علم چربی بدن

ساده‌ترین دلیل بروز اکثر چاقی‌ها مصرف بیش از حد نیاز موادغذائی و رابطهٔ آن با تحرک بدنی می‌باشد. دریافت کالری بسیار زیاد بدون توجه به منبع آن، در صورت عدم اجراء تمرینات ورزشی و به مصرف نرساندن این کالری مازاد منجر به افزایش چربی بدن خواهد گردید. با وجودی که به‌طور معمول این مسئله به‌عنوان مسیر منتهی به چاقی می‌باشد ولی حامیان رژیم‌های غذائی گوناگون می‌گویند که این موضوع آن طور که به‌نظر می‌رسد ساده نمی‌باشد.
محققان بر روی تأثیرات هورمون‌های متفاوت و همچنین آنزیم‌ها بر روی فیزیولوژی سلول چربی تأکید دارند. در واقع آنها می‌گویند که به‌طور ساده این مشکل تنها در کالری مازاد نبوده و بلکه ناتوانی در خلاصی از دست این کالری‌ها به‌طور صحیح و کامل می‌باشد.
افراد چاق دارای مشکل متابولیسم نامنظم لیپید هستند که ترجیح می‌دهند به‌جای رهائی از دست آن، آن را به‌صورت بافت چربی در بدن ذخیره نماید.
افراد چاق حتی وقتی‌که به ورزش می‌پردازند اغلب در قیاس با افراد ماهیچه‌ای بدنشان برای تأمین انرژی کمتر سراغ چربی ذخیره شده می‌رود. بحث و مجادله اصلی بر سر یافتن علت دقیق بروز این مسئله می‌باشد.
در سال ۱۹۹۴ دانشمندان هنگامی‌که کشف کردند که در سلول‌های چربی یک نوع پروتئین به‌نام لیپتین (Leptin) تولید می‌شود فکر کردند که پاسخی برای این مسئله یافته‌اند.
در تحقیقات اولیه که بر روی موش‌ها (موش‌های صحرائی و موش‌های آزمایشگاهی) به‌عمل آمد گروهی از آنها به‌صورت مهندسی ژنتیک طوری پرورش داده شده بودند که چاق بشوند.
علت اینکه دانشمندان مجبور شدند این موش‌ها را با روش مهندسی ژنتیک به‌صورت چاق پرورش دهند این بود که موش‌های وحشی هرگز بدنشان بیشتر از ۱۰ درصد چربی نمی‌گرفت و این‌طور به‌نظر می‌رسید که این نوع از موش‌ها به لحاظ وجود لیپتین فقیر می‌باشند. محققین به بدن این موش‌های چاق پروتئین لیپتین تزریق کردند. و جالب است بدانید بدن این موش‌ها خیلی سریع و به‌صورت تقریبی تمام چربی را از دست داد.
هنگامی‌که این اطلاعات در رسانه‌ها منعکس گردید. از لیپتین به‌عنوان نویدی برای درمان چاقی یاد شد ولی در تحقیقات بعدی که بر روی انسان صورت گرفت نتایج به‌دست آمده باعث کمرنگ شدن این مهم گردید.
فقر ژنتیکی که منجر به پائین بودن لیپتین در بدن موش‌ها شده بود به‌ندرت و یا کلاً در انسان مشاهده نگردید. در واقع بدن افراد چاق در قیاس با افراد لاغر لیپتین بیشتری نیز تولید می‌کرد.
معلوم گردید که لیپتین در بدن انسان به‌صورت یک رگلاتور (تنظیم‌کننده) سلول‌های چربی عمل می‌نماید. و در بدن انسان این فقدان به‌دلیل عدم وجود لیپتین نبود. بلکه به‌دلیل ناتوانی سلول‌های چربی و مغز در برقرار کردن ارتباط با لیپتین بود. با این حال دانشمندان هنوز در حال تلاش برای یافتن علت این مسئله می‌باشند.
