مقابله با انحصار و رانت خواری طرح جامع خشکسالی و تقویت تشکل های کشاورزی

▪ بحث خشکسالی در کشور امسال وارد مرحله جدیدی شده که بخش کشاورزی را مورد تهدید جدی قرار داده و این در حالی است که هنوز لایحه مقابله با خشکسالی در مجلس است و تصویب نهایی آن شاید زمان بر باشد برای مقابله با این پدیده چه برنامه هایی دارید؟
ـ از ۴۰ سال گذشته و براساس آمارهای هواشناسی با خشکسالی روبرو بوده ایم. برنامه ای نیز از گذشته در چارچوب مقابله با این پدیده نداشته ایم. اما از سال ۶۹ به این طرف تنها دولتی که بحث خشکسالی را مدنظر قرار داده دولت نهم بوده است. از ۴۰ سال خشکسالی فقط ۲ سال آن به دولت نهم برمی گردد سایر وزرا باید پاسخ دهند که در این مدت چرا به فکر نبودند؟
ـ ضریب بهره وری آب در کشور ما حدود ۴۰درصد است و میانگین آن در دنیا ۶۵ درصد است. سالانه ۸۶ میلیارد مترمکعب آب در اختیار بخش کشاورزی قرار می گیرد که با توجه به برنامه بهینه سازی مصرف آب از ۳۶ میلیارد مترمکعب آن استفاده مفید می شود از ۸۶ میلیارد مترمکعب آب کشاورزی کشور ۴۵ میلیارد آن از طریق چاه ها، ۱۸ میلیارد مترمکعب از چشمه ها، ۸میلیارد مترمکعب قنات و مابقی از طریق سدها تأمین می شود.»
راندمان آبیاری در برنامه اول توسعه ۳۱.۵درصد، برنامه دوم ۳۲.۲ درصد، برنامه سوم ۳۷.۵درصد، برنامه چهارم ۴۰درصد و در حال حاضر ۴۱.۲ درصد است. در کشور باید از گذشته به شکل گسترده به این مسئله نیز پرداخته می شد که متأسفانه نشده است.
▪ منتقدان شما معتقدند در دولت نهم به مسئله خشکسالی پرداخته نشده و پیش بینی ها برای اینکه امروز با مشکل مواجه نشویم انجام نگرفته است.
- آبان ماه سال ۸۶ دولت لایحه ای را برای جبران سرمازدگی و پیش بینی حوادث آینده تقدیم مجلس کرد که هر دو فوریت آن در مجلس رد شد. در این لایحه دولت درخواست ۱.۲ میلیارد دلار بودجه برای مقابله با این حوادث را کرده بود. دولت مجدداً لایحه ۴۵۰۰ میلیارد تومانی را تقدیم مجلس کرد که با قید یک فوریت تصویب شد ولی تاکنون اعتباری در این زمینه دریافت نکرده ایم و اگر ۲هزار میلیارد تومان به وزارت جهادکشاورزی داده شود. طرحهای ارایه شده اجرایی خواهند شد. در همین زمینه نیز طرح کامل ملی آبخیزداری و آبخوای داری با یک کار کارشناسی سنگین در وزارت جهاد کشاورزی تهیه شده و به مجلس ارایه شده است. فهرستی نیز از برنامه های راهبردی مرتبط با خشکسالی تهیه شده که عبارتند از: ارزیابی و پیش بینی خشکسالی منطقه ای کشور، بهبود و بهره وری مصرف آب، تعیین نیاز آبی و برنامه ریزی آبیاری محصولات کشاورزی، مدیریت پایدار استفاده از منابع آبهای نامتعارف و خاک های شور، اصلاح و بهینه سازی شبکه های آبیاری و زهکشی، کاهش سیل خیزی حوزه های آبخیز، بهینه سازی الگوهای مدیریت حوزه های آبخیز و بهره برداری از سیلابها و توسعه منابع آبی کوچک. همچنین طرحهای اجرایی پیشنهادی حاصل از یافته های تحقیقاتی برای کاهش اثرات خشکسالی در سال جاری در سازمان ترویج، آموزش و تحقیقات کشاورزی تهیه شده که از آن جمله احداث ۳۰۰ سد زیرزمینی به منظور استحصال جریانات زیر قشری آب است. با احداث این سدها سالانه ۱۰۰ میلیون مترمکعب آب استحصال می شود که برای مصارف، شرب روستا، شرب دام، باغ، مزرعه و مرتع استفاده خواهد شد. هزینه این طرح نیز ۷۵ تا ۸۰ میلیارد تومان پیش بینی شده است. در حال حاضر عملیات اجرایی ۲۲ سد زیرزمینی در ۶ استان اصفهان، فارس، سمنان، کرمان، خراسان جنوبی و کهگیلویه و بویراحمد آغاز شده است.
