اینترنت رسانه‌ی برتر انتخابات ۱۳۸۴

تحلیلی بر تاثیر رسانه‌ی اینترنت در انتخابات ریاست جمهوری ایران موضوعی است که از سوی یک وبلاگ مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است.
● فناوری اطلاعات؛ هدف یا وسیله؟
کشور عزیزمان ایران مرحله‌ی مهمی از تاریخ خود را تجربه خواهد کرد. نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران اکنون به چالشی بزرگ در میان جناح‌های سیاسی و افکار عمومی بدل شده است. رییس جمهور منتخب این دوره در یک نگرش کلی می‌تواند تاثیرگذار‌ترین دوره‌ی ریاست جمهوری را تجربه کند. تقارن حضور و فعالیت او در دو بعد ملی با آغاز برنامه‌ی چهارم توسعه کشور و برنامه کلان بیست ساله که در هر دو آن‌ها اساس و شاخص توسعه بر مبنای دانایی محوری قرار گرفته است و در بعد بین‌المللی تجربه‌ی جامعه اطلاعاتی جهانی در هزاره‌ی سوم و گفتمان‌های موجود می‌تواند نقش تعیین کننده و مهمی را برای رییس جمهور آینده تصویر کند.
● انتخابات و فناوری اطلاعات؛
اولین باری که بحث کاربرد فناوری اطلاعات در فرآیند انتخابات مطرح شد به انتخابات دور ششم مجلس شورای اسلامی باز می‌گردد. زمانی که مباحثات فراوانی برای استفاده از سیستم‌های ماشینی شمارش رای در ایران مطرح گردید که البته هیچ‌گاه فرجامی اجرایی نیافت. اولین جرقه‌های اهمیت کاربری فناوری اطلاعات برای مدیران در بحث کلانی همچون انتخابات به وجود آمد. البته نمونه‌های تجربه شده مختلفی از کاربرد فناوری اطلاعات وجود دارد که بارزترین آن را می‌توان در انتخابات اخیر ریاست جمهوری آمریکا دید.
● سابقه‌ی رسانه‌ها و انتخابات؛
بزرگترین و مهمترین ابزارهای رسانه‌ای انتخابات‌های پیشین رادیو، تلویزیون بودند و بسیاری از مردم مبنای تصمیم‌گیری خود را جلسات مناظره‌ای و یا فرصت‌های تبلیغی قرار می‌دادند که صدا و سیما در اختیار کاندیداها می‌گذاشت. این در شرایطی بود که تا دور ششم انتخابات به دلیل شرایط خاص کشور و آشنایی مردم با افراد شاخص نظام معمولا گرایش اکثریت آرا از پیش قابل پیش بینی بود و این موضوع اثر رسانه‌ها را بر سرنوشت انتخابات تا حدی بی تاثیر و کم رنگ می‌ساخت. در انتخابات سال ‌١٣٧٦ با پر رنگ‌تر شدن جناح بندی‌های سیاسی و اهمیت یافتن ارگان‌های مطبوعاتی احزاب و گروه‌ها نقش نشریات مکتوب به خصوص پوستر‌ها و برشور‌ها و روزنامه‌ها در اطلاع رسانی بسیار پر رنگ‌تر شد، به گونه‌ای که در روزهای پایانی تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری ‌١٣٧٦ تیراژ و مخاطب روزنامه‌های آن زمان بسیار زیاد و به تبع تاثیر فکری آنها در میان مردم بیشتر شد. در سال ‌١٣٨٠ رسانه‌ی برتر انتخابات ریاست جمهوری روزنامه‌ها بودند و بسیاری از گفتمان‌ها و مباحثات طرف‌های رقیب در روزنامه‌ها دنبال می‌شد.
برخی محدودیت‌های قانونی در سال‌های بعدی از یک سو و گسترش و رشد استفاده از اینترنت در میان لایه‌های تحصیل کرده جامعه به خصوص دانشجویان از سوی دیگر باعث شد تا به تدریج روزنامه‌ها رقیب رسانه‌ای جدیدی را برای خود احساس کنند، به گونه‌ای که حتی برخی از احزاب با راه‌اندازی سایت‌های اینترنتی ارگان‌های خبری خود را به محیط وب منتقل کردند و جالب اینکه بسیاری از روزنامه‌ها نسخه‌های اینترنتی نیز منتشر ساختند.
