سایه بازها برروابط دوسوی آتلانتیک

طی ۱‎/۵ماهی كه از اعلام پیروزی مجدد بوش می گذرد، تحلیل های مختلفی در مورد رویكرد سیاست خارجی بوش در دوره دوم ریاست جمهوری او و دولتش ابراز شده است. یكی از مهمترین پرسشی كه در این مدت مطرح شده و پاسخ های گوناگونی نیز به آن داده شده، نوع تعامل و روابط آمریكا با اروپا است. پس از یك دوره مناسبات سیاسی پرتنش میان آمریكا با محور ضدجنگ: فرانسه و آلمان و سپس اسپانیا، به این محور متحدان دو سوی آتلانتیك در شرایطی از تردید و در عین حال، امید به بهبود مناسباتشان در آینده، به یكدیگر می نگرند. اعلام پیروزی مجدد بوش برای كشورهای محور ضد جنگ خبر ناخرسندی بود. اما مجموعه تحولاتی كه پس از اشغال عراق روی داد، دولت بوش و مخالفان سیاستهای یكجانبه گرایانه آمریكا در اروپا را در شرایطی قرار داد كه دو طرف را بر آن می داشت كه در جهت پیشبرد سیاستهایشان رویكردی مثبت برای بهبود مناسباتشان داشته باشند. هر چند، تركیب دولت دوم بوش، خلاف این رویكرد را نشان می دهد. استعفای «كالین پاول» وزیر امور خارجه و انتخاب «كاندولیسا رایس» مشاور امنیت ملی به جانشینی او ابقای «دونالد رامسفلد» در مقام وزارت دفاع به منزله پیامی برای ادامه همان سیاستهای یكجانبه گرایانه در دوره اول ریاست جمهوری بوش تحلیل و تفسیر شده است.رایس و رامسفلد ـ چه قبل و چه بعد از حمله به عراق ـ فرانسه و آلمان را به عنوان كشورهای محور ضدجنگ در اروپا مورد انتقاد شدیدی قرار دادند در این ارتباط، رایس از تنبیه فرانسه و دونالد رامسفلد از تقسیم اروپا و پایان عصر اروپای قدیم سخن گفتند.ناتوانی آمریكا در كنترل ناآرامی های عراق و فضای سیاسی جدیدی كه پس از درگذشت «یاسرعرفات» برای احیای روند متوقف شده صلح ایجاد شده، گواه این است كه ادامه سیاست یكجانبه گرایانه دوره اول بوش در این فضای سیاسی جدید بین الملل، دستاوردی برای واشنگتن نخواهد داشت. در این مرحله از بحران عراق و تحولات جدیدی كه پس از مرگ عرفات رئیس تشكیلات خودگردان فلسطینی ایجاد شده است اتكا به قدرت نظامی كمكی به آمریكا برای پیشبرد اهدافش نمی كند. آنچه كه اكنون دولت بوش برای پیشبرد سیاست خاورمیانه اش نیاز دارد، همكاری سیاسی و مساعدت بین الملل بخصوص همكاری دولتهای اروپایی است. روز ۳۰ژانویه، مرحله ای حساس از تحولات عراق پس از اشغال این كشور است. آمریكا امیدوار است پس از برگزاری انتخابات عراق از شدت ناآرامی ها در این كشور كاسته شود. دولت بوش امیدوار است با كاهش ناآرامی ها در عراق، متحدان اروپایی اش در پیمان ناتو به حضور اقتصادی و نظامی در عراق ترغیب شوند. چگونگی روند مذاكرات ایران با اتحادیه اروپا نیز برای دولت آمریكا حائز اهمیت بسیار است. تجربه عراق باعث شده است تندروترین نومحافظه كاران ساكن كاخ سفید نیز استفاده از گزینه نظامی را در برخورد با ایران حداقل در شرایط فعلی كنار بگذارند.دولت بوش اگرچه سیاست مذاكره اروپاییها با ایران را همواره مورد انتقاد قرار داده است، در عین حال خود نیز می داند در شرایط كنونی، راه حل دیگری برای در تنگنا قرار دادن جمهوری اسلامی ایران در كنار گذاشتن برنامه های هسته ای اش پیش روی ندارد. از همین رو، تعدادی از چهره های برجسته سیاسی و دانشگاهی آمریكا دولت بوش را تشویق می كنند كه به مذاكرات اروپا با ایران بپیوندد.