▪ با توجه به اینکه خشکسالی ممکن است در سالهای آینده نیز تداوم داشته باشد طرحهای مقطعی پاسخگو نیست برای درازمدت چه برنامه ای دارید؟
-برنامه جامع مقابله با خشکسالی تهیه شده است. این برنامه ۳ ساله است و اعتباری معادل ۱۰ هزار میلیاردتومان از محل تملک دارایی ها تامین می شود و ۲۵هزار میلیارد تومان نیز تسهیلات بانکی می خواهد. با اجرای این طرح تولید کشور تضمین می شود و کشور به صادر کننده موادغذایی تبدیل می شود، امنیت غذایی را تامین می کند، ۱۶ میلیارد مترمکعب آب تولید و به همین میزان صرفه جویی در مصرف آب می شود. برای تهیه این طرح ۸۲ کارگروه طی ۲ سال کار کرده اند.
▪ خشکسالی در کشور چه اثراتی بر محصولات کشاورزی داشته است.
- در محصولات بهاره تأثیر کمتری داشته ولی ۳۰ تا ۳۵ درصد محصولات پاییزه متأثر از این پدیده است. اراضی گندم دیم از بین رفته و اراضی آبی تحت تأثیر قرار گرفته است.
▪ با این وصف امسال چه میزان کاهش تولید گندم خواهیم داشت.
- امسال ۴ میلیون کاهش تولید گندم بر اثرخشکسالی خواهیم داشت.
▪ اقدامات فوری دولت برای مقابله با خشکسالی چیست؟
-۷۵۰ میلیارد تومان اعتبار در بودجه سال جاری برای حوادث غیرمترقبه اختصاص داده شده است، ۲۳۰میلیارد تومان بیمه محصولات کشاورزی را پرداخت کرده است و ۲۵۰ میلیارد تومان اعتبار برای تأمین علوفه، خرید دام مازاد دامداران مناطق درگیر با خشکسالی دراختیار بخش قرار گرفته که تاکنون ۵۴۰ هزار رأی دام از دامداران خریداری شده است.
این پدیده به زنبورداران نیز خسارت زده است که برای تأمین شکر آنها بازای هر کیلو ۲۰۰تومان یارانه پرداخت کرده ایم. همچنین دولت مصوب کرده ۵درصد کل اعتبارات استان ها به مسائل خشکسالی اختصاص داده شود. اقدامات ضربتی نیز برای حفر چاه و ایستگاه های پمپاژ آب رودخانه به مزارع برنجکاران استان های گیلان و مازندران انجام شده است که جمعاً به استان های گیلان و مازندران ۲۵ میلیارد تومان اختصاص یافته است.
▪ چند استان در کشور درگیر باخشکسالی هستند و دولت چه تسهیلات دیگری را برای کشاورزان درنظر گرفته است.
-۳۰ استان کشور درگیر با خشکسالی هستند که شدیدترین آنها استان فارس و کمترین آنها استان های شمالی است.
▪ دولت در ارتباط با بدهی کشاورزان چه تصمیمی گرفته است؟
- دولت مصوب کرده در شهرهایی که کشاورزان با حوادث خشکسالی و سرمازدگی مواجه شده اند، جرایم کشاورزان بخشیده شود و سود کارمزد وام ها را نیز دولت بپردازد و کشاورزان فقط اصل وام را پس از ۲سال بپردازند. بانک ها نیز موظف شده اند تسهیلات جدید نیز به کشاورزان پرداخت کنند.
▪ کشاورزان برای دریافت تسهیلات مربوط به خشکسالی کجا مراجعه کنند؟
-ادارات کل جهاد کشاورزی شهرها و استان ها وهمچنین ستادهای مقابله با خشکسالی آماده پاسخگویی به کشاورزان هستند؟
▪ چه انتظاری از مجلس دارید؟
-از مجلس می خواهیم سقف وام و تسهیلات را تا ۷هزار میلیارد تومان افزایش دهد زیرا به همین میزان طرح آماده داریم. همچنین لایحه مقابله با خشکسالی را هم زودتر تصویب کند .
