عبادت در مسجد

● نماز خواندن در مسجد
۱) نماز خواندن در مساجد مستحب است،بلكه‏حاضر نشدن در مسجد مخصوصا برای همسایگان‏مسجد-در صورتی كه عذری مثل بارش برف و باران‏نباشد-مكروه است (۱) .
۲) ترتیب اولویت مساجد برای نماز خواندن ازنظر ثواب بدین شرح است:
الف) مسجد الحرام هر نماز،معادل یك میلیون نماز
ب) مسجد النبی صلی الله علیه و آله هر نماز،معادل ده هزار نماز
ج) مسجد جامع كوفه-هر نماز،معادل هزار نماز
د) مسجد الاقصی-هر نماز،معادل هزار نماز
و) مسجد جامع هر شهر-هر نماز،معادل یكصد نماز
هـ) مسجد قبیله-هر نماز،معادل بیست و پنج نماز
ی) مسجد بازار-هر نماز،معادل دوازده نماز (۲) .
۳) برای زنها نماز خواندن در خانه بهتر است،ولی اگر بتوانند كاملا خود را از نامحرم حفظ كنند،بهتراست در مسجد نماز بخوانند (۳) .
۴) مستحب است انسان نمازش را در مكانهای‏مختلف و مساجد متعددی بخواند كه در قیامت همه‏آن اماكن و مساجد به نفع او شهادت دهند (۴) .
۵) تعطیل كردن مسجد مكروه است و مستحب‏انسان نماز را در مسجدی بخواند كه نمازگزار ندارد تاتعطیل نشود.از امام صادق علیه السلام روایت‏شده است كه-سه‏چیز در قیامت از مردم شكایت می‏كنند:
▪ اول: مسجد متروكی كه اهالی آنجا در آن نماز نمی‏خوانند.
▪ دوم: عالمی كه بین عده‏ای جاهل قرار دارد و از او استفاده‏نمی‏كنند.
▪ سوم: قرآنی كهدوم: متروك مانده و غبار گرفته‏است و آن را تلاوت نمی‏كنند (۵) .
۶) زیاد رفتن به مسجد مستحب است.از پیامبراكرم صلی الله علیه و آله روایت‏شده است كه هر كس به مسجد رود ازوقتی كه روانه مسجد می‏شود تا به خانه بر می‏گردد،برای هر قدم كه بر می‏دارد ده حسنه نوشته می‏شود (۶) .
▪ نماز تحیت مسجد
۷) وقتی انسان وارد مسجد می‏شود،مستحب‏است دو ركعت نماز به قصد تحیت و احترام مسجدبخواند و اگر نماز واجب یا مستحب دیگری هم‏بخواند،كافی است (۷) .
▪ اماكن تخییر
۸) مسافر-با شرایطی كه در كتابهای مفصل فقهی‏آمده است-نمازهای چهار ركعتی را باید شكسته(دوركعتی)بخواند،ولی در چهار مكان،می‏تواند تمام یاشكسته بخواند و آن اماكن عبارتند از:
الف) مسجد الحرام در مكه مكرمه
ب) مسجد النبی صلی الله علیه و آله در مدینه منوره
ج) مسجد جامع كوفه
د) حرم سید الشهداء امام حسین علیه السلام (۸)
۹) این حكم اختصاص به مسجد اصلی ندارد ودر جاهای توسعه یافته هم مسافر می‏تواند نمازش راتمام بخواند هر چند احتیاط مستحب است،تنها درمسجد اصلی نماز را تمام بخواند (۹) .
▪ جا گرفتن برای نماز
۱۰) یكی از اماكن مشترك و عمومی مسلمانان مسجد است،كه همه آنان در استفاده از آن مساوی‏هستند-البته استفاده‏هایی كه مخالف شرع و شان‏مسجد نباشد-پس اگر شخصی قبل از دیگری،جایی‏از مسجد را برای نماز یا عبادتی دیگر یا قرائت قرآن یاخواندن دعاء بلكه تدریس یا موعظه كردن و فتوا دادن‏در اختیار گرفت،دیگری نمی‏تواند آن جا را از او بگیرد، خواه فرد اول و دوم در استفاده یك هدف و غرض‏داشته باشند یا اغراض آنها متفاوت باشد، آری بعیدنیست كه نماز-جماعت‏یا فرادی-بر سایر كارها مقدم‏باشد،پس اگر شخصی مسجد را برای تلاوت قرآن یادرس گفتن یا دعا فرا خواندن اشغال كرده باشد وشخص دیگری بخواهد در آنجا نماز بخواند،و جای‏دیگری در مسجد برای نماز خواندن نباشد یا بخواهدبه جماعت ملحق شود و جای دیگری برای فرادی‏خواندن نماز هست ولی برای شركت در جماعت‏نیست،مثلا در كنار صفوف به هم فشرده نمازجماعت،شخصی مشغول قرائت قرآن است و شبستان دیگری در مسجد برای نماز فرادی خواندن‏هست ولی جایی برای شركت در نماز جماعت‏باقی‏نمانده و فردی وارد می‏شود و می‏خواهد در نمازجماعت‏شركت كند،بر شخصی كه قرآن می‏خواندواجب است،جای خود را به نمازگزار بدهد (۱۰) .
