جمعه, ۲۱ دی, ۱۴۰۳ / 10 January, 2025
مجله ویستا
رجعت امام حسین(ع) در قرآن و روایات
از امام جعفر صادق(ع)، وارد گردیده: اول كسی كه به دنیا برمیگردد؛ حضرت امام حسین(ع)، و اصحاب او و یزید و اصحاب او خواهند بود. پس همه ایشان را بكشد مثل آنكه ایشان كشتهاند چنانچه حق تعالی فرموده است: ثم رددنا لكم...«۶ و باز در روایت دیگری امام صادق(ع)، در تأویل همین آیه فرماید: »... ثم رددنا لكم الكره علیهم« اشاره است به خروج امام حسین(ع)، با هفتاد نفر از اصحابش... و به مردم گویند كه این حسین است كه بیرون آمده است تا مؤمنان شك در او نكنند و بدانند كه دجال و شیطان نیست و حضرت قائم در آن وقت در میان ایشان باشد...«۷.
»رجعت« را كه عبارت است از »بازگشت گروهی از مؤمنان خالص« و »طاغیان و كفار بسیار شرور« بعد از ظهور حضرت مهدی(ع) و »در آستانه رستاخیز«۱ باید از جمله اموری دانست كه اعتقاد بدان خاصه پیروان مكتب تشیع است. و از جانب امامان بزرگوار شیعه(ع)، تأكیدات فراوانی بر اعتقاد بدان وارد گردیده است؛ تا بدانجا كه در حدیثی از امام جعفر صادق(ع)، عدم ایمان به آن، همسنگ و هموزن انكار ایشان قرار داده شده و كسانی را كه بدین موضوع اعتقاد ندارند، خارج از دایره »امامت و ولایت« معرفی فرمودهاند:
»از ما نیست كسی كه ایمان به رجعت نداشته باشد...«۲
باید دانست؛ امر رجعت اگر چه در ابتدا برای ما آدمیان - كه محصور در حصار مادیات هستیم - شگفتآور و عجیب به نظر میرسد، و به همین دلیل گاهی در این امر شك و تردید مینماییم و حتی زمانی هم پا را فراتر نهاده و به انكار آن میپردازیم!! ولی اگر عقل معاداندیش را كه با حجابهای هوی و هوس پوشیده نشده باشد به كار گیریم و در این امر كمی اندیشه كنیم؛ خواهیم دید كه بنا به چندین و چند دلیل عقلانی، وقوع رجعت، جای هیچگونه استبعاد و شگفتی ندارد و نیز اگر در آیات قرآن كریم، غور و بررسی نماییم؛ بدین نكته پی میبریم كه در این كتاب آسمانی، دهها آیه وجود دارد كه هر یك به نوعی اثبات كننده موضوع رجعت میباشند و نه تنها آیات قرآن كریم كه احادیث و روایات بسیاری را در كتب معتبر حدیثی میتوان مشاهده كرد كه بروقوع رجعت تأكید دارند.
و اما همانطور كه از تعریف رجعت كه در صدر این نوشتار ذكر شد، برمیآید، رجعت یعنی اعتقاد به بازگشت »مؤمنان خالص« و »كفار و ظالمان خالص«، آنانكه در طول حیات دنیوی خود جزو رهبران و سردمداران ایمان و كفر محسوب میشدهاند، و بدین ترتیب در مییابیم كه امر رجعت تنها شامل عدهای از انسانها میشود و نه همه آنها! همانطور كه در حدیثی از امام جعفر صادق(ع)، میخوانیم كه فرمود:
»رجعت عمومی نیست بلكه جنبه خصوصی دارد؛ تنها گروهی بازگشت میكنند كه ایمان خالص یا شرك خالص دارند.«۳
و مطابق این حدیث شریف از جمله كسانی كه در هنگامه رجعت به این عالم برمیگردند كسانی هستند كه در ایمان، خالص و ناب بودهاند و به تعبیر رساتر، امام مؤمنان و مولای صالحان و مقتدای پرهیزگاران گردیدهاند، كه یكی از آنها سالار شهیدان و سرور آزادگان حضرت ابا عبداللَّهالحسین(ع)، است، كه در برخی از آیات قرآن كریم و نیز تعداد كثیری از روایات و احادیث به رجعت آن حضرت تصریح گردیده است و آن را امری حتمیالوقوع دانستهاند، كه ذیلاً به دو نمونه از آیات قرآن كریم و تعدادی از روایات اسلامی كه در خصوص رجعت آن حضرت وارد شده است اشاره مینماییم:
الف) رجعت امام حسین(ع) در قرآن كریم:
همانطور كه قبلاً گفتیم در قرآن كریم پیرامون مسئله رجعت و نیز رجعت حسین بن علی(ع)، آیات فراوانی وجود دارد تا بدانجا كه گفتهاند: »در قرآن ۱۸ آیه صریح در باب رجعت هست«۴ و از جمله این آیات، آیات ششم و هفتم از سوره مباركه نازعات میباشد: »در آن روز كه زلزلههای وحشتناك همه چیز را به لرزه درمیآورند و به دنبال آن حادثه دومین رخ میدهد.«
این دو آیه شریفه اشاراتی دارند به حوادثی كه قبل از وقوع قیامت و رستاخیز روی میدهند كه از جمله آنها زلزلهای وحشتناك است كه همه چیز را درهم ریخته و نظام جهان را دگرگون میسازد.