▪ شما هم مثل مردم شاهد بودید که یک سری از افراد یک شبه بر سر برنج، چای و قند و شکر چه آوردند؟ به نظر شما این ها چه کسانی هستند و از کجا حمایت می شوند؟
- عده ای وقتی متوجه می شوند که وزارت جهاد کشاورزی می خواهد با انحصارات مقابله کندو منافع خود را در خطر می بیند بحران سازی می کنند برخی از افراد که سنگ مردم و کشاورزان را به سینه می زنند و تحت عنوان انواع اتحادیه ها و سندیکاها و تشکل های کشاورزی به حمایت از کشاورزان برمی خیزند در واقع به نفع دلالان کار می کنند. برای مثال فردی را می شناسم که می خواهد از چایکاران حمایت کند اما همین فرد علاوه بر صنف چای در مرکبات، برنج هم دست دارد و برخی از تسهیلات دولتی را می گیرد و در نهایت به نفع خود و دلالان استفاده می کند و کمبود مصنوعی به وجود می آورد.
برخی از این افراد با انجام همین کارها حتی در خارج از کشور به برج سازی نیز مشغول هستند و ما از برخی از آنها پول دولت را گرفته ایم و آنها برای مقابله با این کار بحران سازی می کنند. تحلیل من این است افرادی که در این عرصه سوءاستفاده می کنند آنهایی هستند که احساس خطر می کنند و این بحران ها را می سازند. من به جرأت می گویم در حال حاضر هیچ کس از بخش کشاورزی رانت نمی گیرد و همین کار یکی از علل بحران سازی علیه دولت است.
▪ در مقابل ترفند این افراد چه می کنید؟
- معتقدم باید تشکل های جدید به نفع کشاورزان بوجود بیاید که آنرا هم با قاطعیت پی گیری می کنیم برای مثال این اتفاق در محصول زعفران افتاده و ما کنترل می کنیم امیدوارم در سایر بخش ها نیز فعالیت ما به نتیجه برسد.
▪ آنچه از فحوای کلام شما در ارتباط با کوتاه کردن دست واسطه ها از تولید تا توزیع می توان استنباط کرد این است که با تقویت تعاونی ها و ایجاد تشکل های جدید نظارت شده هرچند بعید به نظر می رسد- می توان تا حدودی از آسیب رسیدن به مصرف کننده جلوگیری کرد آیا براستی چنین کاری میسر است؟
- انحصار پدر تولید و مصرف کننده را در می آورد اعتقاد راسخ دارم باید با آن مقابله کرد.
▪ تا به حال در کدام بخش موفق به این کار شده اید؟
- ما در بحث پسته موفق به شکستن انحصار شده ایم. همانگونه که گفتم در بخش زعفران هم این اتفاق افتاد و برای سایر کالاها نیز برنامه داریم.
▪ این کارها در حالی صورت می گیرد که شما در اولین مصاحبه مطبوعاتی پس از وارد شدن به وزارت خانه گفتید دست دلالان را از توزیع حذف می کنیم. اما همان گونه که شاهدیم نه تنها دلالان حذف نشده اند بلکه زیادتر هم شده اند.
- قانون تعاون روستایی ۴۰ سال پیش تصویب شد و هدف از آن سر و سامان دادن به بخش تولیدات کشاورزی بود. این قانون مصوب شد ولی کارایی لازم را نداشت زیرا حمایت های لازم از آن نشد تشکل هایی در این زمینه نیز به وجود آمد ولی هیچ کدام به اساسنامه در این قانون عمل نکردند و به همین دلیل در بخش توزیع همیشه با مشکل روبرو بوده ایم. طی ۲ سال اخیر تشکل ها و تعاونی هایی که تشکیل شده تسهیلاتی دریافت کرده اند و هدف ما این است که محصول را بعد از برداشت مدیریت کنند تا هم به تولیدکننده ظلم نشود و نه به مصرف کننده و ما معتقدیم اگر تعاونی ها و تشکل ها به شکل درست خود پا بگیرند دیگر دلالان نمی توانند در نظام توزیع دخالت کنند که در این زمینه تلاش ها ادامه دارد.