۱۱) اگر انسان نگذارد مردم از مسجد و مدرسه وپل و جاهای دیگر كه برای عموم مردم ساخته شده‏استفاده كنند،حق آنان را غصب كرده است (۱۱) .
۱۲) اگر كسی در مسجد جایی برای خود بگیرد ودیگری نگذارد كه از آنجا استفاده كند،حق او را غصب‏كرده است (۱۲) .
۱۳) كسی كه در مسجد نشسته،اگر دیگری جای‏او را غصب كند و در آنجا نماز بخواند بنابر احتیاطواجب باید دوباره نمازش را در محل دیگری بخواند (۱۳) .
۱۴) گذاشتن رحل(اثاث و وسائل،مانند سجاده و عبا و...)برای نشستن در مسجد، مانندنشستن است،یعنی صاحب رحل،حق اولویتی نسبت‏به آن مكان پیدا می‏كند و دیگران نمی‏توانند جای او رابگیرند،در صورتی رحل،چیزهایی مثل سجاده و عباباشد كه تمام محل نماز خواندن یا قسمت عمده آن رابگیرد،نه مثل گذاشتن مهر یا تسبیح یا مسواك و شانه‏و امثال اینها،بنابر این با گذاشتن مهر یا تسبیح و حتی‏هر دو حقی برای او ثابت نیست و دیگران می‏توانند،بردارند و در آن مكان نماز بخوانند (۱۴) .
۱۵) بین گذاشتن رحل و آمدن فرد نباید فاصله‏زیاد باشد،به طوری كه آن مكان معطل بماند،پس اگررحلی بگذارد و برود و بر نگردد در صورتی كه بدون‏برداشتن نتوان در آن محل نماز خواند،دیگران‏می‏توانند آن را بردارند ولی كسی كه آن را بر می‏دارد،ضامن نگهداری آن است تا صاحبش برگردد (۱۵) .
۱۶) اگر شخصی كه در جایی از مسجد نشسته‏است،برخیزد و از آن محل صرف نظر كند، حتی اگررحلی گذاشته و رحل را برندارد،دیگران می‏توانند آن‏جا را بگیرند.ولی تصرف در رحل او جایز
۱۷) س: شخصی در مسجد،جهت نمازجماعت،رحل گذاشته و بیرون رفته و جماعت‏برپاشده و صاحب رحل مراجعت نكرده است در این‏صورت به محض منعقد شدن نماز جماعت،حق او ازآن مكان ساقط شده و دیگری می‏تواند جای او راتصرف كند یا نه؟
ج: بعد از منعقد شدن جماعت،احتیاط آن‏است كه تا امام به ركوع ركعت اول نرفته‏جای او را اشغال نكنند (۱۷) .
آیت‏الله گلپایگانی قدس‏سره
۱۸) س: شخصی برای نماز در مسجد جا گرفته و می‏رود وضو بگیرد،دیگری جا نماز او را كنار زده وجای او مشغول نماز می‏شود آیا نماز او صحیح است؟
ج: بنابر احتیاط واجب نمازش را دوباره‏در محل دیگر بخواند (۱۸) .
آیت‏الله فاضل‏لنكرانی دامت‏بركاته
▪ با كسانی كه به مسجد نمی‏آیند
۱۹) مستحب است انسان با كسی كه در مسجدحاضر نمی‏شود:
▪ غذا نخورد
▪ در كارها با او مشورت نكند
▪ همسایه او نشود
▪ از او زن نگیرد.
▪ و به او زن ندهد (۱۹) .
● مستحبات مسجد
۲۰) بجز آنچه تاكنون گفته شد،این كارها نیز درباره مسجد مستحب است:
▪ زودتر از همه به مسجد رفتن و دیرتر از همه ازمسجد بیرون آمدن.
▪ چراغ مسجد را روشن كردن[تامین نور مسجد].
▪ تمیز كردن مسجد.
▪ هنگام وارد شدن،ابتدا پای راست را داخل‏مسجد گذاشتن.
▪ هنگام بیرون آمدن،ابتدا پای چپ را بیرون‏گذاشتن.
▪ وضو گرفتن،برای رفتن به مسجد.
▪ خوشبو كردن خود و پوشیدن بهتر لباسها برای‏رفتن به مسجد (۲۰) .
● مكروهات مسجد
۲۱) این كارها درباره مسجد مكروه است:
عبور از مسجد،به عنوان محل عبور،بدون آنكه در آنجا نماز بخواند.
خوابیدن در مسجد مگر در حال ناچاری.
فریاد زدن در مسجد و صدا را بلند كردن،مگربرای اذان.
