نگاه ابزاری به زن، چرا؟!

به عقیده دکتر عزت السادات میرخانی هنوز زنان در ایران به جایگاه والایی که اسلام برای آنها در نظر گرفته دست پیدا نکرده‌اند.
این استاد فقه و اصول و مدرس حوزه و دانشگاه که بویژه در مورد فقه زنان فعالیت‌های پژوهشی و تخصصی داشته و دارد در گفتگو با صفحه بانو (دو هفته قبل) به برخی موانع دستیابی زنان به جایگاه حقیقی‌شان اشاره کرده است. آنچه فرارویتان قرار دارد ادامه آن گفتگوست که به راهکاری دستیابی زنان به حقوق حقه‌شان از دیدگاه اسلام می‌پردازد.
▪ شما معتقدید که پس از گذشت سه دهه از پیروزی انقلاب جایگاه حقیقی زن تبیین نشده است؟
ـ زنان ما خیلی تلاش کردند و خیلی چیزها را در سایه رفتار عملی‌شان نشان دادند ولی ضایعاتی داشتیم مثلا: اگر امروز بحث بی‌بند و باری مفسده، بی‌حجابی مطرح است.به همین دلیل است که اگر ماجایگاه حقیقی زن را برایش ترسیم کنیم او دیگر هرگز به جایگاه ابزاری تن نمی‌دهد، قابلیتی که در اسلام وجود دارد که قرآن می‌فرماید: “برای همه اهل ایمان” یعنی زن توانایی‌ها و قابلیت‌هایی دارد که می‌توان الگو برای تاریخ و هر مرد و زنی بشود. این نص صریح قرآن است. قرآن کریم در آخر آیات سوره تحریم زن فرعون را در حفاظت و حراست از انسانیت، اندیشه سالم، اندیشه توحیدی مثال می‌زند. فرعونی که همه اهل زمین از ادعای خدایی او به ستوه آمده بودند، می‌بینید زنی این‌گونه دارد. خانمی که در خانه و قصر فرعون است چه می‌شود که یک زن این قدر رشد پیدا می‌کند که ملکه بودن و تمام تعلقات دنیا را رها می‌کند. اگر ما واقعیت اسلام را به زن نشان بدهیم هیچ‌وقت زرق و برق‌ها او را گول نمی‌زند. ما باید این هویت را برای زن تعریف کنیم. نماد دیگرش را در ملکه صبا می‌بینید...
زن در اندیشه دینی چنین قابلیتی دارد. اگر زن جایگاه حقیقی‌اش را دید، قصر و ملکه و ... برایش هیچ می‌شود.
▪ به نظر شما چرا زنان جامعه ما تاکنون به جایگاه حقیقی‌شان دست پیدا نکرده‌اند؟
ـ در نمادهای قرآنی هر نمادی در مورد زنان یکی از دیگری درخشنده‌تر است. امروز در جامعه اسلامی ما وقتی می‌خواهیم مطالبه کوچکی از حق زنان بکنیم ممنوعیت‌ها و ذیق‌های فکری در مقابل ماست که می‌گویند اگر زن بفهمد در اسلام چه جایگاهی دارد دیگر در خانه و جامعه بند نمی‌شود!
بنده اصلا هیچ مطالبه حقوقی ندارم نه از حاکمیت و نه از نظام‌های حقوقی ولی به عنوان کسی که سی سال کار فکری کرده‌ام باید این مطالبه را داشته باشم که آیا ما واقعا به آن نمادهای واقعی اسلام در مسئله زنان و جایگاه حقیقی واستقلالی و نقشی که به عنوان«ریشه» و «مام» دارد توجه کرده‌ایم؟ نه فقط در قالب “مادری” بلکه در طبیعت و نظام خلقت “مام”‌است. لذا قرآن در شان وظایف زن می‌گوید: “محافظت از همه ارزشها کلیدهایش در دست زن است.”
بعد ما عمده‌ترین حرفی که در این زمینه می‌زنیم می‌گوییم: “زن در غیاب شوهرش محافظ مال واموال و حتی پاکدامنی خودش است. زن باید بداند اگر خدای نکرده خیانت کرد به شوهر خیانت نکرده به هستی و طهارت هستی و نظام بشری خیانت کرده است.
