آیا فرزندان ما نیز ماسوله را خواهند دید

شهر تاریخی ماسوله در استان گیلان و در فاصله ۶۰ كیلومتری غرب شهرستان رشت با وسعتی برابر ۶۱ هكتار واقع شده است. حدود ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ سال پیش مردمانی از نقاط مختلف ایران به دلایل نامعلوم به این نقطه كوچ كرده و این زیستگاه شگفت را بنا نهاده اند. محوطه‌ای باستانی به نام كهنه ماسوله نیز در شش كیلومتری شمال غرب شهر فعلی ماسوله قرار دارد كه طی كاوش‌های انجام گرفته در شهریورماه سال ۱۳۷۴ از محوطه آن سفالینه‌های متعلق به قرون پنجم تا هشتم هجری قمری به دست آمده كه دقیق‌ترین مستندات قابل توجه تاریخی است.شهر ماسوله یكی از قدیمی ترین بافت‌های تاریخی كشور است كه ویژگی بارز آن حضور مردم و جاری بودن زندگی روزمره در آن است. شكل پلكانی و مطبق شهر كه در امتداد كوه رو به جنوب و در طول خطوط توپوگرافی زمین كشیده شده است، پاسخگوی فعالیت‌های روزمره شهر ماسوله است و چشم اندازی بدیع و به یاد ماندنی را در دل كوهستان پدید آورده است.واحدهای ساختمانی تشكیل دهنده بافت تاریخی شهر به گونه‌ای ساخته شده‌اند كه باعث می‌شود تمام خانه‌ها زنجیر وار به هم پیوسته باشند. هر واحد مسكونی معمولاً بین یك تا چهار طبقه دارد و پایین ترین طبقه آن به عنوان انبار یا طویله مورد استفاده قرار می‌گیرد. طبقه پایین از مصالح سنگی و طبقات فوقانی از خشت بنا شده است و كلاف‌های چوبی بین مصالح سنگ و خشت باعث پیوستگی بنا شده است. بیشترین هنر ساختمانی استادكاران در پنجره ها، درها و گنجه‌های چوبی خانه‌ها خلاصه می‌شود. این شهر در سال ۱۳۵۴ با شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی كشور ثبت شده است.بعد از زلزله سال ۱۳۶۹ بخش عمده‌ای از بافت قدیمی ماسوله تخریب شد و به علت نبود نظارت سازمان های ذی صلاح، ساخت و سازهای جدید بدون توجه به سبك معماری سنتی ماسوله انجام گرفت. در مهرماه سال ۱۳۸۰ دفتر پروژه بزرگ شهر تاریخی ماسوله به مدیریت دكتر نیكروز مبرهن شفیعی تاسیس شد و مدتی بعد به پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری شهر تاریخی ماسوله تبدیل شد. متاسفانه طی چند سال اخیر ساخت وسازهای غیرمجاز در حریم ماسوله روبه گسترش است و با تمام كوشش‌های انجام گرفته این روند همچنان ادامه دارد. از جمله اقدامات انجام شده كه باعث مخدوش شدن چهره این شهر تاریخی شده است می‌توان به مواردی اشاره كرد.
۱ ساخت منبع آب یك هزار متر مكعبی در حریم منظری ماسوله كه باعث مخدوش شدن این حریم شده است.
۲ تخریب ۵۵۰۰ متر از فضای سبز ماسوله توسط اداره هواشناسی و احداث ایستگاه هواشناسی كه در حریم درجه یك فضای سبز این شهر تاریخی قرار گرفته است. ساخت این ایستگاه از سال ۱۳۸۳ آغاز شد. در هنگام ساخت آن گورستانی متعلق به دوره اسلامی كشف شد. اما متاسفانه ساخت آن به پایان رسیده است.
۳ رنگ آمیزی بنای امام زاده عون ابن علی به صورت ناهماهنگ با بافت سنتی ماسوله كه به دلیل اعتقاد زیاد مردم ماسوله به این امام زاده، بازگرداندن آن به شكل اولیه بسیار با اهمیت است.
۴ تخریب مدرسه قدیمی ماسوله كه بعد از زلزله سال ۱۳۶۹ با مصالح جدید ساخته شده و تصمیم به ساخت مدرسه جدید در سه طبقه كه در حریم منظری ماسوله واقع شده و ارتفاع زیاد آن موجب مخدوش شدن این حریم می شود. عملیات ساخت این مدرسه در حال حاضر متوقف شده است.