▪ به نظر می رسد گاهی اوقات به گفته ها عمل نمی شود مثلا زمانی وزارت جهاد کشاورزی قرار بود با همکاری شهرداری از طریق میادین میوه و تره بار محصولات کشاورزی را عرضه کنند این همکاری به کجا رسید.
- شرکت های تعاونی در کشور ۵هزار شرکت هستند. به شهرداری اعلام کردیم در میادین به این تعاونی ها غرفه مجانی بدهند تا آنها محصول خود را عرضه کنند. اما بافت میادین و غرفه ها چون در دست دلالان است و چند دست می گردد نتوانستیم در این زمینه به توافق برسیم.
▪ اشاره کردید تعاونی ها به دلیل عمل نکردن به اساسنامه قانون تعاون روستایی موفق نبوده اند، اساسنامه در این زمینه به چه نکاتی پرداخته است؟
- تعاونی ها بعد از دریافت محصول باید سیستم سردخانه، انبار و حمل و نقل را ساماندهی کرده باشند تا با مشکل مواجه نشوند. متاسفانه به دلیل نپرداختن به این عوامل دلالان وارد کار شده اند و محصول را با نازل ترین قیمت از کشاورز خریداری می کنند. وزارت جهاد کشاورزی حتی اعلام کرده برای کمک به تعاونی ها تسهیلات لازم را ارایه می دهد. دامداران نیز می توانند کشتارگاه احداث کنند و محصول خود را از طریق تعاونی عرضه کنند که مجموعه این عوامل می تواند جلوی دلال بازی را بگیرد.
▪ شما در صحبت هایتان اشاره کردید که قانون سازمان تعاون روستایی مربوط به سال های قبل است آیا تلاش می کنید که این قانون به روز شود؟
- اکثر فعالیت هایی که در حال حاضر در این بخش صورت می گیرد در واقع به نوعی به روز کردن این قوانین است.
▪ طرح تنظیم بازار محصولات کشاورزی ظاهرا نیمه کاره رها شده است دلیل این امر چیست.
- این طرح رها نشده و به تشکل ها اعلام کردیم خودشان آن را اجرا کنند. اتفاقا این طرح باعث از بین رفتن دلال بازی می شود زیرا محصول مستقیم به دست مصرف کننده می رسد و تولیدکننده و مصرف کننده متضرر نمی شوند. در حال حاضر تشکل مربوط به مرغ و تخم مرغ، خرما، زعفران تشکیل شده است. مرکبات نیز در حال شکل گیری است و با تشکل های باغداران و دامداران در حال بحث و تبادل نظر هستیم.
▪ چرا دامداران همواره ناراضی هستند و از طرحهای وزارت جهاد کشاورزی معمولا استقبال نمی کنند؟
-در حال حاضر تولید شیر در کشور سالانه ۸.۳ میلیون تن است که کل شیر تحویلی به کارخانجات ۵میلیون تن است و بقیه آن در بازار تبدیل به بستنی، شیرکاکائو، دوغ و... می شود. از ۵ میلیون تن شیر تحویلی به کارخانجات نیز ۲.۳ میلیون تن آن در سیستم شیر یارانه ای توزیع می شود. در حال حاضر نیز قیمت خرید هر کیلو شیر از دامداران ۴۴۰ تومان است.
همچنین طرحی را به دامداران و کارخانه داران ارایه داده ایم که دامداران می توانند مجوز احداث کارخانه تولید لبنیات بگیرند و کارخانجات نیز می توانند مجوز احداث دامداری دریافت کنند. من این جا اعلام می کنم برای این کار آمادگی داریم.
▪ آیا یارانه پودر شوینده به شیر اختصاص یافت یا خیر؟
- بلی
▪ اما علیرغم صراحت در گفتار شما دست اندرکاران این بخش هنوز اظهار بی اطلاعی می کنند.
- تا جایی که اطلاع دارم این کار صورت گرفته و وزیر بازرگانی هم هفته پیش آن را اعلام کرد.
▪ اخیراً وزارت بازرگانی با صدور اطلاعیه ای اعلام کرد وزارت جهاد کشاورزی مسئول تنظیم بازار گوشت و مرغ است. بالاخره متولی این بازار کدام وزارت خانه است؟
- حق با وزارت بازرگانی است. وزارت جهاد کشاورزی مسئول تنظیم چنین بازاری است و این واکنش به نقل قول یکی از مسئولان وزارت خانه ما برمی گردد.
