قابلیت های واقعی درکتاب های مجازی

زمانی كه ۴۰۰ هزار نفر رمان «سوار بر گلوله» نوشته «استفن كینگ» را در چند روز از طریق Home page نویسنده، Download و مطالعه كردند، شگفتی عظیمی در دنیای صنعت نشر اتفاق افتاد، آنچه این اتفاق به صنعت نشر گوشزد می كرد، علاقه نزدیك به نیم میلیون نفر از مردم دنیا به خواندن كتاب های الكترونیكی بود كه آمادگی دریافت این گونه از كتاب ها را دارند. این اتفاق سبب شد كه تولید و توزیع كتاب های الكترونیكی (books- e) در فهرست گزینه های علمی و قابل انجام در صنعت نشر قرار بگیرد. در حال حاضر نسخه دیجیتالی برخی از مجموعه كتاب های پرفروش در شبكه جهانی (world wide web) منتشر شده و با استقبال چشمگیری از كاربران اینترنت مواجه شده است، اگرچه نویسندگان این كتاب ها از این اقدام چندان راضی به نظر نمی رسند. زیرا بسیاری از كاربران بدون پرداخت حق مؤلف نسخه دیجیتالی كتاب را دریافت كرده و خوانده اند.
كتاب الكترونیكی یا همان book ـe پدیده ای كاملاً تازه و نو در صنعت نشر و چاپ كتاب به حساب می آید و پیامد آن تغییرات اساسی در نظام آموزشی و اطلاع رسانی خواهد بود، كتاب های الكترونیكی فقط نسخه ای الكترونیكی از كتاب چاپ شده و مطالب مكتوب نیست، بلكه این توانایی را نیز دارد تا در متن كتاب از امكاناتی مانند صوت، تصاویر، فیلم، انیمیشن های متحرك وغیره استفاده شود. سادگی جست وجو در متن كتاب الكترونیكی، سهولت اجرای نرم افزارهای مربوطه، داشتن چارچوبی زیباتر، یكپارچگی مطالب، امكان توزیع و بازاریابی ساده تر كتاب الكترونیكی، و نیز امكان داشتن قابلیت های چند رسانه ای Multimedia همگی از ویژگی های كتاب های الكترونیكی به شمار می روند كه سبب شده است این نسل از كتاب ها حركتی سریع و روبه رشد را آغاز كند.
سازمان ها و گروه های فراوانی با درك اهمیت كتاب های الكترونیكی به عنوان رسانه ای جدید و نوپا به حمایت و گسترش از آن اقدام كرده اند، به عنوان نمونه، نمایشگاه كتاب فرانكفورت جایزه ویژه ای به مبلغ یكصد هزار دلار برای برگزیده ترین كتاب الكترونیكی در نظر گرفته است به علاوه وب سایت های زیادی نیز از دست نوشته ها و كتاب های الكترونیكی استقبال می كنند. انتشارات Timewarner برای انتشار كتاب در قالب الكترونیكی اقدام به راه اندازی سایت www.ipublish.com نموده است تا نویسندگان علاقه مند كتاب های دیجیتالی خود را بر روی website قرار دهند و علاقه مندان نیز مطالعه كنند.
● تعریف
book ـe ذخیره اطلاعات یك كتاب در قالب دیجیتالی است به نحوی كه بتوان آن را بر روی صفحه رایانه مشاهده و مطالعه كرد، به علاوه كتاب های الكترونیكی قابلیت ذخیره و حمل بر روی محمل های الكترونیكی مانند دیسك فشرده (CD)، دیسك فشرده دیجیتالی (DVD)، حافظه های همراه (flash memory)، شبكه جهانی اینترنت (world wide web) و غیره را دارند به عنوان نمونه بسیاری از كتاب های مرجع مانند فرهنگ و بستر و چند دایرهٔ المعارف علاوه بر قالب چاپی بر روی CD، DVD و شبكه وب قابل دستیابی هستند. در سال های اخیر ناشران سعی كرده اند تا علاوه بر لوح فشرده و CD، كتاب های خود را از طریق شبكه جهانی در اختیار همگان قرار دهند.