مرگ عرفات و پیروزی محمود عباس در انتخابات ریاست دولت خودگردان فلسطین عامل دیگری است كه دولت نومحافظه كار بوش را با وجود تنش های سیاسی گذشته با اتحادیه اروپا بر آن داشته است كه برای احیای مذاكرات صلح به اروپا نزدیك بشوند. این در حالیست كه با درگذشت عرفات، یكی از موضوعات اصلی مورد اختلاف میان اتحادیه اروپا با آمریكا از بین رفت. آمریكا در حمایت از سیاست دولت «آریل شارون» در سرزمینهای اشغالی فلسطین از در انزوا قرار دادن عرفات حمایت می كرد، اما این سیاست جز تشدید انتفاضه مردم فلسطین دستاورد دیگری نداشت، تا پیش از مرگ عرفات دولتهای اروپایی در تلاششان برای نشان دادن یك موضع مستقل و بی طرفانه در قبال روند سازش، از انزوای عرفات حمایت نمی كردند و با وجود انتقادات مقامات رژیم صهیونیستی، مقامات اروپایی در سفرهای خود به منطقه خاورمیانه و سرزمینهای اشغالی، دیدار با عرفات در برنامه دیدارهایشان قرار داشت، با برگزاری انتخابات رئیس تشكیلات خودگردان فلسطین و پیروزی محمود عباس كه به گرایشهای معتدلانه تری در قبال روند سازش شهرت دارد، زمینه های اختلاف میان اروپا و آمریكا نیز در این زمینه كم رنگ تر شده است. هرچند، هر زمان كه وحدت میان آمریكا واروپا وجود داشته است، فشار فلسطینیها برای دادن امتیازات به رژیم صهیونیستی بیشتر بوده است.دور نمای روابط آمریكا با اروپا در دوره دوم ریاست جمهوری بوش را با توجه به انتخاب كاندولیسا رایس به سمت وزارت امور خارجه و ابقای دونالد رامسفلد در مقام وزارت دفاع می توان اینگونه ارزیابی كرد كه در اهداف سیاست خارجی آمریكا بخصوص منطقه خاورمیانه هیچ تغییری ایجاد نشده است وآنچه كه باعث گرایش واشنگتن به اروپا شده است، الزامات تحولات پس از اشغال عراق ودیگر كانونهای بحرانی خاورمیانه است. آمریكا نیازمند تعامل با اروپا برای پیشبرد اهداف سیاسی خود بخصوص در منطقه خاورمیانه است.از همین رو، جورج بوش، اولین سفر خارجی خود پس از آغاز رسمی دوره دوم ریاست جمهوری خود را به اروپا برنامه ریزی كرده است. رئیس جمهوری آمریكا قرار است در اواسط ماه آینده میلادی از «برلین» ، «بروكسل» ، «پاریس» و احتمالاً براتیسلاوا (پایتخت اسلوواكی ) دیدار كند.از هم اكنون دولتهای اروپایی نیز برای دیدار بوش از پایتختهای اروپایی برنامه ریزی كرده اند.«ژان كلود یونكر» نخست وزیر لوكزامبورگ و رئیس دوره ای اتحادیه اروپا، یكی از برنامه های دوره ریاستش را بر این اتحادیه بهبود مناسبات با آمریكا اعلام كرده است. این رویكرد در برلین و پاریس نیز وجود دارد. برای دو كشور محور ضد جنگ، پس از اشغال عراق و ناتوانی آمریكا در كنترل ناآرامیهای عراق، دیگر دلیلی برای مخالفت با آمریكا وجود ندارد.برعكس، آنها شرایط موجود را موقعیت مناسبی برای ایفای نقش فعالتر اروپادر منطقه خاورمیانه می دانند. تحولات در سرزمینهای اشغالی فلسطین پس از مرگ عرفات، روند مذاكرات با جمهوری اسلامی ایران و حمایت از برگزاری انتخابات در عراق و واگذاری اختیارات به دولت منتخب مردمی، زمینه های همكاری اروپا با آمریكا را بیش از گذشته فراهم كرده است. «میشل بارنیه» وزیر امور خارجه فرانسه چندی پیش درمصاحبه ای بر این نكته تصریح كرد كه كشورش به دنبال بهبود روابطش با آمریكاست.وی اشاره كردكه سعی خواهد كرد هر سه یا چهارماه به آمریكا سفر كند و در دیدار با مقامات كاخ سفید ، نمایندگان كنگره و شخصیتهای برجسته سیاسی آن كشور در مورد افزایش سطح همكاریهای سیاسی پاریس ـ واشنگتن مذاكره كند.
با این موضع گیری ها و تحولات روی داده، انتظار می رود بوش در دوره دوم ریاست جمهوری اش بر خلاف دوره اول با دیدی عملگرایانه و توجه بیشتر به دیدگاههای متحدان اروپایی اش، سیاستهای خود را پیش ببرد. ضمن آنكه دولتهای اروپایی نیز این رویكرد آمریكا را فرصتی برای تقویت چند جانبه گرایی در عرصه نظام بین الملل می دانند.

منبع : انجمن درمانگران ایران