بررسی فیتوشیمی و اثرات ضدباکتریایی گیاه Ribes khorassanicum Saghafi & Assadi گونه اندمیک شمال خراسان

● مقدمه:
گیاهان دارویی اصلی ترین منبع دارویی در جهان هستند. ایران با بیش از ۷۵۰۰ گونه گیاهی، از نواحی اصلی تنوع زیستی و رویشگاه طبیعی بیش از ۹۰۰ گیاه دارویی است. Ribes khorassanicum یکی از گیاهان و متعلق به تیره Grossulariaceae است. این گونه درختچه ای به ارتفاع ۵/۱ تا ۵/۲ متر و انحصاری خراسان و متعلق به بخش کوهستانی ایران و توران است و در ارتفاعات ۲۴۰۰ تا ۲۷۰۰ متری رشته کوه هزار مسجد دیده می شود. زمان گل دهی آن نیمه دوم بهار و میوه آن اواسط تابستان می رسد.
● هدف:
چون در بازدید از منطقه، دریافتیم که افراد بومی از میوه خشک شده آن برای درمان مسمومیت های گوارشی، بیماری های قلبی و فشار خون استفاده می کنند و تاکنون هیچ گونه پژوهشی در این مورد انجام نشده بود سعی شد تا فیتوشیمی و اثرات ضدباکتریایی این گیاه بر روی تعدادی از باکتری های گوارشی بررسی گردد.
● روش بررسی:
استخراج عصاره الکلی از گل، میوه نارس و میوه رسیده جهت تشخیص مواد موثر دارویی و استفاده از روش دیسک با ایجاد غلظت های ۷۵، ۵۰، ۲۵، ۵/۱۲ و ۲۵/۶ درصد از عصاره های الکلی فوق برای بررسی اثرات ضدباکتریایی بر روی باکتری هایی مثل سودوموناس آئروژینوزا، کلبسیلا پنومونیا، شیگلا فلکسنری، گونه های جنس سالمونلا، استافیلوکوکوس ارئوس، پروتئوس میرابیلیس و اشرشیا کولی.
● نتایج:
بررسی حضور مواد موثر دارویی نشان داد که رتبه فلاونوییدها، ساپونین ها و تانن ها به ترتیب در گل ۲+، - و ۴+، در میوه نارس ۴+، ۱+ و ۱+، و در میوه رسیده ۱+، -، - +، و هم چنین غلظت آلکالویید در گل، میوه نارس و میوه رسیده به ترتیب ۵، ۳۸ و ۲۲ میلی گرم در لیتر است. نتایج حاصل از بررسی اثرات ضدباکتریایی نشان داد که عصاره میوه رسیده در مورد تمام باکتری ها، هاله ممانعت از رشد ایجاد نموده و وسعت آن بستگی به غلظت عصاره داشت. ولی در مورد عصاره گل و میوه نارس این هاله مشاهده نگردید.
● نتیجه گیری:
حضور مقادیر بالایی از آلکالوییدها و مقدار قابل توجهی از فلاونوییدها و مقدار نسبتا مناسب تانن و نیز اثرات ضدباکتریایی در این گیاه، نشانگر ارزش دارویی مناسب آن است.

فرح ادیبی
حمید اجتهادی
پروانه ابریشم چی

منبع : پایگاه اطلاعات علمی