۵ ساخت پارك تفریحی كودك توسط شهرداری ماسوله بر روی یكی از تپه ها كه باعث مخدوش شدن منظر تاریخی شهر شده است.
۶ نرده كشی معابر ماسوله كه باعث مخدوش شدن حریم منظری ماسوله شده است.
۷ فروش زمین‌های ماسوله به سازمان‌های مختلف بدون هماهنگی با پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری شهر تاریخی ماسوله.
۸ تبدیل فضاهای سبز ماسوله به فضاهای مسكونی.
۹ طرح ایجاد پاركینگ طبقاتی در ماسوله كه با مخالفت پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری مواجه شد. علت مخالفت با ساخت پاركینگ طبقاتی سرازیر شدن بیش از حد توریست به شهر است و این درحالی است كه ماسوله از نظر امكانات رفاهی گنجایش محدودی دارد.
۱۰ ریزش سنگ از كوه‌های اطراف ماسوله به دلیل تجاوز به طبیعت و قطع درختان و عدم توجه به مسئولین به این امر كه در صورت عدم رسیدگی، صدمات جبران ناپذیری به بار خواهد آمد.
۱۱ تردد وسایل نقلیه درجاده ماسوله خلخال كه از بالای شهر ماسوله می گذرد و چنانچه یكی از خودروها از مسیر خود منحرف شود، روی بام خانه های ماسوله سقوط خواهد كرد. با وجود تلاش‌های بسیار جهت مسدود كردن این مسیر هنوز هیچ اقدامی از سوی ارگان‌های ذی صلاح انجام نگرفته است.
۱۲ خاكبرداری غیرمجاز در حریم كهنه ماسوله جزء حریم‌های ۹گانه ماسوله محسوب می‌شود.
۱۳ تعریض جاده فومن ماسوله توسط اداره راهسازی كه باعث ایجاد شكاف‌های مویی در صخره‌ها و نفوذ باران و یخ زدگی آب و در نهایت ریزش فصلی كوه خواهد شد. قابل ذكر است كه این جاده در پرونده ثبت آثار ملی جزء حریم های ۹گانه ماسوله محسوب می‌شود.
۱۴ احداث استراحت گاه‌های دائمی در مسیر جاده فومن ماسوله كه جزء حریم‌های ۹گانه ماسوله محسوب می شود، به صورت ناهماهنگ با معماری بومی كه این امر باعث مخدوش شدن منظر این جاده شده است.
به طور كل موارد ذكر شده بخش كوچكی از مشكلات بزرگ تنها شهر پلكانی شمال ایران است. از تعداد ۴۰۰ خانه قدیمی ماسوله قبل از زلزله سال ۱۳۶۹ امروزه كمتر از ۱۰۰ خانه قدیمی باقی مانده است. ماسوله به دلیل برخورداری از بافتی ویژه و معماری فاخر و مناظر طبیعی بدیع پیرامون آن كانون مهمی در عرصه گردشگری در سطح ملی و حتی جهانی است و این خود تنها منبع امرارمعاش برای تعداد اندك مردمی است كه تن به مهاجرت نداده اند و هم چنان با حضور در این شهر از تبدیل ماسوله به یك موزه جلوگیری می‌كنند و همین امر لزوم نگرشی ویژه به ماسوله را بیش از پیش افزایش می‌دهد.تنها راه نجات شهر تاریخی ماسوله و جلوگیری از روند تخریب و بازگرداندن حیات مجدد به آن ثبت در فهرست آثار جهانی یونسكو است. اقداماتی جهت تحقق این امر صورت پذیرفته است اما به دلیل تخریب بیش از حد بافت سنتی ماسوله توسط سازمان‌های دولتی و غیردولتی احتمال ثبت آن در فهرست آثار جهانی بسیار اندك است.
حال شما پاسخگو باشید: زمانی كه تكه تكه از خاك ماسوله را به یغما می‌برند، آیا تا چند سال آینده چیزی از معماری سنتی ماسوله باقی خواهد ماند تا بتوان در فهرست آثار جهانی به ثبت رساند آیا فرزندان ما نیز ماسوله را خواهند دید یا تنها به عكس‌های چاپ شده در كتاب ‌

اولدوز ارگانی

منبع : روزنامه شرق