▪ حال باتوجه به اینکه ماه مبارک رمضان نزدیک است چه تصمیماتی برای تامین نیازهای مردم در این ماه دارید؟
- برای تامین مایحتاج مردم در ماه مبارک رمضان برنامه ریزی شده است که از جمله آنها واردات گوشت تازه و گرم در مقابل صدور دام زنده است.
بطور کلی این آمادگی وجود دارد که بازار محصولات کشاورزی و دامی در ماه مبارک رمضان، محرم، دهه فجر و حتی پایان سال تنظیم شود.
▪ در هفته جهاد کشاورزی و آیین رونمایی از ۳۰ دستاورد تحقیقاتی بخش کشاورزی توسط رئیس جمهور، شناسایی، کاشت و تولید جلبک های دریایی برای تهیه علوفه کمکی دام و طیور یکی از این دستاوردها بود. در این زمینه توضیح دهید.
- در سازمان ترویج، آموزش و تحقیقات کشاورزی، گونه های متعددی از جلبک های دریایی از سواحل جنوبی کشور جمع آوری و شناسایی شده است.
بسیاری از گونه های موجود، مفید و اقتصادی بوده و هر کدام از آنها را از جنبه های خاص می توان مورد بهره برداری قرار داد. نتایج نشان داد امکان کشت و بهره برداری از این گیاهان در سواحل دریایی و مزارع پرورش میگو میسر بود و می توان از این پتانسیل ها بهره برداری های اقتصادی فراوانی نمود. اهداف این طرح، صرفه جویی در مصرف آبهای زراعی، کاهش برداشت بی رویه از ظرفیت زراعی مزارع و مراتع کشور، کمک به کاهش تخریب روزافزون مراتع کشور، استفاده از محصول جلبک تولید شده در جیره غذایی دام و طیور، کاهش هزینه های تولید خوراک دام و طیور، زمینه سازی برای ایجاد عادت تغذیه جدید در دام و طیور کشور و... است.
از سوی دیگر تاکنون ۱۶۸ گونه از این جلبک ها در سواحل هرمزگان، ۱۳۶ گونه در سواحل چابهار و ۸۰گونه در سواحل بوشهر شناسایی شده اند. حتی یک گونه جدید شناسایی شد، که به افتخار خلیج فارس به نام Persica نامگذاری شده است. اشتغال زایی کاشت جلبک برای هر هکتار ۱.۵ نفر کار ایجاد خواهد کرد و به ازای هر ۱۰۰ هکتار یک نفر نیروی متخصص جوان به عنوان ناظر تولید مشغول بکار خواهد شد.
میزان تولید این علوفه که علوفه تر نام دارد بین ۹۰ تا ۱۲۰ تن در هکتار در سال است که معادل ۳۰ تا ۴۰ تن علوفه خشک است.
▪ مشکلات کشاورزان چگونه به شما منعکس می شود؟
- من ابتدای وزارت وقتی شماره تلفن همراهم را از طریق رسانه ها اعلام کردم خیلی ها به من ایراد گرفتند اما همین کار باعث شد کشاورزان از طریق تماس با تلفن همراه هم مشکلات خودشان را درمیان گذاشتند و هم از تخلفاتی که در این بخش وجود داشت پرده برداشتند.
▪ این وضعیت تا کی ادامه داشت؟
- هفته های اول مستقیماً به همه تلفن ها جواب دادم اما بعد سامانه پیام کوتاه با همین شماره در وزارت خانه راه اندازی شد.
▪ یعنی در حال حاضر مشکلات کشاورزان از طریق پیام کوتاه به شما می رسد؟
- هم از طریق پیام کوتاه و هم به همه نامه های وارده مستقیماً پاسخ می دهم.
علاوه بر اینها در سفرهای استانی به دورافتاده ترین روستاها سفر کرده ام و پای صحبت کشاورزان نشسته ام و ضمن آگاهی از مشکلاتشان دستور رسیدگی داده ام.
▪ یعنی کشاورزان مطمئن باشند که به مشکلاتشان رسیدگی می شود؟
-دفترمن به روی کشاورزان باز است و همانگونه که اشاره کردم نامه ها روزانه به بخش های مربوطه ارجاع می شود.

گفت وگو: بهروز قهرمانی ومحمد حسین مهذب

منبع : روزنامه کیهان