یک دلیل شایع دیگر برای وجود چربی اضافه در بدن انسان پائین بودن متابولیسم می‌باشد. بنابراین ایده فکری کالری‌سوزی در افراد چاق در یک نرخ قابل قبول و معقول صورت نمی‌گیرد. در این خصوص از آنجائی‌که هورمون تولید شده در غده تیروئید وظیفه کنترل متابولیسم در بدن را عهده‌دار است مقصر شناخته می‌شود. در حقیقت نه تنها افراد چاق به‌طور معمول دارای خروجی نرمال هورمون تیروئید هستند. بلکه دارای سرعت متابولیسم در حالت استراحت بیشتر از حد انتظار نیز می‌باشند. سرعت متابولیسم در شرایط استراحت مرتبط است با حجم ماهیچه‌ای (مثل عضله) و در نهایت معلوم شد که در زیر این همه چربی افراد چاق به‌قدر کافی دارای بافت عضلانی هستند که بتواند یک سرعت نرمال متابولیسم در شرایط استراحت و حتی بالاتر از آن را در بدن برقرار نماید.
از سوی دیگر در تحقیقات اخیری که بر روی مواردی که تحت هورمون تیروئید درمانی قرار گرفته بودندمشخص شد که این رویه درمانی در سرعت‌بخشی به روند کاهش چربی بدن تأثیرگذار بوده است.
البته ترشح بیش از حد هورمون تیروئید منجر به افزایش درصد بیش از اندازه بافت ماهیچه‌ای شده و حتی در مورد حادتر نتیجه‌ای معکوس دارد (یعنی از دست دادن بافت عضله). بنابراین و به سادگی نمی‌توان کاهش سرعت متابولیسم در حالت استراحت را به تمایل بدن در افزایش لایه چربی تعمیم داد. پس نمی‌بایست گفت که افراد چاق در جهت عملکرد سلول‌های چربی‌شان به لحاظ هورمونی دارای فقر و یا اشکال می‌باشند. مشکل مطرح شده که پائین بودن سرعت متابولیسم به آن نسبت داده می‌شود این است که یک هورمون اشتباهاً مجرم شناخته شده است. اکثر دانشمندانی که در خصوص علت چاقی در انسان مشغول تحقیق و مطالعه می‌باشند. در حال حاضر بیشتر بر روی نقصان خاصیتی ترموژنتیکی بدن و باروشی که بدن از دست کالری مازاد خلاص می‌گردد و همچنین دوچندان شدن این مشکل با نقص در متابولیسم انسولین تأکید دارند.
به‌صورت خلاصه می‌توان این‌طور عمل کرد که چربی بیش از حد منجر به ضعیف‌تر شدن درجه حساسیت انسولین می‌گردد که بدین‌ترتیب ترشح انسولین در مقادیر بیشتر و در عوض در دفعات کمتر صورت می‌گیرد.
کنترل انسولین در تمامی رژیم‌های با کربوهیدرات پائین به‌صورت یک اصل قلمداد می‌شود. منتقدان این روش می‌گویند که انسولین باعث افزایش لایه اضافه چربی نخواهد گردید مگر اینکه با کالری افزوده همراه گردد. به هر حال این مسئله هم تنها در مورد افرادی سنخیت دارد که دارای سلول‌های چربی با سایز و تعداد نرمال می‌باشند و برای اکثر افرادی که دارای درصد چربی بالائی هستند صدق نمی‌نماید.
در ضمن تحقیقات اخیر نشان داده است که انسولین تنها وظیفه تنظیم میزان آزادسازی خود را در بدن‌های ماهیچه‌ای به‌عهده دارد.
به هر حال این تأثیر در افرادی که دارای چربی بیش از حد می‌باشند رنگ می‌بازد.