در خلال همین سال‌ها یعنی درست پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ‌١٣٨٠ ناگهان شاهد بودیم که توجه به اینترنت و راه اندازی وب سایت‌های خبری و تحلیلی در حوزه سیاسی و اجتماعی بسیار قوت گرفت و خبرگزاری‌ها و سایت‌های مختلفی به راه افتادند.
در تحلیل تمامی این اتفاقات می‌تواند علاوه بر قدرت رسانه‌ای اینترنت در برایر سایر رسانه‌های موجود به وضعیت خاص ایران در زمینه اطلاع رسانی اشاره کرد. دولتی بودن صدا و سیما و تمام خبرگزاری‌های فعال باعث شد علاقه‌مندان به انتشار اخبار و تحلیل هایی که از کانال‌های غیر دولتی قابل نشر بود با راه‌اندازی وبلاگ‌ها و پس از آن سایت‌های اینترنتی تاریخ جدیدی را برای ژورنالیسم تحلیلی - خبری در وب رقم بزنند.
مقبولیت اینترنت به عنوان رسانه بین‌المللی به حدی زیاد شد که بسیاری از علمای مذهبی ایران و همچنین رجال سیاسی در فاصله سال‌های ‌١٣٨٠ تا ‌١٣٨٤ راه اندازی سایت اینترنتی را تجربه کردند.
این تحولات در حالی صورت می گرفت که حتی بسیاری از گروه‌ها که در ابتدای توسعه‌ی اینترنت در ایران تاثیرات منفی آن را بسیار بدتر و خطرناک‌تر از ماهواره می‌دانستند درصدد بهره برداری هر چه بیشتر از اینترنت بر آمدند.
هر چند که این تحولات همچون برخوردهای انجام شده با روزنامه‌ها با قبض و بسط همراه بوده است و در یک دوره خاص فیلترینگ و تاثیرات آن در میان فعالان حوزه فناوری اطلاعات و کاربران ایرانی اینترنت بحث‌ها و مجادلات فراوانی را به همراه داشت اما به هر حال به دلیل ارزانی و سادگی راه اندازی وبلاگ یا وب سایت نفوذ و حوزه گسترده تولید محتوا و تنوع
حوزه‌های محتوایی در اینترنت به حدی است که توان رقابت و حذف آن به هیچ وجه وجود؛ نداشت به خصوص اینکه در وجه بین‌المللی نیز تا حد زیادی جلوه خوش‌آیندی برای کشور نداشت.
حضور و فعالیت رجال سیاسی مختلف در جوامع مجازی اینترنتی همچون اورکات، گپ زنی مسولان دولتی در اینترنت با جوانان، راه اندازی سایت‌ها و وبلاگ‌های شخصی توسط ایشان و... همه باعث شد روز به روز حساسیت و توجه مسؤولان نظام به اینترنت افزایش یابد و نتایجی که گروندگان به این رسانه کسب کرده بودند عطش برخورداری و تجربه را در دیگران نیز بر افروخت.
رجال سیاسی برای حیات سیاسی نیازمند مخاطب هستند و کم رنگ شدن نقش مطبوعات در میان رسانه‌های ایران (که از کاهش قابل توجه تیراژ روزنامه ها در سال‌های ‌١٣٧٧ و ‌١٣٧٨ نسبت به زمان حال قابل استنباط است) توجه آنها را به موضوع رسانه بیشتر کرد.
تیراژ بالای روزنامه‌ها در سال‌های مذکور نشان از آن داشت که کشور توان پذیرش مطبوعات حتی با گستره و تنوع کمی و کیفی و فکری بیش از این را نیز دارد، اما با بسته شدن یکباره نشریات یومیه در برهه‌ای خاص هزاران نفر از مخاطبان این نشریات که دریچه رسانه ای خود را از دست رفته می دیدند هرگز به انفعال نرسیدند و در یک گردش نوین به سوی وب و اینترنت روی آوردند و این رسانه بین المللی را منبع خبری خود قرار دادند. مزیت جدیدی که اینترنت برای این گروه به همراه داشت دسترسی ساده تر به دیگر اخبار و تحلیل های ارائه شده از سوی منابع ایرانی خارج از کشور و منابع خارجی بود.
