خمیردندان

تا سال ۱۸۷۳ خمیر دندان‌ها بسیار بدبو و بدمزه بودند اما در این سال اولین خمیردندان خوشبو اختراع شد و در شیشه‌های بزرگ (شبیه شیشه‌های مربا) به بازار عرضه شده و در ۱۸۲۹ خمیردندان به تیوب‌های امروزی انتقال یافت. بعد، دترژانت‌ها (مثل سدیم لوریل سولفات) جایگزین صابون شدند‌ و بعدها فلوراید جهت حفظ استحكام دندان‌ها، به خمیردندان اضافه شد
● چرا خمیر دندان؟
با وجودی‌ كه مسواك نقش اصلی و اولیه را در حفظ بهداشت دهان و دندان و تمیز كردن دندان‌ها بازی می‌كند، آكادمی دندان‌پزشكان عمومی استفاده از خمیردندان را به ۴ دلیل توصیه می‌كند:
۱) اول اینكه خمیردندان به كمك مسواك در برداشت پلاك دندانی و تمیز شدن دندان‌ها موِثر است.
۲) دومین دلیل آن است كه خمیر دندان‌های فلورایددار، به علت نفوذ فلوراید در ساختمان دندان و مستحكم كردن دندان‌ها در جلوگیری از پوسیدگی‌های دندانی موِثر است.
۳) سوم آنكه مواد ساینده موجود در خمیر دندان‌ها به براق شدن دندان‌ها و برداشته شدن اندكی از رنگدانه‌ها از روی دندان كمك می‌كند.
۴) چهارمین فایده خمیردندان این است كه مواد خوشبو كننده موجود در خمیردندان‌ها دهان را خوشبو می‌كند و به دهان احساس تازگی و تمیزی می‌بخشد.
● چه نوع خمیردندانی مصرف كنیم؟
در مورد افرادی كه شكل خاص دندانی مثل حساسیت‌ها و ناراحتی‌های لثه ندارند، نوع خمیر دندان و مارك خاصی از آن توصیه نمی‌شود، تنها عاملی كه بسیار مهم است و در خرید خمیردندان باید به آن توجه داشت این است كه خمیردندانی تهیه كنیم كه حاوی فلوراید باشد. به‌غیر از این خصوصیت، شرایط دیگر مثل خمیر یا ژل بودن خمیردندان، رنگ و طعم آن تفاوت چندانی در خواص آن ایجاد نمی‌كند.
خمیردندان‌هایی برای دندان‌‌های حساس ساخته شده‌اند كه با توجه به توصیه دندان‌پزشك می‌توان از آنها برای رفع حساسیت‌های دندانی استفاده كرد. گونه‌هایی از خمیردندان سفید كننده و ضدجرم (برای سیگاری‌ها) نیز به بازار عرضه شده است. این خمیردندان‌ها دارای مقدار مواد ساینده بیشتری نسبت به خمیردندان‌های معمولی هستند و گاهی از مواد سفیدكننده نیز در آنها استفاده شده است. استفاده مداوم از آنها توصیه نمی‌شود اما می‌توان به‌صورت دوره‌ای از این گونه خمیردندان‌ها استفاده كرد.
● چه مقدار خمیردندان باید مصرف شود؟
در تبلیغ‌های تلویزیونی و تصویری خمیردندان‌ها در مجلا‌ت، نواری بلند و طولا‌نی از خمیردندان بر روی مسواك قرار داده شده است. اما مقدار واقعی خمیردندان مورد نیاز بسیار كم‌تر از اینهاست. مقداری به اندازه یك نخود از خمیردندان برای كف كردن و پوشاندن كل دندان‌ها از كف خمیردندان‌ كفایت می‌كند. برای بچه‌های زیر ۶ سال مقدار بسیار كم‌تری از خمیردندان (مثلا به اندازه یك عدس) كفایت می‌كند. خمیردندان‌های مخصوص بچه‌ها به‌علت داشتن طعم‌های متفاوت و مطلوب‌تر،‌برای بچه‌ها مناسب‌تر است اما تنها نكته مهم در مورد انتخاب خمیردندان بچه‌ها نیز داشتن فلوراید است.