کشف اخیری که در خصوص پروتئین (Resistin) صورت گرفته را در نظر بگیرد. Resistin هم مثل لیپتین به‌طور مستقیم در داخل سلول‌های چربی تولید می‌گردد و اعث می‌وشد که سلول‌های چربی نسبت به انسولین حساسیتی نداشته باشند. تفکر بر این است که بین این پروتئین و شروع ابتلاء به بیماری دیابت ارتباطی وجود دارد. از آنجائی‌که سلول‌های چربی بزرگ شده مثل سلول‌های چربی سایز نرمال عمل نمی‌کنند بنابراین و خیلی ساده ایده‌های این‌چنینی درباره کالری و انسولین کاربردی ندارد. داشتن تعداد زیادی سلول چربی با سایز بزرگ امر چربی‌سوزی (کاهش چربی) را مشکل‌تر می‌سازد.
این واقعیت که تعداد بی‌شماری از افراد در انجام این‌کار موفق بوده‌اند گواهی بر این است که می‌توان میزان چربی بدن را کنترل کرد. اگر الگوی سلول‌های چربی‌تان به شکلی است که مستعد بودن برای چاقی در آنها دیده می‌شود پس نیازمند این هستید که با نقصان در پاسخ‌های سمپاتیک (Sympathetic) هورمونی راهکاری برای آن بیابید. که آن خاصیت ترموژنیکی و فعالیت بیش از اندازه انسولین می‌باشد. به‌طور ساده کاهش میزان کالری دریافتی در طول روز منجر به از دست دادن چربی خواهد شد.
اما این شرایط همراه خواهد بود با گرسنگی و اشتهای شدید برای خوردن که باعث می‌شود دوران رژیم گرفتن بسیار مشکل شده و احتمال بازگشت به وزن قبلی قوت یابد. شما می‌توانید با پیروی از یک برنامه ورزشی منظم و صحیح و استفاده از مکمل‌های غذائی شخص بر نقصان خاصیت ترموژنیک فائق شوید. در تمرینات ایروبیک تمایل بر آزادسازی هورمون (Catecholamines) کامل شامل هورمون‌هائی همچون epinephrines norepinephrine می‌باشد این هورمون عملکردی شبیه به هورمو‌های غده آدرنال دارد یعنی بالابرنده ضربان قلب و افزایش‌دهنده قدرت.
که نه تنها باعث ارتقاء خاصیت ترموژنیک می‌شود بلکه به‌طور مستقیم با فعال کردن آنزیم سلول چربی همانند هورمون حساس لیپاز باعث آزاد شدن چربی از سلول‌های چربی می‌شود. افرادی که دارای درصد چربی بالائی هستند به‌‌دلیل فقدان انزیم‌های اکسیدکننده که برای چربی‌سوزی موردنیاز است می‌بایست در ابتدا تمرینات ایروبیک را در حد پائین و به‌صورت ساده اجراء کنند. و همین‌طور که پیشرفت می‌نمایند بایستی به‌تدریج بر شدت اجراء تمرینات بیفزایند و از روش‌های تمرینی همچون سیستم تمرینی اینتروال پیروی کنند. در تمرینات اینتروال شدت تمرین به چند قسمت تقسیم می‌شود که برای مثال می‌توان در یک مسافت ۴۰۰ متری آن را به این صورت اجراء کرد.
۱۰۰ متر دو با سرعت معمولی ۵۰ متر دوی سرعت دوباره ۱۰۰ متر دو با سرعت معمولی باز ۵۰ متر دوی سرعت و سپس ۱۰۰ متر دو با سرعت آهسته.
تمرین با این سیستم بیشترین تثیر را بر روی چربی‌سوزی دارد. همین‌طور که از درصد چربی بدن کاسته می‌شود هورمون‌هائی همچون هورمون رشد به‌نحو مؤثرتری ترشح می‌شوند. در تحقیقات به‌عمل آمده معلوم شد که الگوی ترشح هورمون رشد در اکثر افراد چاق به‌صورت نامنظم و کمتر از حد معمول آن بوده که این امر خود به‌عنوان یک کمک در تداوم چاقی قلمداد می‌شود. تأثیر هورمون رشد بر روی سلول‌های چربی عکس تأثیر هورمون انسولین بر روی این سلول‌ها می‌باشد. یعنی اینکه عملکرد هورمون رشد به‌جای ذخیره چربی در جهت افزایش متابولیسم چربی می‌باشد.