»حضرت امام جعفر صادق(ع)، در (تأویل) این آیه شریفه فرمودهاند:
»لرزاننده حسین بن علی(ع)، و حادثه دومین، علی بن ابیطالب(ع)، است. نخستین فردی كه (در رجعت) قبر او شكافته شده (و از آن بیرون میآید) و خاك را از سر میزداید، حسین بن علی(ع) است.«۵
و نیز در این زمینه باید به آیه ۶ از سوره مباركه اسراء اشاره كرد، كه خداوند عزیز در این آیه میفرماید:
»آنگاه شما را روبهروی آنها قرار داده و بر آنها غلبه دهیم و به مال و فرزندان نیرومند، مدد بخشیم و عده جنگجویان شما را بسیار گردانیم.«
این آیه شریفه نیز طبق روایتی كه از امام جعفر صادق(ع)، وارد گردیده، به موضوع رجعت امام حسین(ع)، اشاره دارد، چرا كه آن حضرت فرمود: اول كسی كه به دنیا برمیگردد؛ حضرت امام حسین(ع)، و اصحاب او و یزید و اصحاب او خواهند بود. پس همه ایشان را بكشد مثل آنكه ایشان كشتهاند چنانچه حق تعالی فرموده است: ثم رددنا لكم...«۶ و باز در روایت دیگری امام صادق(ع)، در تأویل همین آیه فرماید: »... ثم رددنا لكم الكره علیهم« اشاره است به خروج امام حسین(ع)، با هفتاد نفر از اصحابش... و به مردم گویند كه این حسین است كه بیرون آمده است تا مؤمنان شك در او نكنند و بدانند كه دجال و شیطان نیست و حضرت قائم در آن وقت در میان ایشان باشد...«۷.
با توجه به دو آیه فوقالذكر این نكته به دست میآید كه امر رجعت و نیز رجعت امام حسین(ع)، از نظر این كتاب آسمانی امری شدنی خواهد بود و به همین دلیل جای شگفتی در آن وجود ندارد.
ب) رجعت امام حسین(ع)، در روایات:
یكی از منابع چهارگانه فقه اسلامی، حدیث و سنت است و به همین خاطر برای اثبات بعضی از احكام، قواعد و اعتقادات دینی ناگزیر از رجوع به احادیث و سنن منقول از پیامبر(ص)، و ائمه(ع)، هستیم، كه این مطلب درباره »رجعت« نیز صادق است. یعنی برای پی بردن به كم و كیف رجعت، در كنار استدلال به قرآن كریم و عقل، باید از احادیث و روایات نیز بهره گرفت.
باید دانست درباره امر رجعت و حوادث پیرامون آن، روایات و احادیث فراوانی در كتب روائی و حدیثی مضبوط است. تا جایی كه »شیخ حر عاملی در كتاب الایقاظ منالهجعه بالبرهان علی الرجعه، ۶۰۰ حدیث [درباره رجعت] روایت كرده است.«۸ ولی از آنجا كه بحث ما پیرامون رجعت امام سوم(ع)، است، فقط به برخی از روایاتی كه در آنها به رجعت آن حضرت تصریح گردیده میپردازیم.
