مرد مرمرین - Man Of Marble

سال تولید : ۱۹۷۸
کشور تولیدکننده : لهستان
محصول : آندری وایدا
کارگردان : وایدا
فیلمنامه‌نویس : الکساندر اسکیبور ریلسکی.
فیلمبردار : ادوارد کلوسینسکی.
آهنگساز(موسیقی متن) : آندری کورسینسکی.
هنرپیشگان : یرژی رادزیویلوویچ، کریستینا یاندا، تادئوش لومنیکی، میکائیل تارکوفسکی، پیوتر چیسلاک، کریستینا زاکواتوویچ و ویسلاف وویتسیک.
نوع فیلم : رنگی، ۱۶۵ دقیقه.


«آنی‌یژکا» (یاندا)، دانشجوئی بیست و چهار ساله و مصمم، اجازه می‌یابد به‌عنوان پروژه فارغ‌التحصیلی‌اش از دانشکده سینما، مستندی درباره یک آجرچین به‌نام «ماتئوش بیرکوت» (رادزیویلوویچ) بسازد که قهرمان فراموش شده دهه 1950 است. او با چندین نفر از آشنایان «بیرکوت» مصاحبه می‌کند، و تکه‌هائی از فیلم‌های خبری و تبلیغاتی را می‌بیند. معلوم می‌شود که شهرت «بیرکوتِ» خوش قلب، مدیون کارگردانی به‌نام «بورسکی» (لومنیکی) است که رکوردشکنی «بیرکوت» در آجرچینی را در شهرک تازه نوواهوتا به تصویر کشده است. در سال 1952، «بیرکوت» که حالا سخن‌گوی محبوب کارگردان است، به جرم تلاش برای تبرئه هم‌کارش، «ویتک» (تارکوفسکی) از اتهام جاسوسی، به چهار سال زندان محکوم می‌شود. پس از آزادی، «بیرکوت» محبوبه‌اش، «هانکا» (زاکواتوویچ) راتعقیب می‌کند، که حالا با یک تاجر موفق مشروبات الکلی هم‌کاری می‌کند. در 1957، از «بیرکوت» اعاده حیثیت می‌شود و او فرزند به بغل، با انداختن برگه رأی در صندوق انتخابات عمومی، عشقش را به کشورش ثابت می‌کند. «آنی‌پزکا» حاصل کارش را به مسئولان تلویزیون نشان می‌دهد، ولی به دلیل دست‌نیافتن به یک نتیجه قطعی رد می‌شود. «آنی‌یژکا» که گروه همکارانش را از دست داده، با کلام امیدبخش پدرش، جست‌وجو را از سر می‌گیرد. پسر «بیرکوت» را در کارخانه کشتی‌سازی گدانسک پیدا می‌کند، و می‌فهمد که «بیرکوت» مرده؛ ولی پسرش را راضی می‌کند تا به کمک هم فیلم را به پایان ببرند.
* مرد مرمرین از یک سو پاسخی است به سیاست‌های سینمای فرمایشی لهستان و نشانه احساس مسئولیت وایدا برای ثبت و ضبط و تفسیر تاریخ معاصر کشورش؛ در واقع تجلیلی از خود فرآیند روح‌بخش فیلم‌سازی است («آنی‌یژکا» به‌رغم ساده‌لوحی‌اش، فیلم‌سازی متعهد و پُرشور است). از سوی دیگر فیلم با مهارت و توازن تمام «راز»ی را مطرح می‌کند که به‌تدریج اهمیتش را از دست می‌دهد. سرنوشت «بیرکوت» پس از عمل میهن‌پرستانه نمادینش در انتخابات 1957، از نظر روایت چندان مهم نیست؛ چیزی که برای «آنی‌یژکا» و با تعمیم، برای وایدا اهمیت دارد این است که باید بتوان داستان «بیرکوت» را بازگو کرد. در نهایت مرد مرمرین به‌رغم پرداخت کاملی از تاریخ لهستان در دهه 1950 بیش از آنکه درباره روندهای سیاسی باشد، درباره نحوه تغییر کردنِ - و معمولاً تغییرات بد - آدم‌ها با بالا رفتن سن است.