● تاریخچه
۱) دهه ۱۹۴۰:
در این دهه نخستین روش های نیمه ماشینی ذخیره و بازیابی اطلاعات با استفاده از نظام برگه ای مورد استفاده قرار گرفت.
۲) دهه ۱۹۸۰:
در این دهه كه در واقع دهه رشد اینترنت نامگذاری شده است شاهد گسترش نظام های یك پارچه تنوع و ایجاد نرم افزارهای آماده و تجهیزات چاپ دیجیتال هستیم.
۳) ۱۹۹۸:
در این سال مجله wired از انتشار
۰.book ۲ یا فناوری كتاب الكترونیكی خبر داد.
۴) ۱۹۹۹:
انتشار نخستین كتاب الكترونیكی با عنوان Nuvomedia Rocket
۵) ۲۰۰۰:
استفن كینگ كتابی الكترونیكی با نام سوار بر گلوله (Riding the Bullet) را منتشر كرد كه با استقبال نیم میلیون نفری مخاطبان دیجیتالی مواجه شد اما پس از ۴۸ ساعت متن رمز شده كتاب شكسته شد و در سایت های Hack قابل دسترسی بود.
● ویژگی های كتاب های الكترونیكی
۱) تبادل بین مطالب (Interactivity)
كتاب الكترونیكی با داشتن فرامتن های بسیار (Hyper links) امكان تبادل بین مطالب و مرور همزمان آنها را فراهم می كند. به عنوان مثال در صفحه ای از كتاب نام شخصی آورده شده است، جهت دیدن مشخصات آن فرد و نیز مرور تاریخ زندگی او شما نیاز به كتاب دیگری دارید اما در كتاب های الكترونیكی كافی است كه بر روی نام شخص كلیك كنید تا تاریخچه زندگی و سیر مشخصات این فرد را ببینید.
۲) انسجام مطالب (Versatility)
اكنون دسترسی مردم به اطلاعات بسیار بیشتر شده است و می توان محرمانه ترین اطلاعات را از طریق سایت های موجود در اینترنت به دست آورد به علاوه به دلیل فراوانی اطلاعات تصمیم گیری ها نیز منطقی تر شده است. در كتاب های الكترونیكی با توجه به امكان جست وجو (search) در متن كتاب امكان دستیابی به اطلاعات فراهم شده است، به علاوه شما نیاز نخواهید داشت كه برای پیدا كردن مطلب خاصی كل كتاب را مرور كنید.
۳) چندرسانه ای (Multimedia)
پس از خرید یك كتاب الكترونیكی نباید تنها منتظر دیدن متن باشید، بلكه در كتاب های دیجیتالی (books -e) امكاناتی مانند صدا، تصویر، فیلم، انیمیشن های متحرك نیز خواهید دید، به علاوه این امكان نیز فراهم شده است كه شما دیگر كتاب را نخوانید، بلكه متن كتاب برای شما خوانده شود و شما تنها به مطالب كتاب گوش دهید.
این امكان توسط نرم افزارهایی مانند Microsoft Reader در اختیار كاربران قرار می گیرد تا علاوه بر كاربران عادی، كاربرانی كه از مشكلات جسمی مانند نابینایی یا كم بینایی رنج می برند بتوانند از خواندن كتاب لذت ببرند.
۴) سهولت دسترسی (Useability)
اكثر مواقع عدم همخوانی نرم افزارهای واژه پرداز سبب شده كه متن تایپ شده در یك نسخه از نرم افزار در نسخه ای دیگر باز نشده و مشكل آفرین شده است، مثلاً اگر فایل شما در برنامه word۲۰۰۰ تایپ شده است ممكن است تلاش های فراوان برای باز كردن این فایل در برنامه word xp بی ثمر باشد و شما تنها بتوانید آهی از دل بكشید. به علاوه قیمت بالای این نرم افزارها در كشورهایی كه دارای حقوق مالكیت نرم افزار هستند، مشكل دیگری فراروی كاربران خواهد بود اما كتاب های الكترونیكی با فرمت Exe از این قاعده مستثنی هستند. یعنی شما كتاب الكترونیكی خود را صرف نظر از نوع سیستم عامل (operating system) و برنامه نرم افزاری كه بر روی رایانه خود نصب كرده اید، باز كرده و مطالعه می كنید و به علاوه از امكانات جالب آن نیز بهره خواهید برد.