روایت اول: »قطب راوندی و دیگران از جابر ازامام محمد باقر(ع)، روایت كرده است كه حضرت امام حسین(ع)، در صحرای كربلا، پیش از شهادت فرمودند: ... اول كسی كه زمین شكافته میشود و از زمین بیرون میآید من خواهم بود و بیرون آمدن من موافق میافتد با بیرون آمدن امیرالمؤمنین و قیام قائم ما...«۹
این روایت كه علامه مجلسی آن را در حقالیقین آورده است بر این نكته تصریح میفرماید كه اولین رجعت كننده در هنگامه رجعت، امام حسین(ع)، است و در این مورد، احادیث فراوانی نقل گردیده كه نمونهای از آن را قبلاً و در شرح آیات سوره مباركه نازعات نیز ذكر كردیم.
روایت دوم:
»... عیاشی از حضرت امام جعفر صادق(ع)، روایت كرده است كه اول كسی كه به دنیا برمیگردد حضرت امام حسین(ع)، است و اصحاب او و یزید و اصحاب او، پس همه ایشان را بكشد مثل آن كه ایشان را كشتهاند.«۱۰
در این روایت علاوه بر آنچه قبلاً بدان اشاره نمودیم یعنی اولویت امام حسین(ع)، در رجعت، به رجعت اصحاب آن حضرت و نیز مخالفان و دشمنان ایشان هم اشاره گردیده و همانطور كه ملاحظه میشود تصریح گردیده كه در واقعه رجعت، گوئی صحنه حماسه آفرین عاشورا بار دیگر تكرار گردیده و مجدداً مقاتلهای بین آن حضرت و سپاه یزید درمیگیرد كه سرانجام و عاقبت آن، پیروزی و غلبه سپاه امام(ع)، بر سپاه كفر است و در واقع انتقام فجایع حادثه عاشورا از یزیدیان گرفته میشود. و البته این انتقامگیری از ظالمان و ستمگران، تنها منحصر به واقعه عاشورا نبوده، بلكه مطابق روایتی كه از امام كاظم(ع)، وارد شده، در هنگامه رجعت بسیاری از مؤمنان از دشمنان خود، طلب حقوق پایمال شده خویش را مینمایند و علاوه بر آن از عدهای از دشمنان خود، انتقام میگیرند:
»... ارواح مؤمنان با ارواح دشمنان ایشان به سوی بدنها برمیگردند تا حق خود را از ایشان استیفاء كنند. هر كه ایشان را عذاب و شكنجه كرده باشد انتقام از او بكشند و...«۱۱
روایت سوم :
»... از حضرت امام محمد باقر(ع)، روایت گردیده كه اول كسی كه در رجعت برخواهد گشت حضرت امام حسین(ع)، خواهد بود و آن مقدار پادشاهی خواهد كرد كه از پیری، موهای ابروهای او بر روی دیدهاش آویخته شود.«۱۲
مطابق این روایت و روایات مشابه دیگر، در هنگامه رجعت برای برخی از ائمه(ع)، دورانی است كه در طی آن در پهنه گیتی به حكمرانی پرداخته و حكومت مینمایند، كه از جمله آنها امام حسین(ع)، است كه دوران حاكمیت آن حضرت بسیار طولانی خواهد بود.
باید دانست كه از این روایت استفاده میشود كه فاصله بین قیام حضرت صاحب(ع)، و رجعت تا وقوع رستاخیز و برپا شدن قیامت، فاصلهای طولانی خواهد بود كه در این فاصله همانطور كه گفتیم عدهای از اولیای الهی حكومت میكنند و دنیا، روزگاری سرشار از صلح و صفا را به خود خواهد دید. دورانی كه نشانی از ظلم و ستم وجود ندارد و »نیكان به دیدن دولت ائمه(ع) خوشحال شده و دیدههای ایشان روشن میگردد...«۱۳.
از آنچه گفتیم نتیجه گرفته میشود كه اولاً امر رجعت، امری حتمی الوقوع است و ثانیاً این امر منحصر به برخی از صلحا و اشقیا میشود و نه همه آنها، كه از آن جملهاند، امام حسین(ع)، كه نخستین مراجعت كننده به دنیا است و پس از انتقامگیری از پدیدآورندگان فاجعه عاشورا و گستردن صلح و صفا و آرامش در عرصه گیتی، مدت بسیاری را به اداره امور عالم و حاكمیت بر جهان بشریت میپردازند.
