درمان حسد

▪ پرسش: حسدورزی از چه انگیزه هایی ناشی می شود، و زیانهایی را که به انسان وارد می کند چگونه است و بالاخره راهکار درمان آن کدام است؟
▪ پاسخ: در بخش نخست این مبحث به مفاهیم حسد، غبطه و منافسه و مراتب حسادت پرداخته شد. اینک در ادامه، بخش پایانی بحث حسادت را پی می گیریم.
● انگیزه های حسدورزی
برای حسدورزی انگیزه ها و اسباب بسیاری را می توان برشمرد که در یک نگاه کلی، عمده آنها به خواری نفس انسان برمی گردد. تفصیل این مطلب را در موارد هفتگانه زیر می توان بیان کرد:
۱) خباثت نفس و بخل نسبت به خیر بندگان خدا
۲) دشمنی و کینه توزی که از بزرگترین اسباب حسد است.
۳) حب ریاست و مال و جاه
۴) ترس از بازماندن از مقصود و مطلوب خود
۵) تعزز یعنی اینکه بر شخص گران باشد که یکی از همگنانش از او بالاتر و برتر شود.
۶) تکبر
۷) تعجب و آن وقتی است که محسود در نزد حاسد حقیر و نعمتی که به وی رسیده بزرگ باشد.
حسدورزی گاهی از حیطه فردی خارج و به عرصه صنفی کشیده می شود. بنابراین عالم به عالم، حسد می برد نه به عابد و تاجر به تاجر حسد می برد نه به دیگری. در پایان به عنوان جمع بندی این مبحث می توان گفت که منشأ همه انگیزه های حسدورزی، دوستی دنیا است. زیرا منافع دنیا به سبب تنگی، محدودیت و محصور بودن آنها، محل نزاع و کشمکش می باشد. به طوری که ممکن نیست منفعتی از مال و منصب به کسی برسد مگر آنکه از دست دیگری بیرون رود.
● زیانهای حسد
۱) حسد سخت ترین و دشوارترین بیماری روانی و بدترین و پلیدترین رذایل است که صاحب خود را به عقوبت دنیا و عذاب آخرت گرفتار می کند.
۲) حسود در دنیا لحظه ای از حزن و الم خالی نیست و از هر نعمتی که نصیب دیگران می شود رنج می برد و چون نعمتهای خدای متعال نامتناهی است و هرگز از بندگان بریده و منقطع نمی شود بنابراین حسود پیوسته در اندوه و رنج است.
۳) حسود در عناد و ضدیت با آفریدگار و پروردگار است. زیرا اوست که نعمت ها و خیرات را بر بندگان خود به مقتضای حکمت و مصلحت خود ارزانی داشته است.
بدین لحاظ امام صادق(ع) می فرماید: اصول الکفر ثلاثه: الحرص و الاستکبار و الحسد. ریشه های کفر سه چیز است:
الف) حرص،
ب) تکبر
ج) حسد.
۴) حسادت گذشته از آنکه زیانهای معنوی دارد و دین و ایمان را تباه می کند، روی اعصاب انسان نیز اثر می گذارد.
علی(ع) می فرماید: صحه الجسد من قله الحسد. سلامتی بدن از کمی رشک بردن است.
● راهکارهای درمان حسد
۱) عمل نافع برای معالجه حسد این است که بر آثار خیرخواهی که ضد حسد است، مواظبت شود، به این ترتیب که تصمیم بگیرد و خود را مکلف سازد که در گفتار و کردار برخلاف مقتضای حسد رفتار کند. پس اگر حسد او را بر تکبر برمی انگیزد، خود را به تواضع وادارد و اگر او را بر غیبت و بدگویی ترغیب می کند، زبان به مدح و ستایش وی بگشاید و... این معالجه کلی برای مطلق بیماری حسد است. اما برای هر نوع از آن علاج مخصوصی هست که آن کندن و نابود ساختن انگیزه و سبب حسد از قبیل خبث نفس، حب ریاست، کبر و خودبزرگ بینی، شدت حرص و... است.
۲) توجه به آثار زیانبار روحی و جسمی حسادت، و تقویت این بینش که جهان هستی تجلی ذات خداست و نعمتهای او بر بندگان و مخلوقاتش بدون حکمت نیست و هرکسی را به گونه ای در این دنیا مورد ابتلا و آزمایش قرار می دهد.
۳) توجه به این نکته که کسب نعمتها و خیرات این جهان زمینه، بشر و شرایط خاص خود را می طلبد و اگر انسان طالب نعمت و یا خیری است باید باتوجه به علل و اسباب تحقق آن، سعی و تلاش نماید و درعین حال به خدا توکل نماید که او را در رسیدن به اهداف خود موفق و پیروز گرداند.

محمدرضا کافی

منبع : روزنامه کیهان