● آنچه در خمیردندان وجود دارد
كارخانه‌های سازنده خمیردندان فرمول اختصاصی خمیردندان‌ها را مخفی نگه می‌دارند اما اجزای اصلی خمیردندان‌ها، اجزایی مشخص و بین خمیردندان‌های گوناگون مشترك است. این اجزا عبارتند از:
▪ مواد ساینده: قدرت تمیزكنندگی خمیر دندان‌ها به كمك این مواد ساینده ایجاد می‌شود. این مواد با كمك به برداشت رنگدانه‌ها و پلاك‌ دندانی، به تمیزی و براق شدن دندان كمك می‌كند. مواد ساینده متداول در خمیر دندان‌ها شامل فسفات‌های كلسیم، آلومنیا، كربنات كلسیم و سیلیكا هستند. اگر مواد ساینده بیش از حد مجاز در خمیر دندان‌ها استفاده شود، به مینای دندان صدمه خواهد زد. اگر مصرف خمیردندان‌های با ساینده زیاد، طولانی شود، آسیب‌های جدی به مینای دندان وارد شده، مینا نازك می‌شود، سایه زرد عاج دندان از زیر مینای نازك شده نمایان می‌شود و دندان حساس خواهد شد. امروزه سازندگان خمیر دندان، محصولاتی با ساینده‌های كم‌تر به بازار ارائه كرده‌اند كه مصرف این‌گونه خمیردندان‌ها منطقی‌تر است.
▪ دترژانت‌ها (تمیزكننده‌ها:) سدیم لوریل سولفات رایج‌ترین نوع تمیز كننده است.
▪ هموكتانت‌ها: هموكتانتات ماده‌ای است كه به خمیردندان قوام می‌دهد و مانع خشكی آن می‌شود. گلیسیرین، سوربیتول و آب متداول‌ترین هموكتانت‌ها هستند.
▪ قوام‌‌ ‌دهنده‌ها: این مواد به كمك هموكتانتات‌ها می‌آیند. صمغ سلولزی و صمغ زانتان از این گروه‌اند.
▪ نگهدارنده‌ها: این مواد از رشد میكروب‌ها در خمیردندان‌ها جلوگیری می‌كنند. وجود این مواد در خمیردندان باعث می‌شود كه برای نگهداری طولانی مدت آنها نیازی به یخچال نباشد. اتیل‌پارابن، میتل‌پارابن و بنزوات سدیم از رایج‌ترین نگهدارنده‌ها هستند.
▪ طعم دهنده‌ها: این مواد برای پوشاندن طعم ناخوشایند تمیز كننده‌ها استفاده می‌شود.
▪ شیرین‌كننده‌ها: این مواد به بهتر شدن طعم خمیر دندان‌ها كمك می‌كنند. ساخارین یكی از شیرین‌كننده‌های رایج خمیردندان است كه تاثیر بسیار كمی بر پوسیدگی دندان دارد.
▪ رنگ دهنده‌ها: برای ایجاد رنگ‌های زیبا و جذاب در خمیر دندان‌ها به‌كار می‌روند.
● دستور ساخت یك خمیردندان خانگی
اگر روزی هوس كردید صرفه‌جویی كرده و در خانه خمیردندانی برای خود بسازید. دستورالعمل زیر را كه در یكی از وب سایت‌های مربوط به دهان و دندان پیشنهاد شده بكار ببرید. البته این خمیر دندان خانگی، عامل بسیار مهم موجود در خمیر دندان‌های كارخانه‌ای یعنی فلوراید را شامل نمی‌شود.
● موارد لازم:
▪ جوش‌شیرین۵ قاشق چایخوری (سفیدكننده)
▪ نمكیك‌چهارم قاشق چایخوری (ضدعفونی كننده، ساینده)
▪ گلیسیرین۵ قاشق غذاخوری(پایه)
▪ اسانس (عرق نعنا یا اسانس دارچین۱۰) قطره (خوشبوكننده)
تمام این مواد را با هم مخلوط كنید. به كمك گلیسیرین غلظت مخلوط را به حدی برسانید كه قوامی شبیه خمیردندان پیدا كند. مخلوط را در یك شیشه دهان گشاد نگهداری كنید. مراقب باشید كه هرگز از جوش‌شیرین خشك و یا نمك به‌صورت خشك بر روی مسواك استفاده نكنید چون باعث ساییده شدن دندا‌ن‌ها و آسیب به لثه خواهد شد.

منبع : روزنامه سلامت