اجراء تمرینات با وزنه و از آنجائی‌که منجر به بیشترین افزایش حجم بافت ماهیچه و عضلات می‌شود نیز یک امر واجب برای کنترل درصد چربی بدن به‌شمار می‌آید. همانطور که پیش‌تر ذکر شد بافت ماهیچه تعیین‌کننده سرعت متابولیسم بدن در شرایط استراحت می‌باشد. علاوه بر موارد فوق اجراء منظم تمرینات با وزنه باعث حساس‌تر شدن هورمون انسولین نیز می‌گردد. که در نهایت منجر به بهتر شدن کنترل هورمون انسولین و مدیریت ساده‌تر چربی بدن می‌گردد. مکمل مورد استفاده برای تصحیح نقصان سیستم ترموژنیک در افرادی که دارای درصد چربی بالائی هستند معمولاً شامل افدرا و یا افدرین، کافئین و مواد دیگری همچون چای سبز می‌باشد.عناصر طبیعی این چنینی تأثیری شبیه به هورمون Catecholamine همچون epinephrine و norepinephrine در بدن دارند که به افزایش واکنش ترموژنیک منجر گردیده و ارتقاء متابولیسم و اکسید شدن چربی را در بدن در پی دارد.
برخلاف برخی از گزارشات این مکمل‌های ترموژنیک در صورتی‌که فرد استفاده‌کننده از آن از قبل مبتلا به عارضه و ناراحتی‌های سیستم تنفسی و نارسائی تیروئیدی نباشند مواد مطمئنی هستند. به افراد چاق معمولاً تذکر داده می‌شود که از یک رژیم غذائی کم‌چرب پیروی کنند که به‌نظر هم عاقلانه می‌رسد با داشتن ۹ کالری در هر گرم چربی در قیاس با ۴ کالری در هر گرم پروتئین و یا کربوهیدرات به‌عنوان متمرکزترین منبع کالری محسوب می‌شود.
علاوه بر این و از آنجائی‌که کربوهیدرات و پروتئین مازاد تمایل به اکسید شدن با متابولیسم مربوط به خود را دارند این موضوع در مورد چربی سنخیت پیدا نمی‌کند. چون کالری مازاد چربی به سرعت مسیر سلول‌های چربی را در پیش می‌گیرد. مشکل رژیم‌های غذائی کم‌چرب در اکثر مواقع در این است که در این‌گونه رژیم‌ها تفاوت نگذاشتن ما بین خوردن انواع مختلف چربی و به حساب نیاوردن و آشفتگی ترتیب متابولیسم کربوهیدرات که با درصد بالای چربی همراه است می‌باشد.
به‌طور ساده می‌توان این‌طور عنوان کرد که افراد چاق نمی‌توانند کربوهیدرات را مثل افراد ماهیچه‌ای اکسید نمایند و بدنشان به‌دلیل مشکل ترشح انسولین در مقادیر بیشتر و در دفعات کمتر بیشتر تمایل دارد که کربوهیدرات را به‌صورت چربی در بدن ذخیره نماید. در واقع در یک آزمایش بیولوژیکی که در سال ۲۰۰۱ به‌عمل آمد معلوم شد که وقتی سلول‌های چربی به‌صورت جداگانه در معرض گلوکز یا انسولین قرار می‌گیرند هیچ اتفاقی به‌وجود نمی‌آید ولی وقتی گلوکز و انسولین با هم ترکیب شده باشند آن موقع است که سلول‌های چربی خیلی سریع بزرگتر می‌شوند.
بعضی از روغن‌های (چربی‌ها) غذائی برای کاهش چربی بدن در تمامی افراد و بدون توجه به سطح چربی بدن آنها مفید می‌باشند. این قبیل چربی‌های غیراشباع (چربی‌های دارای یک پیوند دوگانه monounsaturated fattyacid) معمولاً در روغن‌هائی همچون زیتون و کانولا وجود دارند. در عین حال به حفظ سطح دانسیه بالا لیپوپروتئین در شرایط رژیم گرفتن کمک می‌نمایند. نوع دیگر روغن‌های (چربی‌های) مفید روغن امگا ۳ می‌باشد که به‌صورت طبیعی در روغن ماهی و روغن کتان یافت می‌شود.
