی در زمین‌های گلی، یخ زده و ماسه‌ای شد. همچنین مهم‏ترین ویژگی این خودروها دو دیفرانسیل بودن آنهاست. اصطلاحات ذیل در این خودروها صادق است:
۴WD: به خودرویی اطلاق می‌شود كه دو چرخ محرك دارد و دو چرخ دیگر به صورت سوییچ دستی امكان محرك شدن را می‌یابد.
AWD : خودروهای چهار چرخ محرك دائمی هستند.
Offroadها به دو دستـه SUV و Cross Over- SUV تقسیم می‌شوند:
▪ SUV
SUV خودرویی با قابلیت خوب از خاصیت Offroadهاست و چهار چرخ متحرك با امكانات لوكس، موتورهای قوی و مرتفع‌تر از خودروهای معمولی هستند. این خودروها دارای مشكلاتی نظیر: مصرف سوخت زیاد (بعلت فرم بدنه غیرآیرودینامیك و وزن سنگین)، آلودگی هوای بیشتر، مشكلات ایمنی (پایین بودن Handeling بعلت بالا بودن مركز ثقل) و در عین حال انتقال ضربه در تصادفات به مسافران و خودروهای روبه‌رو هستند. نظیر:
ـ نیسان رونیز،
ـ موسو،
ـ تویوتا لندكروز،
ـ میتسوبیشی پاجیرو،
ـ پرادو.
این خودروها بسته به ابعاد و تجهیزات رفاهی، قابلیت حركتی و خواص Offroad دارای دسته‌بندی‌های متنوعی هستند. برای مثال Porche Kayen یا BMW X۵ خاصیت اسپرت بیشتری دارند. خودروهای Codillac Scalad و Lexus جنبه لوكس بیشتری دارند. خودروهای رنجروور، لندروور و جیپ گرند چروكی خاصیت Offroad بهتری دارند.
▪ Crossover SUV/ XUV
خودروهایی هستند كه خاصیت شهری آنها نسبت به Off road آنها بیشتر است و ارتفاعشان نسبت به SUVها كمتر و سبك‌تر است. همچنین شباهت‌هایی به خودروهای استیشن واگن (SW) دارند كه این عوامل سبب handeling بهتر آنها نسبت به SUVها شده است. نظیر:
ـ Chrysler Pacifica,
ـ Toyota RAV۴,
ـ Volvo XC۹۰
● Mini van/ Multi- Purpose vehicle=MPV
خودروهای چند منظوره‌ای هستند كه از فضای مناسب برای كاربردهای مختلف برخوردارند. صندلی‌ آنها براحتی قابل جابه‌جایی (برداشتن و نصب مجدد)است. به این ترتیب امكان حمل بارهای كوچك یا اضافه كردن صندلی برای سرنشینان بیشتر فراهم می‌شود. بعضی از شركت‌ها امكان استفاده معلولان و سالخوردگان را در این خودروها پیش‌بینی كرده‌اند. مبتكر ایجاد و توسعه این كلاس خودروها شركت‌های كرایسلر و رنو هستند. این خودروها را براساس ابعاد اتاق می‌توان به ۳ بخش:
الف) mini MPV نظیر Fiat Idea
ب) Compact MPV نظیر Mazda ۵
پ) Large MPV نظیر پژو ۸۰۷
● VAN
ابعاد اتاق آنها از mini vanها بزرگ‏تر و به ابعاد مینی‌بوس نزدیكتر می‌باشد. تعداد صندلی بیشتری نسبت به آنها دارند و از مزایای دیگر آنها فضای پا و بار بزرگ است. امكانات صوتی، تصویری و رفاهی بیشتر و سواری نرم‌تری دارند. امكانات آنها به خودروهای كاروان نزدیك است. نظیر:
ـ Ford Transit,
ـ Mercedes Benz Sprinter,
ـ Renault Trafic,
ـ Dodge Rom Van
● وانت
این خودروها قابلیت حمل بار، اثاثیه و سرنشین را دارند. اتاق این خودروها دارای دو بخش مسافری و باری است. قسمت باری عموماً به صورت رو باز است و دارای دیواره‌های جانبی محكمی است. موتور و گیربكس پرقدرت‌تری نسبت به انواع سواری‌ها دارند. قسمت بار از نظر شكل ظاهری (بنا به نحوه استفاده) در كشورهای مختلف متفاوت است.
وانت‌های سبك با موتور ۴ سیلندر (مثل مزدا ۱۶۰۰ و وانت پیكان) compact و وانت‌های سنگین با موتور ۶ و ۸ سیلندرFull size (نظیر: تویوتا تاكوما و Dodge Ram) نامیده می‌شوند.
وانت‌های سنگین بعضاً دارای خاصیت‌های SUV می‌باشند (۴×۴) كه در امریكا به Pickup truks نیز معروفند.
از نظر شكل اتاق می‌توان وانت‌ها را به ۴ دسته تقسیم كرد:
۱) Pickup (وانت تك كابین):
دارای اتاقی با ظرفیت یك ردیف صندلی «دو تا سه سرنشین» و با دو در جانبی است.
۲) Crew up (یك و نیم كابین):
اتاق این خودروها یك ردیف صندلی در جلو و یك فضای نیمكت مانند در پشت این ردیف (بیشتر برای كودكان) دارد.
این خودروها دارای دو در جانبی و دو نیم در جانبی هستند و عموماً در رده وانت‌های سنگین تولید می‌شوند.
۳) Couble Cab (دو كابین):
دارای دو ردیف صندلی و چهار در جانبی هستند و سعی بر آن است كه خواص سواری بیشتری نسبت به Pickup داشته باشند.
۴) Chassis (شاسی):
خودروهایی بر پایه وانت كه فقط دارای فضای سرنشین می‌باشند و به جای قسمت بار فقط شاسی دارند و قابلیت اضافه كردن اتاقكی به منظور استفاده خاص را دارا می‏باشند. نظیر:آمبولانس، وانت‌های حمل حیوانات و كمپرسی
در انتها فهرست خودروهای تولیدی و وارداتی به كشور كه در كلاس‌بندی‌های فوق‌الذكر می‌گنجند در جدول ذیل درج شده است.

نویسنده : كامبیز رستمی - علیرضا اصفهانی عطار
پانوشت‌ها:
۱. هماهنگی بین سیستم فرمان و تعلیق و خوش دستی خودرو
۲. خودرویی با ظرفیت دو صندلی برای بزرگسال در ردیف جلو و دو كودك یا افراد كوچك در صندلی ردیف عقب
۳. تكنولوژی به كار رفته در طراحی بدنه خودرو با لبه‌های برشی
منابع:
http://cn.wikipedia.org/wiki/car-dassification
۲. http://www.euroncap.com/content/safety-ratings/introdouction.php
۳. http://globalautoindex.com

منبع : ماهنامه صنعت خودرو