ایدز ، بیماری مزمن و کاهنده سیستم ایمنی بدن

ایدز یا سندرم اکتسابی نقص ایمنی Acquired Immune Deficiency Syndrom یک بیماری مزمن و پیشرونده است که سیری آهسته داشته و به کندی سیستم ایمنی را در گیر و تضعیف می کند.AIDS از چهار کلمه اصلی گرفته شده است: Acquired ، یعنی ویروس می تواند وارد بدن فرد شود. Immune Deficiency، یعنی ویروس بعد از وارد شدن به بدن وارد سیستم ایمنی شده و آن را تضعیف می کند. Syndrom ، یعنی گروهی از مشکلات که باعث ایجاد یک بیماری می شوند.همانطور که از نام این بیماری پیدا است، ویروس مسبب بیماری که (Human Immune Deficiency Virus) HIV نام دارد، بعد از ورود به بدن، سیستم ایمنی را هدف قرار داده و شروع به تخریب سلول های ایمنی بدن می کند. وظیفه سیستم ایمنی، دفاع از بدن بر علیه عوامل خارجی، میکروب ها، ویروس هاو قارچ ها است. با ضعف روزافزون سیستم ایمنی و کاهش سلول های دفاعی، بدن نمی تواند از خودش دفاع کند و مستعد ابتلا به بسیاری از عفونت ها می شود. در سال۲۰۰۴ میلادی،بیش از۳۷ میلیون بزرگسال و ۲/۲ میلیون کودک زیر۱۵ سال در دنیا دارای HIV مثبت بوده اند و در همین سال ۹/۴ میلیون نفر به ویروس آلوده شده اند که حدود نیمی از این افراد زیر۲۵ سال سن دارند. در کل دنیا در هر روز حدود۸ هزار و۵۰۰ نفر به HIV مبتلا می شوند. با اینکه۹۵ درصد افراد HIV مثبت در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند، ولی HIV ، هنوز یک تهدید بسیار جدی برای مردم در هر سن و هر ملیتی به حساب می آید. ویروس پس از اینکه وارد بدن شد، باعث ایجاد علایم غیر اختصاصی مانند سردرد، تب، ضعف و بی حالی، درد عضلانی، درد مفاصل، درد معده، تورم غدد لنفاوی، ضایعات پوستی و اسهال می شود. این علایم شبیه یک آنفولانزا بوده و در بیشتر مواقع با آن اشتباه گرفته می شود. در این مرحله ویروس در خون وجود دارد، ولی سیستم ایمنی هنوز به وجود ویروس پاسخ نداده است. آنچه در آزمایش خون سنجیده می شود، موادی موسوم به آنتی بادی است که پاسخ سیستم ایمنی به ورود ویروس به داخل بدن است. در آزمایشگاه ویروس موجود در خون شناسایی نمی شود، بلکه فقط آنتی بادی هایی که بر علیه ویرویس HIV در بدن ساخته می شوند، اندازه گیری می شود. بنابراین در این مرحله که ویروس در خون وجود دارد ولی هنوز آنتی بادی تشکیل نشده است، جواب آزمایش خون فرد منفی خواهد بود. در این حالت، فرد آلوده به ویروس بوده و به راحتی می تواند سایر افراد را مبتلا کند. بعد از علایم شبه آنفولانزایی اولیه، یک دوره طولانی مدت بدون علامت وجود دارد که از چند ماه تا چند سال متغیر است. در طول این مرحله سیستم ایمنی بدن به تدریج ویروس را شناسایی می کند و بر علیه آن پاسخ می دهد و شروع به ساخت آنتی بادی می کند. وجود آنتی بادی در خون، به طور معمول۴ الی۶ هفته پس از بیماری حاد اولیه رخ می دهد و گاهی نیز بیشتر طول می کشد. در این زمان می گویند فرد دارای HIV مثبت