مبارزات انقلابی مردم ایران از کجا آغاز شد؟

نگاهی مستند به تاریخ پرحادثه كشور عزیزمان ایران و مرور حوادث آن، از منظر شناخت انقلاب و دستاوردهای گرانبهایش گامی پرارزش و بااهمیت در روشنگری نسل جوان مخصوصا مدافعان واقعی ایران اسلامی می باشد. هر برگ از كتاب حجیم انقلاب مردم ایران را كه ورق می زنی، رد پایی از حضور عوامل آمریكایی یا نقش فعال آنان در بروز حوادث می بینی.
حوادثی كه شاید در آن برهه زمانی شكستی مقطعی برای مردم ایران به حساب می آمد، اما در حال حاضر نقشی چون راهنمای صدیق در شناخت دشمنان واقعی و صدالبته ابله زیرك نما دارد. آغاز مناسبات سیاسی میان ایران و آمریكا را می توان بیست وششم بهمن سال یكهزار و دویست و شصت و دو (ورود ساموئل بنجامین سفیر آمریكا) و قطع آن بهمن سال یكهزار و سیصد و پنجاه و هفت درست نود و پنج سال پس از شروعش دانست؛ البته قبل از آن نیز مناسبات غیررسمی آمریكایی ها با ایرانیان در سال یكهزار و دویست و نه با ورود مبلغان مسیحی- آمریكایی با هدف ترویج آیین مسیحیت در مناطق شمال غرب ایران آغاز شده بود؛ كم كم با گذشت زمان دامنه فعالیت آنان چنان وسیع شد كه بعد از بیست و پنج سال یعنی در سال یكهزار و دویست و سی و چهار تعداد مبلغان آمریكایی به چهل و هشت تن رسید. از آنجا كه آمریكایی ها مانند انگلیس، استعمار كهن، قرآن كریم و تعالیم متعالی اسلام و سنت پیامبر عظیم الشأن را بزرگترین مانع برای دستیابی به اغراض برنامه های استعمارگونه خود می دانستند؛ مبارزه با اسلام را در صدر برنامه های خود قرار دادند.
مشهورترین عناصر آنها برای رسیدن به سیاست های مذكور جان پركینز¤، هوارد باسكرویل، مارتین جردن، میلسپو و... بودند. بنابراین آمریكایی ها از همان بدو ورود به ایران بنیان رفتارهای سیاسی و اساس برخوردهای فرهنگی خود را مبتنی به سوءنیت و عدم صداقت پایه ریزی كردند و از همان ابتدا خواستار روابطی متكی به احترام متقابل و حسن نیت و عدم دخالت در امور داخلی كشور در راستای قوانین و معیارهای بین المللی نبودند. آنها برای رسیدن به منافع ملی كشورشان در ایران به طرز ناشیانه، مقدس ترین اعتقادات مردم را هدف قرار دادند. از این رو روحانیت آگاه و مبارز به عنوان رهبر، همگام ملت، به یاری خدا انقلاب اسلامی بزرگی را پایه ریزی كرد. چنانچه می دانیم رویداد چنین انقلاب بزرگی ملزوم پیشینه ای قوی از حركات انقلابی در محور زمانی گذشته است، محوری كه طول بازگشت آن تا به چندین دهه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران برمی گردد. در صد سال گذشته، پیش از انقلاب شاهد چهار حركت سیاسی- اجتماعی بودیم. این چهار حركت:
۱- نهضت تنباكو
۲- انقلاب مشروطه
۳- ملی شدن صنعت نفت
۴- قیام پانزده خرداد است كه هریك از آنها از انگیزه سیاسی- اجتماعی متفاوتی برخوردار بودند. حركت اول، جنبشی محدود علیه سلطه خارجی در ایران بود. حركت دوم، تلاش مردم ایران را در جهت ایجاد حكومت مردمی و مشروطه نمایان می ساخت. حركت سوم، مبارزه علیه سلطه انگلیس بود، ولی در مقایسه با جنبش تنباكو گستره ای وسیع تر داشت و چون هر كنشی را واكنشی است، آمریكا و دولت خائن و وابسته به آن نیز آرام ننشستند و كودتای بیست و هشتم مرداد را رقم زدند تا پانزدهم خردادی دردناك بر ذهن تاریخ معاصر ایران به یادگار بماند. دلایل آغاز جنبش تنباكو را كه مادر قیام مشروطه است، می توان از دیدگاه فرهنگی- مذهبی و سیاسی- اجتماعی مورد بررسی قرار داد. با اعطای امتیاز تنباكو، شركت تالبوت تعداد زیادی از اتباع دولت خود و مستعمرات انگلیس را به عنوان كاركنان شركت به ایران می آورد. رفتار این افراد برای ایرانیان هشداردهنده بود؛ در ثانی خاطره بد كمپانی هند شرقی برای مردم زنده می شد. از طرفی مخالفت با سیاست امتیازبخشی از مدتها پیش از اعطای امتیاز تنباكو در ایران مشاهده می شد. علمای دین علت تحریم تنباكو را متزلزل شدن دین و استقلال كشور توسط قدرت بیگانه و مغایرت آن با قرآن مجید می دانستند.
در واقع با پیروزی روحانیت در جنبش تنباكو نمایشگر قدرت و افزایش قدرت سیاسی علما بود. قدرتی كه همه جز پابرهنه ها از آن بی خبر بودند. جنبش تنباكو نمونه ای موفقیت آمیز از یك حركت عمومی در تاریخ معاصر ایران بود؛ حركتی كه پیروزی آن مرهون پیوند ویژه رهبران و مردم بود. این قیام در حقیقت؛ تولد سیاسی مردم و روحانیت را در پی داشت؛ پایه های مشروعیت سلطنت را زیر سؤال برد و اقتدار سیاسی روحانیت را بیشتر كرد و آنان را به عنوان عنصر اصلی هدایت كننده مقاومت های مردمی علیه استعمار و استبداد شناساند، اما انقلاب مشروطه فرزند خلف جنبش تنباكو، اگرچه اولین حركت منسجم ملت ایران علیه استبداد سلطنتی محسوب می شود؛ از دیدگاه جامعه شناسی سیاسی نقطه عطفی در بلوغ فكری ملت ایران به شمار می آید. براستی انقلاب مشروطه از كجا آغاز شد؟ و چرا انقلاب مردم ناكام ماند؟ سؤالاتی است كه در بحث های آینده سعی خواهیم كرد، پاسخ داده شوند.

میترا خسروبیگ
¤ یكی از كشیش های مبلغ دین مسیحیت كه معتقد بود؛ محمدگرایی و اسلام در ایران با درخشش فزاینده تمدن غرب و مسیحیت به آرامی و بدون خطر كم رنگ می شود.

منبع : روزنامه کیهان