باری در چنین شرایطی رجال سیاسی که برای دوام حیات سیاسی خود نیازمند به تریبون‌هایی بودند که مخاطبان بیشتر، موثرتری داشته باشد. این بار گام به دنیای وب گذاشتند و از این طریق خود را با فناوری‌های جدید و نیاز‌های مخاطبان همگام ساختند.
● انتخابات ‌١٣٨٤ و رقابت در عرصه‌ی اینترنت؛
تاثیر فوق‌العاده‌ی فناوری و موقعیت خاص ایران و آگاهی یافتن کاندیداها به اهمیت پدیده فناوری اطلاعات و به ویژه اینترنت باعث شده است تا در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در سال‌١٣٨٤ شاهد اتفاقات و اقدامات بدیعی در قبال فعالیت‌های اطلاع رسانی و حتی تبلیغی تمامی کاندیداها باشیم. موضوعی که در دوره‌های پیشین سابقه نداشت و همانطور که اشاره شد عرصه رقابت هیچ گاه از رسانه‌های مکتوب و صدا و سیما فراتر نمی‌رفت.
● اینترنت رسانه‌ی برتر انتخابات ‌١٣٨٤؛
در عصر حاضر اینترنت به عنوان یک رسانه با گستره جهانی و ابعاد مختلف که شامل پوشش متن، صدا و تصویر می‌شود به عنوان رسانه برتر شناخته می‌شود. رسانه‌هایی همچون رادیو، تلویزیون، ماهواره، تله تکست و... با وجود ماهیت کاری اطلاع رسانی نمی‌توانند تنوع کاری موجود در اینترنت را به نحو احسن پوشش دهند؛ چرا که یکی از اصول و عوامل مطلوبیت یک رسانه کاهش دادن یا حذف کردن قید زمان و مکان برای مخاطب است.
با این توضیح می‌توان گفت که اینترنت به دلیل امکانات گسترده‌اش قادر است در حد بالایی مرز زمان و مکان را برای دسترسی مخاطب به اطلاعات مورد نظر را کاهش دهد. یعنی تمام افراد در هر نقطه‌ای از دنیا با ورود به اینترنت چه نشانی اینترنتی شما را بدانند و مستقیماً به سایت شما وارد شوند و چه از طریق موتورهای جستجو، در طول ‌٢٤ ساعت شبانه روز و هفت روز هفته قادر هستند ارتباط خود را باشما برقرار کنند. این موضوع تاثیر بسیار زیادی در گزینش اینترنت به عنوان رسانه اول در عصر اطلاعات دارد.
شرایط سخت رقابتی و کشمکش‌ها و بحث‌های فراوان درون گروهها و بین گروه‌ها، حساسیت بین المللی انتخابات ایران، اهمیت حضور حداکثری، کاهش رقبت عمومی به استفاده از روزنامه و... باعث شده تا کاندیداهای انتخابات و گروه ها و احزاب مختلف برای گرم کردن تنور انتخابات و برقراری ارتباط به گروه کثیری از افراد تحصیل کرده و آشنا به فناوری‌های روز توجه و سرمایه گذاری خاصی برای استفاده از اینترنت به عنوان رسانه داشته باشند.
راه‌اندازی سایت‌های شخصی توسط کاندیدا‌ها از چند ماه قبل از انتخابات و تلاش برای معرفی برنامه‌ها و اهداف از جمله فعالیت‌های آشکار این افراد است.
آنها می‌دانند که امروز بسیاری از جوانان منبع اصلی اخبار و اطلاعات مورد نیاز خود را اینترنت قرار داده‌اند و به همین منظور برای معرفی خود و برقراری ارتباط با جوانان به استقبال ایشان رفته‌اند و سعی کرد ه‌اند جایی در این عرصه برای خود باز کنند.
از سوی دیگر با توجه به اینکه انتخابات ریاست جمهوری یک همایش ملی با تاثیرات بین المللی است و از این جهت ذاتا با انتخابات مجلس و شوراها تفاوت دارد لذا تبلیغات و اطلاع‌رسانی با ابزاری که در تبلیغات محلی شاید خیلی موثر باشند به هیچ وجه کارا نخواهد بود. از همین رو تبلیغات در این شرایط نیازمند یک رسانه کارا و موثر با نفوذ در میان لایه‌های اندیشمند و متفکر جامعه است که بتواند زمینه اطلاع رسانی بین المللی را نیز فراهم کند. با این حساب اینترنت می‌تواند بهترین گزینه رسانه‌ای برای انتخابات ‌١٣٨٤ باشد.