است. بنابراین در صورتی که فردی به آلوده بودن توسط ویروس مشکوک باشد، باید حداقل۵ الی۶ ماه از نظر وجود آنتی بادی در خون بررسی و پیشگیری شود و تنها یک آزمایش منفی HIV نشانه عدم آلودگی نیست. با اینکه این مرحله بدون علامت است، ولی ویروس ها مشغول تخریب سیستم ایمنی بوده و روز به روز از تعداد سلول های ایمنی کاسته می شود. وقتی تعداد سلول ایمنی بسیار کاهش یافت، بدن قدرت دفاع در برابر عوامل مهاجم را نداشته و مبتلا به عفونت می شود. ورود ویروس به بدن و آزمایش مثبت HIV مساوی با ایدز نیست. بلکه زمانی ایدز نامیده می شود که تعداد سلول های ایمنی بسیار کاهش یافته و فرد به عفونت های فرصت طلب مبتلا می شود. در کشورهای پیشرفته به طور متوسط حدود۸ تا۱۱ سال بین اکتساب ویروس HIV و شروع ایدز فاصله دارد. نسبت بیماران آلوده به HIV که در نهایت مبتلا به ایدز می شوند هنوز مشخص نیست. در یک مطالعه که در ایالات متحده امریکا انجام گرفته است۶۲ درصد افراد در مدت۱۰ سال و۷۹درصد آنها در مدت۱۵ سال پس از مثبت شدن آزمایش HIV به ایدز مبتلا می شوند.۵ درصد افراد نیز پس از گذشت۱۰ تا۱۵ سال از آلوده شدن به ویروس، بیماری ایدز در آنها پیشرفت نکرده است. اینکه آیا این افراد در نهایت دچار بیماری می شوند یا اینکه همه و یا بعضی از آنها همیشه سالم باقی می مانند، هنوز مشخص نشده است.
انتقال بیماری
HIV در خارج از بدن انسان به سختی زنده می ماند و بیشتر از راه خون، منی و شیر انتقال می یابد. بنابراین راه های اصلی انتقال عبارتند از: انتقال جنسی، تزریق خون آلوده یا فرآورده های آن، تزریق با وسایل آلوده به خون، انتقال از طریق مادر به جنین و پیوند اعضا. تاکنون در مورد انتقال این ویروس توسط حشرات مدرک مستندی در دست نیست. الگوی غالب و عمده انتشار در کشورهای گوناگون، متفاوت است و به رفتارهای اجتماعی افراد بستگی دارد. در حال حاضر بیشتر موارد انتشار ویروس در آمریکای شمالی، اروپا و استرالیا، در میان مردان همجنس باز است. نسبت مردان به زنان آلوده۱۰ به۱ و یا بیشتر است و شیرخواران به ندرت آلوده می شوند. در حالی که در منطقه جنوب آفریقا و آسیا، انتشار در بیشتر موارد از طریق تماس با جنس مخالف صورت می گیرد. در این کشور ها نسبت مردان به زنان آلوده با یکدیگر برابر است و HIV شیرخواران نیز معمول است. خطر انتقال در هر بار تماس با شریک جنسی آلوده،۱ الی۹ درصد تخمین زده می شود و در صورت ورود ویروس به بدن، فرد تا آخر عمر آلوده باقی می ماند. خطر اکتساب عفونت برای زن از طریق مرد HIV مثبت، بیش از خطر آلودگی مرد از طریق یک زن HIV مثبت است. انتقال HIV حتی از طریق لقاح مصنوعی نیز اتفاق افتاده است. برای اولین بار ویروس ایدز در غرب، در گروهی از مردان هم جنس باز در ایالات متحده یافت شد. گرچه تغییر در رفتار های جنسی منجر به کاهش موارد جدید عفونت HIV در همجنس بازان شده است، اما بیشتر ارقام مربوط به ایدز در کشورهای غربی مربوط به