در تحقیقاتی که بر روی حیوانات آزمایشگاهی به‌عمل آمده مشخص شد که امگا ۳ به کاهش سایز سلول چربی کمک می‌نماید ضمن اینکه معلوم شد که به حساس‌تر شدن هورمون انسولین نیز منجر گردید. یعنی با ممانعت از جار شدن غشاء سلولی باعث شد که انسولین آسان‌تر بین گیرنده‌های هورمون سلولی عمل نماید. روغن‌های (چربی‌هائی) که می‌بایست از خوردن آنها اجتناب کرد نوع اشباع‌شده آنها و روغن‌های ترانس یا هیدروژنه می‌باشند.
با وجودی که چربی اشباع شده و اشباع‌نشده هر دو به حفظ سطح هورمون تستوسترون در مردها کمک می‌کنند. اگر فرد دارای تعداد زیادی سلول چربی با سایز بزرگ باشد. تنها راه برای رژیم گرفتن می‌بایست با پائین آوردن دریافت کربوهیدرات توأم باشد. به‌رغم اینکه به کرات از این نوع رژیم غذائی به‌دلیل بالا رفتن درصد چربی در آن گلایه می‌شود. ولی تحقیقات زیادی که اخیراً به‌عمل آمده همگی نمایانگر این بوده که پیروی از یک رژیم کم کربوهیدرات در عین حال که بی‌خطر می‌باشد برای منظور چرب‌سوزی نیز مؤثر می‌باشد.
این رژیم به‌دلیل کنترل بهتر اشتها مزایای بیشتری را در قیاس با رژیم کم‌چربی دارد. این مسئله ربطی به میزان چربی ندارد و همانطور که تصور کردید به مقدار بیشتر پروتئین دریافتی مرتبط می‌باشد. پروتئین تأثیر قوی بر روی کنترل اشتها دارد. بالا بودن پروتئین دریافتی که یکی از مشخصات معمول رژیم‌های غذائی کم کربوهیدرات می‌باشد به‌رغم رژیم‌گیری به حفظ بافت عضلانی کمک می‌نماید. در یک آزمایشی که اخیراً بر روی ۲۴ زن میانسال انجام شد مقایسه بین رژیم غذائی کم کربوهیدرات با رژیم متداول USDA (با همان جدول مثلث رژیم غذائی مردم آمریکا) این افراد که عمدتاً هم با تمایل بیشتر به مصرف کربوهیدرات و چربی کم همراه بود به‌عمل آمد. در هر دو این رژیم‌های غذائی میزان کالری دریافتی به‌صورت روزانه ۱۷۰۰ کالری در نظر گرفته شده بود و هر دو در جهت یک میزان کاهش وزن هدف قرار گرفته شده بودند.
که در انتهاء معلوم شد گروهی از این افراد که از رژیم کم کربوهیدرات و پروتئین زیاد پیروی کرده بودند به مراتب در قیاس با گروهی که ار رژیم غذائی متداول پیروی کرده بودند حجم عضلانی کمتری از دست داده بودند. ضمن اینکه در این گروه سطح هورمون تیروئید افزایش یافته بود و همچنین با افزایش سطح دانسیته لیپوپروتئین سطح‌تری گلیسیرید خون نیز کاهش یافته بود. و در مجموع تمام موارد فوق در فرد به‌عنوان یک بازدارنده در ابتلاء به مشکلات و نارسائی‌های سیستم تنفسی عمل می‌نماید.
براساس پیشنهادات ارائه شده در این مقاله و قسمت اول این مقاله که در مبحث قبلی به چاپ رسید هر کسی قادر است که سطح چربی بدن خود را بدون توجه به استعداد ژنتیکی و مواردی از این قبیل و تنها با اراده، خواستن و پشتکار به‌نحو مؤثری کنترل نماید.

منبع : مجله دانش ورزش