تاثیر این قضیه تا حدی است که بسیاری از روزنامه‌ها در انتشار اخبار مربوط به کاندیدا‌ها منابع خبری خود را وب سایت‌های شخصی آنها اعلام می‌کنند.
● بافت جمعیتی کاربران اینترنت در ایران؛
آمار‌های ضد و نقیضی از تعداد کاربران اینترنت ارائه شده ، است ولی طبق برنامه‌های توسعه اینترنت در ایران باید هم اکنون ‌٥ میلیون کاربر ایرانی به اینترنت دسترسی داشته باشند. در شرایط حاضر و با توجه به اینکه درصد بالایی از کاربران اینترنت را جوانان تشکیل می دهند جمعیتی که یا تاکنون حضور در انتخابات را تجربه نکرده‌اند و یا فقط یک بار امکان رای دادن پیدا کرده اند. در این شرایط و با طرز تفکر و روحیه خاصی که از جوانان برای استفاده از فناوری‌های نو سراغ داریم می توان اذعان کرد که در شهرهای مختلف به ویژه در شهرهای بزرگی همچون تهران، مشهد، تبریز، اصفهان و شیراز عده زیادی از جوانان از طریق رایانه‌های شخصی و کافی نت‌ها ساعتی را برای اتصال به اینترنت برای دریافت اطلاعات و برقراری ارتباط با سایر همسالان خود اختصاص می‌دهند.
این جمعیت کثیر که به دلیل رویارویی با اخبار و تحلیل‌های گوناگون و مطالعه آرا و نظرات موافقان و مخالفان داخلی و خارجی به ذهنیت روشن تری برای تصمیم گیری خود می‌رسند مطمئنا به صورت مستقیم و غیر مستقیم بر سرنوشت انتخابات موثر خواهند بود.
بی شک کاندیداهای این دوره از این عده تاثیر گذار غافل نیستند و درصد قابل توجهی از برنامه های تبلیغی و اطلاع رسانی خود را متوجه بهره برداری هر چه بهتر از بستر اینترنت برای جذب جوانان و گرفتن آرای ایشان به نفع خود می‌کنند.
● تعداد کاربران اینترنت در ایران؛
در خصوص تعداد کاربران اینترنت تعداد کاربرانی که از یک اشتراک اینترنت استفاده می‌کنند مورد توجه قرار می‌گیرد. اما در کشور درحال توسعه‌ای چون ایران انواع دیگری غیر از اشتراک مثل استفاده از کافی‌نت‌ها و نیز دسترسی‌های شراکتی در محاسبات لحاظ می‌شوند.
▪ جدول تعداد کاربران اینترنتی؛
ـ تعداد تقریبی کاربران اینترنت: ‌٥ میلیون
ـ درصد خانوارهای متصل به اینترنت: ‌٢.۶ درصد (‌٨٤٤٨٠٠ خانوار)
ـ تعداد مشترکین Dial up ‌٢٥٠٠٠٠٠ مشترک
ـ درصد کاربران زن اینترنت: ‌٤٩ درصد
ـ تعداد کافی‌نت‌های تهران: ‌١٥٠٠
جدید‌ترین آمار‌ها تشان می‌دهند هم اکنون ‌٢٢٠ شهر ایران به اینترنت دسترسی دارند که این رقم در سال ‌٢٠٠٥ به ‌٣٦١ شهر افزایش خواهد یافت. شمار کاربران اینترنت در سال ‌١٩٩٤ از ‌٢٥٠ نفر فراتر نمی‌رفت، در حالی که هم اکنون بیش از ‌٥/٢ میلیون ایرانی به صورت دائم و ‌٥/٣ میلیون نفر نیز به صورت کاربر غیر دائم از اینترنت استفاده می‌کنند. به این ترتیب ضریب نفوذ اینترنت از صفر در سال ‌١٩٩٤ به ‌٣/٥ در سال ‌٢٠٠٣ افزایش یافته است و طبق برآوردهای صورت گرفته شمار کاربران اینترنت تا سال ‌٢٠٠٤ به ‌٥ میلیون و ‌٦٠٠ هزار نفر و در سال ‌٢٠٠٥ به ‌١٥ میلیون و در سال ‌٢٠٠٧ به ‌٣٥ میلیون نفر افزایش می‌یابد.