همجنس بازان است. هر چند اجتناب از پذیرش خون از گروه های اهدا کننده پرخطر و انجام آزمایش بر روی خون های اهدایی از نظر بررسی وجود آنتی بادی بر علیه HIV ، باعث کاهش خطر ابتلا شده است، اما آن را حذف نکرده است. زیرا آلودگی خونی که در مرحله بعد از عفونت اولیه و قبل از تولد آنتی بادی اهدا می شود، قابل تشخیص نیست. براساس یک مطالعه در آمریکا، بیش از نیمی از افراد مبتلا به هموفیلی، پیش از کشف ویروس HIV و روش های انتقال آن به HIV آلوده شده اند. در بسیاری از نواحی وسایل تزریقی مشترک منجر به شیوع بالای عفونت HIV در میان مصرف کنندگان مواد مخدر تزریقی شده است. اعتیاد به مواد مخدر علت عمده آلودگی در ایران محسوب می شود.۵ هزار و۷۸۰ مورد HIV مثبت در ایران به ثبت رسیده است که از این تعداد۷۰۰ نفر ایدز دارند و۶۳۴ نفر تا به حال فوت کرده اند. اما آمار واقعی خیلی بیشتر و حدود۲۲ هزار تا۳۰ هزار نفر تخمین زده می شود.۹۵ درصد افراد آلوده به ویروس در ایران مرد و۶۵ درصد آنها معتاد تزریقی هستند.۱۲ درصد این افراد از طریق جنسی،۹ درصد از طریق انتقال خون،۱ درصد از طریق مادر به جنین آلوده شده و علت ابتلا۱۳ درصد از آنها ناشناخته است. در کشورهای توسعه نیافته، زنانی که از موادمخدر استفاده می کنند، نقش موثری در انتشار HIV به جمعیت عمومی بر عهده دارند. اکتساب شغلی در عفونت HIV نادر بوده و خطر اصلی شامل تزریق خون در هنگام فرو رفتن سوزن و یا آسیب های مشابه است. احتمال انتقال HIV از طریق شیردهی به کودک حدود۱۴ درصد است. در کشورهای پیشرفته، تغذیه با شیر مادر نباید توسط مادران آلوده انجام شود.
علایم ظاهری بیماری ایدز:
علایم پوستی: جدای از عفونت اولیه، بیشتر تغییرات پوستی که در بیماری رخ می دهد، مرتبط با تغییراتی در عملکرد سیستم ایمنی است. افراد مبتلا افزایش قابل ملاحظه ای از شکایات پوستی دارند که با پیشرفت بیماری، بدتر می شود. اختلالات شایع پوستی با الگوی غیرمعمول تظاهر می یابد و دارای دوره طولانی تر و مقاومت بیشتری نسبت به درمان هستند. در مورد بیماری زونا که ممکن است شدید بوده و فرد بیمار دچار خونریزی و قسمت وسیعی از بدن درگیر آن شود. زگیل های متعدد بزرگ یکی دیگر از نشانه های پوستی است. در مراحل علامت دار بعدی بدخیمی های پوستی، عفونت پوست و تغییرات مو و ناخن نیز دیده می شوند. سیستم عصبی:۲۰ تا۴۰ درصد بیماران ایدزی از یک بیماری عصبی رنج می برند که در بیشتر آنها بیماری، پس از مرگ تشخیص داده می شود. این بیماری ها شامل انواع عفونت ها و بدخیمی ها هستند. علایم بیماری عصبی در مبتلایان به ایدز شامل «رمانس ایدز» است. این بیماری موجب اختلال رفتاری، شناختی و حرکتی می شود و به طور معمول تا اواخر دوره بیماری خفیف است. ریه: در نهایت۸۵ درصد افراد مبتلا به ایدز به عفونت های ریه مبتلا می شوند و این امر یکی از علل عمده مرگ این افراد است. در کشورهای در حال توسعه، سل نیز ممکن است فرد را به این بیماری