»رجعت« را كه عبارت است از »بازگشت گروهی از مؤمنان خالص« و »طاغیان و كفار بسیار شرور« بعد از ظهور حضرت مهدی(ع) و »در آستانه رستاخیز«۱ باید از جمله اموری دانست كه اعتقاد بدان خاصه پیروان مكتب تشیع است. و از جانب امامان بزرگوار شیعه(ع)، تأكیدات فراوانی بر اعتقاد بدان وارد گردیده است؛ تا بدانجا كه در حدیثی از امام جعفر صادق(ع)، عدم ایمان به آن، همسنگ و هموزن انكار ایشان قرار داده شده و كسانی را كه بدین موضوع اعتقاد ندارند، خارج از دایره »امامت و ولایت« معرفی فرمودهاند:
»از ما نیست كسی كه ایمان به رجعت نداشته باشد...«۲
باید دانست؛ امر رجعت اگر چه در ابتدا برای ما آدمیان - كه محصور در حصار مادیات هستیم - شگفتآور و عجیب به نظر میرسد، و به همین دلیل گاهی در این امر شك و تردید مینماییم و حتی زمانی هم پا را فراتر نهاده و به انكار آن میپردازیم!! ولی اگر عقل معاداندیش را كه با حجابهای هوی و هوس پوشیده نشده باشد به كار گیریم و در این امر كمی اندیشه كنیم؛ خواهیم دید كه بنا به چندین و چند دلیل عقلانی، وقوع رجعت، جای هیچگونه استبعاد و شگفتی ندارد و نیز اگر در آیات قرآن كریم، غور و بررسی نماییم؛ بدین نكته پی میبریم كه در این كتاب آسمانی، دهها آیه وجود دارد كه هر یك به نوعی اثبات كننده موضوع رجعت میباشند و نه تنها آیات قرآن كریم كه احادیث و روایات بسیاری را در كتب معتبر حدیثی میتوان مشاهده كرد كه بروقوع رجعت تأكید دارند.
و اما همانطور كه از تعریف رجعت كه در صدر این نوشتار ذكر شد، برمیآید، رجعت یعنی اعتقاد به بازگشت »مؤمنان خالص« و »كفار و ظالمان خالص«، آنانكه در طول حیات دنیوی خود جزو رهبران و سردمداران ایمان و كفر محسوب میشدهاند، و بدین ترتیب در مییابیم كه امر رجعت تنها شامل عدهای از انسانها میشود و نه همه آنها! همانطور كه در حدیثی از امام جعفر صادق(ع)، میخوانیم كه فرمود:
»رجعت عمومی نیست بلكه جنبه خصوصی دارد؛ تنها گروهی بازگشت میكنند كه ایمان خالص یا شرك خالص دارند.«۳
و مطابق این حدیث شریف از جمله كسانی كه در هنگامه رجعت به این عالم برمیگردند كسانی هستند كه در ایمان، خالص و ناب بودهاند و به تعبیر رساتر، امام مؤمنان و مولای صالحان و مقتدای پرهیزگاران گردیدهاند، كه یكی از آنها سالار شهیدان و سرور آزادگان حضرت ابا عبداللَّهالحسین(ع)، است، كه در برخی از آیات قرآن كریم و نیز تعداد كثیری از روایات و احادیث به رجعت آن حضرت تصریح گردیده است و آن را امری حتمیالوقوع دانستهاند، كه ذیلاً به دو نمونه از آیات قرآن كریم و تعدادی از روایات اسلامی كه در خصوص رجعت آن حضرت وارد شده است اشاره مینماییم:
الف) رجعت امام حسین(ع) در قرآن كریم:
همانطور كه قبلاً گفتیم در قرآن كریم پیرامون مسئله رجعت و نیز رجعت حسین بن علی(ع)، آیات فراوانی وجود دارد تا بدانجا كه گفتهاند: »در قرآن ۱۸ آیه صریح در باب رجعت هست«۴ و از جمله این آیات، آیات ششم و هفتم از سوره مباركه نازعات میباشد: »در آن روز كه زلزلههای وحشتناك همه چیز را به لرزه درمیآورند و به دنبال آن حادثه دومین رخ میدهد.«
این دو آیه شریفه اشاراتی دارند به حوادثی كه قبل از وقوع قیامت و رستاخیز روی میدهند كه از جمله آنها زلزلهای وحشتناك است كه همه چیز را درهم ریخته و نظام جهان را دگرگون میسازد.