سخن گفتن از امور دنیا در مسجد.
خرید و فروش در مسجد.
انداختن آب دهان و بینی در مسجد(اگر بی‏احترامی به مسجد باشد حرام است.)
رفتن به مسجد برای كسی كه سیر یا پیازخورده و بوی دهانش مردم را آزار می‏دهد (۲۱) .
● اعتكاف در مسجد
۲۲) یكی از كارهای مستحب،اعتكاف است وعبارت است از ماندن در مسجد به قصد عبادت باشرایطی كه در كتابهای مفصل فقهی آمده است (۲۲) .
۲۳) اعتكاف تنها در این مساجد صحیح است:
▪ مسجد الحرام در مكه مكرمه
▪ مسجد النبی صلی الله علیه و آله در مدینه منوره
▪ مسجد جامع كوفه
▪ مسجد جامع بصره
و در غیر از این چهار مسجد،تنها در مسجدجامع هر شهر به قصد رجاء مانع ندارد و در سایر مساجدجایز نیست (۲۳) .
● مسجد جامع
۲۴) س: تعریف مسجد جامع چیست؟
ج: مسجد جامع مسجدی است كه اغلب اوقات‏بیشتر از سایر مساجد جمعیت داشته باشد (۲۴) .
آیت‏الله گلپایگانی قدس‏سره
۲۵) س: تعریف مسجد جامع چیست؟
ج: مسجدی كه برای اجتماع زیادی ازاهالی آنجا ساخته شده و اختصاص به گروه‏خاصی یا اهالی محله‏ای نداشته باشد (۲۵) .
آیت‏الله خامنه‏ای دامت‏بركاته
۲۶) س: مسجد جامعی در شهری ساخته شده،بعد از آن مسجد بسیار بزرگتری ساخته شده و آن نیزبه مسجد جامع معروف گشته،كدامیك از این دومسجد،شرعا مسجد جامع می‏باشد، و ملاك در تعیین‏مسجد جامع چیست،با توجه به اینكه گاهی در این‏مسجد نماز جمعه خوانده می‏شود و گاهی در آن،وحكم اعتكاف در این دو مسجد چیست؟
ج: در صدق جامع بودن مسجد شرط نیست كه تنها یك مسجد باشد،پس تعددمسجد جامع در یك شهر ضرری نمی‏زند،و اعتكاف در هر دو صحیح است،اگر جامع‏نامیده شود،و اقامه نماز جمعه دخلی درموضوع ندارد (۲۶) .
آیت‏الله خویی قدس‏سره

پی‏نوشتها:
۱) تحریر الوسیله،ج ۱،فی مكان المصلی،ص ۱۵۱،م ۱۶.
۲) همان و العروهٔ الوثقی،ج ۱،مكان المصلی،ص ۵۹۶،م ۴.
۳) توضیح المسائل،م ۸۹۴.
۴) العروهٔ الوثقی،ج ۱،فی مكان المصلی،ص ۵۹۶،م ۶.
۵) همان،م ۸.
۶) همان،ص ۵۹۷،م ۹.
۷) توضیح المسائل،م ۹۱۳.ا
۸) توضیح المسائل،م ۱۳۵۶.
۹) مناسك حج محشی،ص ۴۸۶،م ۱۳۱۶.
۱۰) تحریر الوسیله،ج ۲،كتاب احیاء الموات و المشتركات،ص ۲۱۴،م ۱۵.
۱۱) توضیح المسائل،م ۲۵۴۵.
۱۲) همان.
۱۳) توضیح المسائل،م ۸۶۸.
۱۴) همان،ص ۲۱۵،م ۱۷.
۱۵) همان،ص ۲۱۵.
۱۶) همان،ص ۲۱۴ و ۲۱۵،س ۱۶ و ۱۸.
۱۷) مجمع المسائل،ج ۱،ص ۱۳۵،س ۳۲.
۱۸) جامع المسائل،ج ۱،ص ۹۴،س ۳۰۵.
۱۹) توضیح المسائل،م ۸۹۷.
۲۰)العروهٔ الوثقی،ج ۱،فصل فی الوضوءات المستحبه،ص ۱۹۴ و توضیح‏المسائل،م ۹۱۲ و ۹۱۳.
۲۱) توضیح المسائل،م ۸۹۶ و ۸۹۷.
۲۲) تحریر الوسیله،ج ۱،كتاب الصوم،خاتمهٔ فی الاعتكاف،ص ۳۰۴.
۲۳) تحریر الوسیله،ج ۱،كتاب الصوم،خاتمهٔ فی الاعتكاف،ص ۳۰۴.
۲۴) مجمع المسائل،ج ۱،ص ۱۵۳،س ۱۰۱.
۲۵) اجوبهٔ الاستفتائات،ج ۱،ص ۱۲۲،س ۴۱۲.
۲۶) مسائل و ردود،ص ۱۹،س ۵۲.

منبع : بلاغ