۵) سهولت انتقال (Transion)
اطلاعات پردازش نشده (Data) كه پس از پردازش در رایانه ها و سیستم های دیجیتالی به اطلاعات پردازش شده (Information) تبدیل می شوند این قابلیت را دارند كه از طریق mail -E، اینترنت و غیره به سرعت از نقطه ای به نقطه دیگر انتقال یابند، كتاب های الكترونیكی نیز می توانند به صورت Download و یا به عنوان ضمیمه (attachment) به mail -E ها اضافه شده و از این سوی دنیا به سوی دیگر آن در بازه زمانی بسیاركوتاه انتقال یابند.
۶) سهولت حمل و نقل (portability)
شما برای جابه جا كردن كتاب های مرجع و فرهنگ نامه ها دیگر نیازی به استفاده از وسایل حمل و نقل نخواهیدداشت.
دیگر نیاز نیست كه شما ده ها جلد از كتابی را سوار بر ماشین كرده به جایی انتقال دهید، برای جابه جایی كتاب های الكترونیكی تنها یك CD مشكل شما را حل خواهدكرد، شما می توانید هزاران صفحه از كتابی را تنها در یك CD ملاحظه كرده و با خود حمل كنید.
● انواع كتاب های الكترونیكی
۱) كتاب های فقط متن:
در این گروه از كتاب های الكترونیكی تنها متن مشاهده می شود و فاقد هرگونه تصویر، نمودار و غیره است.
۲) كتاب های دارای تصاویر:
این دسته از كتاب ها شامل گروهی هستند كه علاوه بر متن اصلی كتاب، تعدادی تصاویر اسكن شده را دربرمی گیرد.
۳) كتاب های سخنگو:
این بخش از كتاب های الكترونیكی توانایی برقراری ارتباط با مخاطبان را از طریق امكانات صوتی و تصویری تعبیه شده در آنها دارد. مهم ترین كتاب های این گروه، كتاب هایی هستند كه توسط نرم افزارهایی خاص برای مخاطبان خوانده می شوند.
۴) كتاب های با تصاویر متحرك:
در این كتاب ها علاوه بر متن و تصاویر ثابت، شما شاهد تعدادی تصاویر متحرك مانند فیلم ها و یا انیمیشن ها نیز خواهیدبود.
۵) كتاب های چند رسانه ای:
این گروه از كتاب های الكترونیكی دارای رابطی چندرسانه ای و دوسویه بین كتاب و خواننده هستند. این گروه از كتاب ها كاملاً با كتاب های سنتی و چاپی تفاوت دارد و در آنها امكاناتی برای كمك به محققان مانند جست وجو پیش بینی شده است.
● نرم افزارهای مربوطه
برای ساخت كتاب الكترونیكی نرم افزارهای فراوانی وجوددارد كه شما می توانید از آنها استفاده كنید.
هركدام از این نرم افزارها قابلیت ها، مزایا و معایبی دارد كه با توجه به موضوع كتاب و هدفی كه شما به دنبال آن هستید می توانید از آن استفاده كنید. عوامل تعیین كننده برای استفاده از یك نرم افزار خاص شامل قیمت نرم افزار (Software price)، قابلیت های مختلف نرم افزار، امكانات نرم افزار مانند توانایی جست وجوی دركتاب، راحتی كار با نرم افزار (User Friendly)، پشتیبانی سیستم عامل های مختلف از نرم افزار، قابلیت استفاده در شبكه و یا تنها در یك كامپیوتر، شركت سازنده نرم افزار و غیره است. برای انتخاب نرم افزار مناسبی برای تولید یك كتاب الكترونیكی می توانید به وب سایت ebookcompilers.com سری بزنید و از راهنمایی های این سایت جهت انتخاب نرم افزار نشر الكترونیكی خود استفاده كنید.

وحید نقشینه

منبع : بنیاد آینده نگر ایران