»حضرت امام جعفر صادق(ع)، در (تأویل) این آیه شریفه فرمودهاند:
»لرزاننده حسین بن علی(ع)، و حادثه دومین، علی بن ابیطالب(ع)، است. نخستین فردی كه (در رجعت) قبر او شكافته شده (و از آن بیرون میآید) و خاك را از سر میزداید، حسین بن علی(ع) است.«۵
و نیز در این زمینه باید به آیه ۶ از سوره مباركه اسراء اشاره كرد، كه خداوند عزیز در این آیه میفرماید:
»آنگاه شما را روبهروی آنها قرار داده و بر آنها غلبه دهیم و به مال و فرزندان نیرومند، مدد بخشیم و عده جنگجویان شما را بسیار گردانیم.«
این آیه شریفه نیز طبق روایتی كه از امام جعفر صادق(ع)، وارد گردیده، به موضوع رجعت امام حسین(ع)، اشاره دارد، چرا كه آن حضرت فرمود: اول كسی كه به دنیا برمیگردد؛ حضرت امام حسین(ع)، و اصحاب او و یزید و اصحاب او خواهند بود. پس همه ایشان را بكشد مثل آنكه ایشان كشتهاند چنانچه حق تعالی فرموده است: ثم رددنا لكم...«۶ و باز در روایت دیگری امام صادق(ع)، در تأویل همین آیه فرماید: »... ثم رددنا لكم الكره علیهم« اشاره است به خروج امام حسین(ع)، با هفتاد نفر از اصحابش... و به مردم گویند كه این حسین است كه بیرون آمده است تا مؤمنان شك در او نكنند و بدانند كه دجال و شیطان نیست و حضرت قائم در آن وقت در میان ایشان باشد...«۷.
با توجه به دو آیه فوقالذكر این نكته به دست میآید كه امر رجعت و نیز رجعت امام حسین(ع)، از نظر این كتاب آسمانی امری شدنی خواهد بود و به همین دلیل جای شگفتی در آن وجود ندارد.
ب) رجعت امام حسین(ع)، در روایات:
یكی از منابع چهارگانه فقه اسلامی، حدیث و سنت است و به همین خاطر برای اثبات بعضی از احكام، قواعد و اعتقادات دینی ناگزیر از رجوع به احادیث و سنن منقول از پیامبر(ص)، و ائمه(ع)، هستیم، كه این مطلب درباره »رجعت« نیز صادق است. یعنی برای پی بردن به كم و كیف رجعت، در كنار استدلال به قرآن كریم و عقل، باید از احادیث و روایات نیز بهره گرفت.
باید دانست درباره امر رجعت و حوادث پیرامون آن، روایات و احادیث فراوانی در كتب روائی و حدیثی مضبوط است. تا جایی كه »شیخ حر عاملی در كتاب الایقاظ منالهجعه بالبرهان علی الرجعه، ۶۰۰ حدیث [درباره رجعت] روایت كرده است.«۸ ولی از آنجا كه بحث ما پیرامون رجعت امام سوم(ع)، است، فقط به برخی از روایاتی كه در آنها به رجعت آن حضرت تصریح گردیده میپردازیم.
روایت اول: »قطب راوندی و دیگران از جابر ازامام محمد باقر(ع)، روایت كرده است كه حضرت امام حسین(ع)، در صحرای كربلا، پیش از شهادت فرمودند: ... اول كسی كه زمین شكافته میشود و از زمین بیرون میآید من خواهم بود و بیرون آمدن من موافق میافتد با بیرون آمدن امیرالمؤمنین و قیام قائم ما...«۹
این روایت كه علامه مجلسی آن را در حقالیقین آورده است بر این نكته تصریح میفرماید كه اولین رجعت كننده در هنگامه رجعت، امام حسین(ع)، است و در این مورد، احادیث فراوانی نقل گردیده كه نمونهای از آن را قبلاً و در شرح آیات سوره مباركه نازعات نیز ذكر كردیم.