مبتلا کند. دستگاه گوارش: عفونت دستگاه گوارش، ضایعات دهان و معقد و برفک نیز در بیماران ایدزی شایع است. نتیجه عفونت دستگاه گوارش، اسهال، کاهش وزن و سوء جذب است. در نهایت، ایدز می تواند سبب آسیب به کلیه ها و مفاصل شخص شود و انواع بیماری ها را ایجاد کند. HIV از طریق توالت و یا تماس با فرد آلوده، عطسه، سرفه، آب دهان و بوسیدن منتقل نمی شود. افراد در معرض خطر HIV باید هر۶ ماه یک بار آزمایش دهند. اگر فردی در معرض ابتلا به عفونت HIV قرار دارد و آنفولانزای شدیدی دچار شود، بهتر است به پزشک مراجعه کند. زیرا این علایم ممکن است علایم اولیه عفونت HIV باشند. این افراد باید درباره رفتارهای پرخطر خود با پزشک مشورت کنند.قبل از انجام آزمایش نیز بهتر است فرد با یک پزشک یا روانپزشک مشورت کند و درباره نتیجه آزمایش فکر کند. اگر نتیجه آزمایش منفی بود، درباره کاهش ریسک ابتلا به بیماری با پزشک مشورت کند و اگر آزمایش مثبت بود، باید دانست که جواب مثبت آزمایش به معنی مرگ نیست، بلکه به این معنی است که فرد باید به طور کامل مراقب سلامتی خود باشد. وی احتیاج به مراقبت های خاص دارد تا به هیچ عفونت دیگری مبتلا نشود. اگر نتیجه آزمایش مثبت بود، همسر یا افراد دیگری که با وی رابطه جنسی داشته و یا از سوزن مشترک استفاده کرده اند، باید آزمایش شوند. هم اکنون کشور افریقا بیشترین تعداد افراد ایدزی را به خود اختصاص داده و بیماری در آسیا واروپا به سرعت پیشرفت می کند. در سال۱۹۹۰، بیماری ایدز شایع ترین عامل مرگ در آمریکا بود ولی با درمان های جدیدعرضه شده مرگ و میر کاهش یافته است. روند تکثیر ویروس در بدن هر فردی متفاوت است. بعضی از افراد زودتر دچار عفونت می شوند، در حالی که بعضی دیگر زندگی به نسبت معمولی دارند، حتی بعد از اینکه ایدز می گیرند. بیشتر بیماران مبتلا به ایدز، در اثر مبتلا به عفونت های فرصت طلب، بیماری های سیستم عصبی مرکزی یا کاهش وزن شدید و به مقدار کمتر به علت بدخیمی ها فوت می کنند. اینکه آیا بهبودی در این بیماری امکان پذیر است، هنوز مشخص نیست. از حدود۵ هزار مورد ایدز تایید شده در نیویورک، در حدود۵۰ درصد افراد به مدت یک سال و۱۵ درصد آنها تا۵ سال زنده ماندند. پیشگیری به وسیله رفتار جنسی سالم، کاهش مصرف مواد مخدر وریدی، تعویض سوزن های مصرفی، سقط جنین یا اجتناب از حاملگی و شیردهی در جمعیت زنان پرخطر امکان پذیر است. بررسی و آزمایش از اهدا کنندگان خون به طور چشمگیری خطر انتقال بیماری از طریق فرآورده های خونی را کاهش داده است. عفونت HIV هیچ گاه در ارتباطات خانوادگی غیرجنسی یا تصادفی رخ نداده است. بیماری ایدز درمان قطعی ندارد، ولی برخی داروها روند تکثیر ویروس و تخریب سیستم ایمنی را کند می کنند. داروهایی برای درمان و یا پیشگیری از عفونت وجود دارند و بسیار عالی عمل می کنند. ولی هنوز هم درمان این عفونت بسیار مشکل است.

نویسنده: دکتر مرضیه حاجی محمدی

منبع : ماهنامه نفت پارس