چرا ما با نگاه فرانگر مرد که زن همیشه باید از مرد بترسد به جای اینکه از خدا بترسد به جای اینکه مقام عبودیتش را در مقابل خدا پیدا کند، به زن نگاه می‌کنیم؟ به نظر من این است چالشی که فرا روی زنان ما حتی زنان اندیشمند وجود دارد یکی نگاه مردسالارانه و یکی نگاه سیاسی کارانه است.
▪ شما در واقع به موانعی که در مقابل دستیابی به جایگاه حقیقی‌شان است اشاره می‌کنید؟
ـ آن اصالت، آن عزت، آن حیثیت و آن نقش‌های کلیدی که اسلام در دست زن قرار داده که در دست هیچ مردی قرار نداده، اگر تعریف کرده بودیم بسیاری از جنایاتی که در جامعه داریم را نداشتیم. امروز وضعیت زنان از دیدگاه من در اکثر موارد چه در دیدگاه مدرن و چه در دیدگاه سنتی، نقش ابزاری دارد و تا مادامی که ما او را با نگاه ابزاری نگاه می‌کنیم نمی‌توانیم او را به جایگاه انسانی و اسلامی‌اش برسانیم. این موضوع دغدغه اصلی من است. اگر ما بیشترین حقوق مادری را دریافت کنیم و مجلس بیشترین قوانین را وضع کند ولی زن هنوز خودش را پیدا نکرده باشد هیچی پیدا نکرده است. به قول آقا امام حسین(ع) که می‌فرماید: انسان چی پیدا می‌کند زمانی که عبودیت و جایگاه حقیقی‌اش را گم کند و چی پیدا کرده اگر همه چیز پیدا کند ولی این را پیدا نکند؟
▪ سوال دیگر این است که متولیان امور زنان در کشور چه کنند که زن به جایگاه حقیقی خودش آن‌طور که مدنظر اسلام است، برسد؟
ـ یکی اینکه نخواهیم کسانی که در این زمینه کار کرده‌اند و حرفی برای گفتن دارند و می‌توانند راهکار ارائه کنند را با نگاه‌های محدودی برانیم.
به قول آقای مطهری اصل اعتدال و عدالت اصلی است که در سلسله علل احکام شرعی است یعنی شما هرچه را به نام دین ارائه کردند و دیدید از حد اعتدال خارج است (چه افراط و چه تفریط) از نظر دیدگاه اسلام مردود است. بنابراین ما این تعدیل در تفکر نسبت به مسائل زنان و پیشگیری از سیاسی کاری نسبت به موضوعات زنان و پیشگیری از نگاه‌های مردسالارانه نسبت به مسائل زنان را نیاز داریم.
۲۰ سال است که من فقه درس می‌دهم گاهی اوقات همان هایی را که درس می‌دهم وقتی می‌خواهم به مرحله اجرا بگذارم می‌بینم قابلیت شدن ندارد چون زمینه‌اش در جامعه وجود ندارد.
به عنوان آخرین کلام مهمترین بحثی که باید مدنظر سازمان‌های متولی امور زنان قرار بگیرد را بفرمایید.
یک مرجعیت علمی قبل از مرجعیت سیاسی وورای جنسیت گرایی نیاز است. بنده هیچ تاکیدی ندارم که برای اصلاح و حل مسائل زنان فقط زنان به این مسائل بپردازند. ولی به عنوان درد داران که به قول مقام معظم رهبری در مباحث فقهی زنان ایشان می‌فرمودند:‌فقیهان زن از آن جهت که بعضی از مسائل مربوط به زنان قابلیت ادراک برای مردان ندارد و قبل از اینکه آنها بخواهند تصمیم بگیرند اینها از آن جهت که ذاتیاتشان است بپردازند اجازه بدهید زن اگر در این مسائل صاحب نظر است در مرجعیت‌های علمی، در نشست‌ها به عنوان یک نقش تاثیرگذار باشد. بنده دغدغه این را ندارم که زن رئیس جمهور یا زن وزیر و وکیل بشود دغدغه من این است‌که مرجعیت علمی در مسائل زنان به دست خود زنان باشد. بسیاری از موارد مقام معظم رهبری بر این مسئله تاکید دارند ولی متاسفانه نادیده گرفته می‌شود اینکه ایشان تاکید دارند تحول و توسعه بر مبنای اندیشه دینی به قول آقای مطهری این حق مسلمانان است که هم طالب تحول باشد و هم طالب اسلام باشد. چرا ما می‌خواهیم زنان آنچه را که صد سال قبل و دویست سال قبل حاکم بر جوامع اسلامی بوده امروز هم همان باشند؟

منبع : روزنامه رسالت