● وبلاگ‌ها کانون توجه کاندیداها؛
در شرایط حاضر یکی از مهمترین کانون‌های حضور و توجه و فعالیت جوانان در اینترنت وبلاگ‌ها می‌باشند. به دلایل مختلفی که خارج از حوصله این مقاله است وبلاگ نویسی در چهار سال گذشته رشد بسیار زیادی در ایران داشته است. به ویژه قدیمی ترین و بزرگترین سرویس دهنده وبلاگ‌های فارسی یعنی پرشین بلاگ کانون توجه بسیاری از جوانان بوده است. طبق آمار ارائه شده فقط روی سرورهای پرشین بلاگ ‌٤٠٠ هزار وبلاگ فعال شده‌اند که تصور حتی ارسال یک پاراگراف متن در هفته می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که چه اثر عمیقی در ایجاد محتوای فارسی در وب دارد.
آمارها نمایانگر ماهانه ‌٣ میلیون بازدیدکننده در ماه برای سایت و وبلاگ‌های پرشین بلاگ است. درصد قابل توجهی از این بازدیدکنندگان خود نویسنده وبلاگ یا سایت هستند و یا جز خوانندگان پر و پا قرصی هستند که بیشتر اوقات نظرات خود را به صورت کامنت در وبلاگ‌های مختلف قرار می‌دهند.
این شرایط باعث شده تا کاندیداهایی که عزمی جدی برای انتخابات دارند دست روی این کانون مهم حضور جوانان در وب بگذارند و سعی کنند با تبلیغات گسترده توجه و اهمیت خود را برای جلب نظر جوانان نشان دهند.
● سایت های اینترنتی فعال در زمینه انتخابات
اهمیت انتخابات و تاثیرات اینترنت به عنوان رسانه به حدی است که سایت‌ها و وبلاگ‌های فراوانی در این زمینه به صورت مستقیم و غیر مستقیم فعال شده‌اند و به نشر مطلب می‌پردازند.
● کاندیداها و برنامه‌های توسعه‌ی فناوری اطلاعات در ایران؛
همانطور که در مقدمه این مقاله ذکر شد رییس جمهور آینده ایران مجری برنامه چهارم توسعه کشور خواهد بود. برنامه‌ای که با محوریت دانایی در صدد توسعه دانش در تمام امور اجرایی و برنامه‌ریزی‌های کلان اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است.
بنابر این توجه به این موضوع می‌تواند در تعیین سرنوشت برنامه چهارم توسعه بسیار موثر باشد. از این رو شایسته است که جهت گیری و برنامه‌های کاندیدا‌ها در مورد فناوری اطلاعات کاملا روشن باشد و در صورتی که رویکرد اینچنینی نسبت به اینترنت به عنوان یکی از مهمترین فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی دارند آن را نه وسیله بلکه هدف بدانند و دیدگاه‌های خود را در این مورد روشن سازند.
از جمله انتظاراتی که می‌توان در این برهه به عنوان نیاز‌های توسعه فناوری اطلاعات در کشور مطرح کرد عبارتند از:
‌١ ) توسعه کاربری اینترنت
‌٢ ) ارزان شدن هزینه های استفاده از اینترنت
‌۳ ) توسعه‌ی آموزش‌های مربوط به حوزه فناوری اطلاعات
۴ ) ایجاد تغییرات زیر ساختی در نظام‌های کهنه آموزشی پایه و عالی بواسطه استفاده از فناوری اطلاعات
۵ ) کاهش هزینه‌های تحصیلات عالی با استفاده از فناوری اطلاعات
۶ ) حذف نگرش‌های غیر اصولی و قبض و بسط های موجود درباره کاربری اینترنت
۷ ) برنامه‌های کلان توسعه فناوری اطلاعات برای ایران با اهداف مشخص
۸ ) اشتغال زایی با استفاده از فناوری اطلاعات
۹ ) توسعه عملی و اجرایی دولت الکترونیکی
۱۰ ) توجه به مسائل حقوقی در زمینه اینترنت
۱۱ ) نقش محوری ایران در اجلاس جامعه اطلاعاتی
۱۲ ) ....

منبع: خبرگزاری دانشجویان ایران

منبع : پایگاه اطلاع رسانی علوم ارتباطات ایران