طنزپردازان و سال‌های دور از خانه

در این چند سال اخیر بسیاری از طنزپردازان به دلایل مختلف ترجیح داده‌اند تا در فضای انزوا به كارهای خود ادامه دهند.بسیاری از طنزپردازان از روند كنونی طنزپردازی در ایران ناراضی هستند و در این مورد ابراز نگرانی می‌كنند. ابوالفضل زرویی نصرآباد، طنزپرداز موفق كشورمان یكی از كسانی است كه در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای احیای طنز معاصر كرده است. او ضمن اشاره به اینكه روند كنونی طنز معاصر به سمت انزوای طنزپردازان رفته است، می‌گوید: «هیچ نهاد متمركز و هیچ سازمان دلسوزی برای جذب و آموزش جوان‌های طنزپرداز وجود ندارد. جوانان طنزپرداز در دوره‌ای خیلی خوب و امید‌بخش حركت كردند.» زرویی نصرآباد در مورد طنزهای رسانه‌ای ادامه می‌دهد: «در حال حاضر هم تعداد انگشت‌شماری هستند كه در بخش‌های مختلف رسانه‌ای نسبتا خوب كار می‌كنند؛ اما باید جایی برایشان در نظر گرفت كه بتوانند با پیشكسوتان هم‌صحبت شوند و تجربیات‌شان را به هم منتقل كنند؛ یك فضای آزاد، جدا از كلاس‌ها و كارگاه‌های آموزشی. فكر می‌كنم هیچ‌كدام از نهاد‌ها نتوانسته‌اند این فضا را ایجاد كنند؛ البته در دفتر طنز حوزه هنری سعی شد این اتفاق بیفتد؛ اما الان نمی‌دانم جوانان چقدر می‌توانند راحت با پیشكسوتان ارتباط بگیرند.»
زرویی نصرآباد با بیان اینكه طنز تصویری به این خاطر كه زبان عمومی و بین‌المللی است، طبیعتا قابل پذیرش‌تر است، در مقایسه طنز تصویری و مكتوب در گفت‌وگو با «ایسنا» تاكید می‌كند: «یك مجموعه تلویزیونی طنز را، خانواده‌ای از بچه ۶ ساله كه هنوز مدرسه نرفته تا پیرمردی كه بی‌سواد است، یا به منابع مكتوب دسترسی ندارد، نگاه می‌كنند. این برنامه‌ها فراگیرند و كم‌بیننده‌ترین برنامه‌های تلویزیونی هم حداقل ۱۰۰ هزار بیننده دارند. اما رسانه‌های مكتوب این شانس را ندارند؛ یعنی اگر روزنامه‌ای ۵۰۰ هزار تیراژ داشته باشد و اگر برگشت نخورد و كاملا به فروش برسد، حداكثر ۵۰۰ هزار نفر مخاطب دارد.»
این طنزپرداز ضمن اشاره به عرصه‌های دیگر طنزپردازی اشاره‌ای به كاریكاتور می‌كند و می‌گوید: «درباره كاریكاتور هم باید بگویم كه دارای عناصر تشویقی مانند جشنواره‌ها و مسابقات بین‌المللی است. مسابقات جهانی كاریكاتور برگزار می‌شوند و برای مثال اگر اثری در ایران مورد توجه قرار نگیرد، كاریكاتوریست می‌تواند اثرش را به یك جشنواره بین‌المللی خارجی عرضه كند و یا در یك سایت به نمایش بگذارد؛ اما برای طنز مكتوب عنصر تشویقی وجود ندارد. از طرفی اگر یك اثر طنز مكتوب فارسی بخواهد در عرصه جهانی مطرح شود، به ترجمه نیاز دارد؛ اثری هم كه ترجمه شود، نمك و شیرینی‌اش را از دست می‌دهد. در مجموع طنز تصویری در جایگاه بالاتری قرار گرفته است.»
زرویی نصرآباد با بیان این مطلب كه پایه طنز تصویری، طنز مكتوب است، یادآور می‌شود: «ادبیات مكتوب، دیرینه‌ای پربار دارد و طنز مكتوب به طنز تصویری می‌تواند كمك كند. غالب هنرمندان در سینما از وضعیت فیلمنامه گله می‌كنند و به‌خاطر اینكه هیچ‌وقت هنر طنزپردازان طنز مكتوب در خدمت هنرهای تصویری قرار نگرفته، ارتباط مؤثر و موفقی پیدا نشده است؛ و چه بسا پیدا كرده اما جواب نداده است. طنز مكتوب از عناصری بهره می‌برد كه در طنز تصویری متفاوت است. در مجموع طنز تصویری باید ریشه‌ای در ادبیات مكتوب داشته باشد، تا مردم را برای لذت بیشتر كمك كند. بیشتر شاهكارهای فیلمنامه براساس كتاب‌های معروف ساخته شده و این كتاب‌ها و فیلمنامه‌ها آنقدر ارزش، گیرایی و جذابیت داشته‌اند كه فیلم ساخته‌شده براساس آنها هم دارای همان ویژگی‌هاست.»
این طنزپرداز سال‌های گذشته را، سال‌های خوبی برای اهالی طنز نمی‌داند و درباره مضامین طنز در چند سال اخیر می‌گوید: «طنز به‌نوعی دوره رخوت و كسالت را می‌گذراند؛ با توجه به اینكه در ۶، ۵ سال گذشته مجموعا وضع خوبی نداشته و تعدادی از طنزپردازان نام‌آور ما مانند: عمران صلاحی، كیومرث صابری فومنی، ابوتراب جلی، ابوالقاسم حالت، محمدعلی گویا، مرتضی فرجیان و پرویز شاپور در یكی دو دهه درگذشتند. كسی هم مانند ابراهیم نبوی كه بودنش برای طنز ما بركتی بود و یكی از نیروهای بالقوه‌ای بود كه می‌توانست در خدمت شادی و نشاط مردم قرار گیرد، مهاجرت كرده و رفته است.»
ابوالفضل زرویی نصرآباد در پایان درباره اینكه جای چه مقوله‌هایی در طنز امروز خالی است، می‌گوید: «فكر می‌كنم آنچه امروز جای آن در طنز خالی است، شادابی و نشاط است. وقتی از طنز سخن می‌گوییم، غالب مردم ذهن‌شان به مطالب جدی كه تلخی‌اش از لعاب شیرینش بیرون می‌زند، سمت‌وسو پیدا می‌كند. فكر می‌كنم آنقدر شدت تلخی زیاد است كه بعضا حتی با لعاب طنز هم نمی‌توان آن‌را شیرین كرد. ایجاد برخی حریم‌ها باعث بسته‌شدن دست طنزپرداز می‌شود و مردم احساس می‌كنند مشكلات اساسی آنها در طنز، آن‌طور كه باید و شاید، نمود پیدا نمی‌كند. از طرفی وجود لطیفه‌ها و «ادبیات اس‌ام‌اسی» سبب شده مردم به راحتی درباره مسائلی مثل وضعیت اقتصادی، انرژی هسته‌ای و امثال آن كه اهل قلم در رسانه‌های جمعی مجاز به استفاده‌ از آنها نیستند و از آن ابا دارند، حرف بزنند.»

منبع : روزنامه تهران امروز