روایت دوم:
»... عیاشی از حضرت امام جعفر صادق(ع)، روایت كرده است كه اول كسی كه به دنیا برمیگردد حضرت امام حسین(ع)، است و اصحاب او و یزید و اصحاب او، پس همه ایشان را بكشد مثل آن كه ایشان را كشتهاند.«۱۰
در این روایت علاوه بر آنچه قبلاً بدان اشاره نمودیم یعنی اولویت امام حسین(ع)، در رجعت، به رجعت اصحاب آن حضرت و نیز مخالفان و دشمنان ایشان هم اشاره گردیده و همانطور كه ملاحظه میشود تصریح گردیده كه در واقعه رجعت، گوئی صحنه حماسه آفرین عاشورا بار دیگر تكرار گردیده و مجدداً مقاتلهای بین آن حضرت و سپاه یزید درمیگیرد كه سرانجام و عاقبت آن، پیروزی و غلبه سپاه امام(ع)، بر سپاه كفر است و در واقع انتقام فجایع حادثه عاشورا از یزیدیان گرفته میشود. و البته این انتقامگیری از ظالمان و ستمگران، تنها منحصر به واقعه عاشورا نبوده، بلكه مطابق روایتی كه از امام كاظم(ع)، وارد شده، در هنگامه رجعت بسیاری از مؤمنان از دشمنان خود، طلب حقوق پایمال شده خویش را مینمایند و علاوه بر آن از عدهای از دشمنان خود، انتقام میگیرند:
»... ارواح مؤمنان با ارواح دشمنان ایشان به سوی بدنها برمیگردند تا حق خود را از ایشان استیفاء كنند. هر كه ایشان را عذاب و شكنجه كرده باشد انتقام از او بكشند و...«۱۱
روایت سوم :
»... از حضرت امام محمد باقر(ع)، روایت گردیده كه اول كسی كه در رجعت برخواهد گشت حضرت امام حسین(ع)، خواهد بود و آن مقدار پادشاهی خواهد كرد كه از پیری، موهای ابروهای او بر روی دیدهاش آویخته شود.«۱۲
مطابق این روایت و روایات مشابه دیگر، در هنگامه رجعت برای برخی از ائمه(ع)، دورانی است كه در طی آن در پهنه گیتی به حكمرانی پرداخته و حكومت مینمایند، كه از جمله آنها امام حسین(ع)، است كه دوران حاكمیت آن حضرت بسیار طولانی خواهد بود.
باید دانست كه از این روایت استفاده میشود كه فاصله بین قیام حضرت صاحب(ع)، و رجعت تا وقوع رستاخیز و برپا شدن قیامت، فاصلهای طولانی خواهد بود كه در این فاصله همانطور كه گفتیم عدهای از اولیای الهی حكومت میكنند و دنیا، روزگاری سرشار از صلح و صفا را به خود خواهد دید. دورانی كه نشانی از ظلم و ستم وجود ندارد و »نیكان به دیدن دولت ائمه(ع) خوشحال شده و دیدههای ایشان روشن میگردد...«۱۳.
از آنچه گفتیم نتیجه گرفته میشود كه اولاً امر رجعت، امری حتمی الوقوع است و ثانیاً این امر منحصر به برخی از صلحا و اشقیا میشود و نه همه آنها، كه از آن جملهاند، امام حسین(ع)، كه نخستین مراجعت كننده به دنیا است و پس از انتقامگیری از پدیدآورندگان فاجعه عاشورا و گستردن صلح و صفا و آرامش در عرصه گیتی، مدت بسیاری را به اداره امور عالم و حاكمیت بر جهان بشریت میپردازند.
پینوشتها :
۱ . تفسیر نمونه ج۱۵، ص۵۵۵.
۲ . علامه مجلسی، حقالیقین، ج۲، ص۲.
۳ . تفسیر نمونه ج۱۵، ص۵۶۰.
۴ . حسین عمادزاده، منتقم حقیقی، ص۴۸۱.
۵ . فضائل و سیره امام حسین(ع)، در كلام بزرگان، عباس عزیزی، ص۶۹.
۶ . حق الیقین ج۲ ص۱۲
۷ . حقالیقین ج۲ ص۱۶
۸ . حسین عمادزاده، منتقم حقیقی، ص۴۸۲.
۹ . علامه مجلسی، حقالیقین، ج۲، ص۷.
۱۰ . همان، صص۱۲ù۱۱.
۱۱ . همان، ص۷.
۱۲. همان
۱۳. همان، ص۱۰.
۱ . تفسیر نمونه ج۱۵، ص۵۵۵.
۲ . علامه مجلسی، حقالیقین، ج۲، ص۲.
۳ . تفسیر نمونه ج۱۵، ص۵۶۰.
۴ . حسین عمادزاده، منتقم حقیقی، ص۴۸۱.
۵ . فضائل و سیره امام حسین(ع)، در كلام بزرگان، عباس عزیزی، ص۶۹.
۶ . حق الیقین ج۲ ص۱۲
۷ . حقالیقین ج۲ ص۱۶
۸ . حسین عمادزاده، منتقم حقیقی، ص۴۸۲.
۹ . علامه مجلسی، حقالیقین، ج۲، ص۷.
۱۰ . همان، صص۱۲ù۱۱.
۱۱ . همان، ص۷.
۱۲. همان
۱۳. همان، ص۱۰.
منبع : ماهنامه موعود
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست