مفاهیم و راهکارهای عملی برای شبکه‌سازی مراکز رشد ایران

اهمیت و تاثیر واحدهای کوچک کسب و کار در اقتصاد ملی کشورها بر هیچ کس پوشیده نیست. راه‌اندازی مراکز رشد ایران با این هدف صورت گرفته که شاید بتوان با حداقل فضا و امکانات، محل مناسبی را برای ایجاد و راه‌اندازی واحدهای کوچک کسب و کار فراهم نمود. تاسیس این مراکز تلاشی نظام یافته برای شناسایی و استفاده از فناوری های نوظهور و تقویت حوزه های مختلف از جمله تحقیقات راهبردی برای کسب بیشترین منافع اقتصادی، اجتماعی و علمی برای جامعه است. شبکه سازی مراکز رشد می تواند گامی به جلو در این راستا باشد. بدیهی است با افزایش تعاملات و ارتباطات بین این مراکز تقویت و حضور مؤثر آنان را در چرخه‌های اقتصادی کشور باعث می گردد. در این مقاله به آشنایی با مفهوم شبکه و نیز اهمیت شبکه سازی می پردازیم و در نهایت راهکاری عملی جهت پیاده سازی شبکه مراکز رشد ایران ارائه می گردد.
● مقدمه
با شنیدن کلمه شبکه همه ذهن‌ها به استفاده از شبکه‌های کامپیوتری معطوف می‌گردد. به باور بعضی، شبکه و شبکه‌سازی مفاهیم نوین و معاصری هستند که فقط در سایه پیشرفت‌ در حوزه تکنولوژی‌ اطلاعات و ارتباطات شکل گرفته‌اند. اما علیرغم تازگی این مفاهیم، شبکه و شبکه‌سازی قدمتی به اندازه عمر بشر دارد. همواره در میان آدمیان و جوامع مختلف شبکه به مثابه ابزاری برای مبادله اطلاعات میان گروه‌های اجتماعی با اهداف و منافع مشترک مورد استفاده قرار می گیرد. انگیزه ایجاد و نحوه شکل‌گیری شبکه‌ها به مرور زمان دگرگون شده و تکامل یافته است؛ به نحوی که همزمان با پیچیدگی و رشد جوامع بشری، شبکه‌ها و مفاهیم شبکه‌سازی نیز متحول شده‌اند و در عصر حاضر شبکه و شبکه‌سازی روشی کهن اما کارا برای حل مسایل بیشمار فراروی افراد و نهادهای مختلف اجتماعی تلقی می گردد.
علیرغم آن که «شبکه» مفهومی است که مورد پذیرش صاحبنظران و پژوهشگران علوم مختلف از جمله علوم اجتماعی قرار گرفته است ولی به نظر می‌رسد در مورد واقعیت مفهوم شبکه و تفاوت آن با سایر مفاهیم از قبیل کنفدراسیون، اتحادیه و ... ابهامات زیادی وجود دارد. این ابهامات ناشی از تفاسیر و برداشت‌های مختلف و بعضاً نادرستی است که از بعد مسایلی چون ماهیت، میزان رسمیت یافتگی، نحوه عضویت و نیز ارتباط اعضاء و مانند آن مطرح می‌شود. کنفدراسیون، اتحادیه و شبکه همگی اَشکال و انواع مختلفی از ساختارهای ارتباطی هستند ولی در نوعِ ساختار، اهداف و شیوه سازماندهی تفاوت دارند. به عنوان مثال کنفدراسیون ها و اتحادیه ها سازمان‌هایی هستند که بطور رسمی ثبت شده و دارای اساسنامه هستند و دارای مخاطبان یا اعضای دائمی (و ثبت شده) بوده و ساختاری بوروکراتیک و رسمی دارند. درحالیکه شبکه‌ها الزاماً‌ نیازی به ویژگی‌های فوق ندارند و کمتر بوروکراتیک و سلسله مراتبی هستند.
● جریان اطلاعات
شبکه‌ها نوعی تشکیلات مبتنی بر توافقات دو یا چند جانبه بین اعضاء می باشند که تأکید آنها بر تسهیل گردش اطلاعات و مرتبط ساختن سازمان‌ها و افراد مختلف با یکدیگر در سطوح محلی، ملی و یا بین‌المللی است. بر این اساس می توان شبکه را گروهی از افراد و یا سازمان‌ها (اعضاء) دانست که به مبادله اطلاعات پرداخته و یا فعالیت مشترکی را انجام می‌دهند. این مبادله و فعالیت مشترک تا جایی صورت می‌گیرد که استقلال اعضاء حفظ گردد و با اهداف فردی و سازمانی آنان منافاتی نداشته و انگیزة اعضا برای همکاری با یکدیگر تداوم داشته باشد . این انگیزه همان نیازهای تک تک اعضای شبکه است و برای تأمین همه یا بخشی از این نیازهاست که اعضا به سوی شبکه ای شدن و شبکه سازی روی می آورند. بخش اعظمی از این نیازها را نیازهای اطلاعاتی اعضا تشکیل می دهد. برای بیان مبادله متقابل اطلاعات و نیز همکاریهای مشترک و چند جانبه در شبکه می توان از عبارت « جریان اطلاعات[۱] » استفاده نمود. این جریان یکی از مهمترین اهداف ایجاد و شکل گیری شبکه ها می باشد.
جریان اطلاعات، فرآیندی است که در طول آن، اطلاعات از یک منبع تولید کننده به مصرف کننده منتقل می‌شود. در مرحله تولید، پدیدآوران با استفاده از منابع موجود و نیز تحقیقات علمی و مشاهدات خود، به دستاوردهایی می‌رسند که از طریق مجراهای انتشار اطلاعات به جامعه استفاده­کننده معرفی می­شود و جامعه استفاده کننده نیز خود به تولید اطلاعات می‌پردازند که این جریان، در تعامل با جریان اطلاعات سازمان‌ها و کشورهای دیگر، جریانی بزرگتر و کلان بنام « جریان جهانی اطلاعات» را تشکیل می‌دهد.
● تعریف شبکه
با توجه به مطالب گفته شده می‌توان شبکه را به صورت ذیل تعریف نمود [۲] :
مجموعه‌ای از « اعضای اصلی[۳] » که به دلایل گوناگون و یا در قالب برنامه‌ای خاص مثلاً بدلیل زمینه فعالیت، موقعیت جغرافیایی، وابستگی سازمانی و برای یک دوره زمانی معین یا نامعین یکسری از منابع[۴] و اطلاعات و نظایر آن را در یک نظام واحد به اشتراک می‌گذارند یا فعالیت مشترکی را انجام می‌دهند و تأکید آنها بر تسهیل گردش اطلاعات و مرتبط ساختن سازمان‌ها و افراد مختلف با یکدیگر در سطوح محلی، منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی است.
در اغلب اوقات هر کدام از اعضا دارای مجموعه ای از اعضای وابسته‌ می‌باشند که به آنها « اعضای فرعی » گفته می شود. به هر عضو اصلی و مجموعه اعضای فرعی وابسته به آن «خوشه» یا «کلاستر»[۵] گفته می‌شود.
خوشه‌ها مجموعه‌ای از اعضای فرعی (معمولاً) همگن هستند که بدلیل قرار گرفتن در یک منطقه جغرافیایی مشخص یا یک زمینه موضوعی خاص متمرکز شده‌اند.
● مزایای شبکه‌سازی
مزایای شبکه سازی را میتوان به شرح زیر برشمرد:
▪ تولید اطلاعات یکپارچه بدلیل ایجاد پایگاه داده‌های مشترک و تمرکز منابع اطلاعاتی؛
▪ انباشت قدرت؛
▪ ایجاد تعامل بین اعضا؛
▪ تقویت زیربنای اطلاعاتی؛
▪ فراهم آوردن شرایط همکاری سازمان‌هایی که در یک حوزه خاص فعالیت می‌کنند؛
▪ افزایش ضریب نفوذ و میزان حضور و تأثیرگذاری سازمان‌ها در جامعه بدلیل اشتراک مساعی؛
▪ اصلاح و بهبود رویه‌ها و سیاست‌ها (رفرم‌های سازمانی)؛
▪ تسهیل مشارکت و همکاری در گردهمایی‌ها و انجام فعالیت‌های علمی پژوهشی؛
▪ توزیع بهتر امکانات و منابع در بین اعضاء.
● کارکردهای شبکه:
شبکه کارکردهای متنوعی دارد، از جمله این کارکردها می توان برگزاری دوره های آموزشی و تامین منابع اطلاعاتی را نام برد اصولاً سه دسته کارکرد را میتوان برای شبکه برشمرد:
- کارکردهایی که مستقیماً در دسترس اعضای خوشه ها (اعضای فرعی) و نیز سایر کاربران قرار می‌گیرد.
- کارکردهایی که به شکل مستقیم به اعضای اصلی ارائه می‌گردد.
- کارکردهایی که به منظور تقویت و پشتیبانی از ساختار شبکه صورت می‌گیرد.
● شناسایی انواع جریان اطلاعات در شبکه‌ها
با توجه به موقعیت و ماهیت اعضا سه نوع عمده از جریان اطلاعات در شبکه‌ها را می‌توان بر شمرد:
▪ جریان افقی اطلاعات (Horizontal information flow): این جریان در بین اعضای هم‌ارز و همسان که دارای روابط افقی با یکدیگر هستند وجود دارد.
▪ جریان عمودی اطلاعات (Vertical information flow): جریان عمودی اطلاعات در شبکه زمانی صورت میگیرد که اعضا نسبت به هم دارای روابط سلسله مراتبی باشند.
▪ جریان شعاعی اطلاعات (Radial information flow): این نوع جریان در شبکه همان جریان اطلاعات از مرکز به پیرامون است و ممکن است به یک یا چند عضو موجود در پیرامون صورت گیرد.
● ضرورت شکل‌گیری شبکه مراکز رشد
هم‌اکنون بیش از ۳۰ مرکز رشد با موضوعات مختلف در کشور مشغول فعالیتند و نزدیک یک دهه از ایجاد اولین مراکز رشد در ایران سپری شده است اما متأسفانه این مراکز هنوز در سطح جامعه ناشناخته باقی مانده‌اند. این مسأله علیرغم فعالیت‌های ارزنده‌ای که در بعضی از این مراکز صورت گرفته، قابل تأمل است. در حال حاضر دسترسی به اطلاعات متمرکز درخصوص مراکز رشد موجود در کشور و خدمات و اقدامات انجام شده در این مراکز بسادگی میسر نیست و اقدامات موثری نیز در جهت استفاده متقابل از خدمات و امکانات و نیز تمرکز اطلاعات و اطلاع‌رسانی درخصوص انکوباتورهای موجود در ایران صورت نگرفته است. از طرف دیگر با وجود اینکه همه مراکز رشد با اهداف کمابیش یکسان ایجاد شده‌اند اما متأسفانه تعامل اطلاعاتی چندانی بین این مراکز وجود ندارد. لازمه پرداختن به مقوله‌هایی نظیر هم‌افزایی، استفاده حداکثر از امکانات و خدمات موجود، مدیریت اطلاعات، اطلاع‌رسانی روزآمد به ستاد و واحدهای مستقر در مراکز رشد در خصوص آیین‌نامه‌ها، رویه‌ها و قوانین، فرصت‌های پیشِ‌‌رو و... خود به خود همه ذهن‌ها را معطوف به استفاده از یک مکانیزم شبکه‌ای می‌نماید.
● مزیت‌های شبکه مراکز رشد
مهم‌ترین مزیت شبکه‌ها عبارتند از:
مدیریت متمرکز و بهینه‌سازی جریان اطلاعات در مراکز رشد از طریق ایجاد یک Hub مراکز رشد ایران.
▪ ایجاد یک چتر حمایتی بصورت بالسویه جهت پشتیبانی و حمایت از اعضاء.
▪ اصلاح شیوه‌های برقراری ارتباط و ارایه خدمات و نیز بهینه سازی برنامه‌های حمایتی و اعتباری همگام با سیاستهای کلان دولت در حوزه مراکز رشد
▪ حضور مراکز رشد در عرصه‌های جهانی بدلیل انباشت قدرت، افزایش ظرفیت و کسب توانمندیهای مورد نیاز.
▪ شکل‌گیری اکوسیستم نوآوری ایران.
▪ شناسایی بهتر و سریع‌تر فرصت‌های پیشِ‌رو.
▪ برقراری وحدت رویه در امور اجرایی، پژوهشی و آموزشی مراکز رشد از طریق تدوین چارچوب‌های کاری موردنیاز و نیز امکان مونیتورینگ همزمان مراکز رشد
▪ ایفای نقش راهبری و هدایت به جای فعالیت اجرایی مداخله‌‌گرانه.
▪ امکان هم‌افزایی بیشتر میان مراکز رشد
▪ به اشتراک گذاشتن امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی
▪ کمک به اعتلای دانش و مهارت‌ها در مراکز رشد
▪ افزایش راندمان و اثربخشی در مراکز رشد بدلیل صرفه‌جویی در وقت، نیروی انسانی و هزینه‌های مالی.
● بخشهای مختلف شبکه مراکز رشد
همانگونه که قبلاً نیز اشاره گردید یکی از اهداف شکل‌گیری شبکه‌ها وجود نیازهایی است که شاید پرداختن به آنها در شرایط معمول کار چندان آسانی نباشد؛ چرا که تمام اعضاء از نظر قابلیت‌ها و توانایی‌ها در یک سطح نیستند. لذا براساس این نیازها و به منظور ارایه این خدمات بخش‌های مختلفی در شبکه ایجاد می‌گردد. شبکه مراکز رشد نیز دارای چنین وضعیتی است. با توجه به نوپا بودن این مراکز، امکان بروز مشکلات متعددی وجود دارد. نهاد‌هایی که خدماتی را در سطح منطقه ای و ملی به مراکز رشد ارایه خواهند داد نیز بایستی با در نظر گرفتن تفاوت‌ها و وضعیت موجود مراکز رشد شکل گیرد. لذا بدیهی است که در اینگونه مباحث اولویت با نیازهای مشترک است.
بنا بر مطالعات صورت گرفته و نیز مقایسه شبکه‌های موجود مراکز رشد در جهان برخی از اجزاء و بخش‌های اصلی شبکه مراکز رشد به شرح زیر می‌باشد:
- انجمن‌های تخصصی و گروه‌های کاری مشترک
- بخش بانک‌های اطلاعاتی
- بخش خدمات ومشاوره
- بخش اطلاع‌رسانی
- بخش انتقال بهترین تجربیات اعضا‌ به یکدیگر (Good Practices)
- بخش آموزش جهت برگزاری دوره‌های آموزشی مورد نیاز
- منشور شبکه
● مقدمات شکل‌گیری شبکه مراکز رشد ایران
در جوامع امروزی ادامه حیات برای افراد یا سازمان‌ها به خودی خود ممکن نیست و آنها نیازمند برقراری ارتباط و انجام یکسری تعاملات جهت برآورده ساختن نیازها و سهیم شدن در چرخه‌های مختلف حیات خود می‌باشند. به بیان دیگر پیشرفت فرآیندی نیست که یک فرد یا سازمان تنها با اتکای به خود به آن دست یابد. مراکز رشد نیز از این قاعده مستثنی نبوده و اساساً سازمان‌هایی به اصطلاح « باز» به شمار می‌روند که ادامه حیاتشان در یک چرخه بسته به هیچ عنوان میسر نخواهد گشت. مراکز رشد فعلی و نیز مراکز رشدی که برنامه‌ریزی برای ایجاد آنها صورت گرفته است باب جدیدی را در توسعه فناوری در کشور گشوده‌اند. این مراکز دارای نیازهای مشترک و وضعیت ویژه‌ای هستند که نیازمند مبادله اطلاعات و تجربیات با یکدیگر، برگزاری دوره‌های آموزشی، سازماندهی نیروی انسانی و ارتقای شیوه‌های مدیریتی و اجرایی می‌باشند. این نیازها ضرورت تشکیل شبکه مراکز رشد کشور را فراهم می‌آورد و این شبکه خود در واقع شبکه ای از شبکه‌های دیگر است و بی‌شک یکی از دغدغه‌های سال‌های آتی در مورد مراکز رشد استفاده از یک مدل مدیریتی در شبکه مراکز رشد کشور خواهد بود. اصولاً ساختار شبکه مراکز رشد یک ساختار چند لایه‌ای حاصل از لایه جغرافیایی، خدمات، اطلاع‌رسانی و منابع است که در ذیل به شرح هر کدام از آنها می‌پردازیم.
▪ لایه جغرافیایی
شکل‌گیری شبکه مراکز رشد نیازمند آن است که ما به مراکز رشد موجود در کشور از دیدگاه شبکه‌ای نگاه کنیم. یعنی هر جا که بیش از یک مرکز رشد وجود دارد شبکه‌سازی از آنجا آغاز شده تا در نهایت شبکه‌ای از شبکه‌های مراکز رشد ایران شکل گیرد. جهت انجام این مهم، شکل‌گیری شبکه مراکز رشد کشور در چهار سطح یا مرحله به شرح ذیل میسر می گردد:
▪ شبکه‌های استانی و شهری مراکز رشد:
هر چند پراکندگی مراکز رشد در سطح استان‌ها و شهرهای مختلف کشور بسیار ناهمگن است به نحوی که بیشترین تعداد مراکز در چند شهر و استان استقرار یافته و در بعضی از استان‌ها اصلاً مراکز رشدی وجود ندارد، اما به هر صورت اولین قدم در شکل‌گیری شبکه ملی مراکز رشد کشور، شکل‌گیری شبکه‌های شهری و استانی است. در حال حاضر اولین اقدامات در این جهت با شکل‌گیری شبکه مراکز رشد استان تهران در حال انجام است و بعضی از استان‌ها و شهرهای کشور نیز پتانسیل‌های موردنیاز برای ایجاد شبکه را دارا می‌باشند.
▪ شبکه‌های منطقه‌ای مراکز رشد:
معمولاً استانها و شهرهای مجاور دارای ویژگی‌ها و خصوصیات اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی نسبتاً مشابهی هستند. از این رو پس از شکل‌گیری شبکه‌های شهری و استانی، میتوان شبکه‌ای از این شبکه‌ها را که در برگیرنده چند شبکه شهری یا استانی دیگر باشد تشکیل داد. بطور مثال می‌توان در استانهای شمال غرب کشور شبکه مراکز رشد شمال غرب کشور را تشکیل داد. به عنوان نمونه می‌توان شبکه مراکز رشد اورگان[۶] و ایالت نیوجرسی[۷] در آمریکا را نام برد:
▪ شبکه ملی مراکز رشد:
تنها با شکل‌گیری شبکه‌های منطقه‌ای است که می‌توان به شکل‌گیری شبکه ملی مراکز رشد کشور امیدوار گردید چرا که با شکل‌گیری شبکه‌های استانی و منطقه‌ای احتمال بروز مشکلاتی چون عدم وجود اعضای همگن در شبکه ملی، اختلافات بر سر نحوه اختصاص برخی منابع و امکانات و ... از بین می‌رود و به بیان دیگر شبکه‌های منطقه‌ای نسبت به شبکه‌های شهری و استانی شرایط بمراتب بهتری برای حضور در شبکه ملی مراکز رشد کشور دارند. تاکنون شبکه‌ ملی مراکز رشد در کشورهایی چون مالزی، مصر، چین، اندونزی، برزیل و دیگر کشورها شکل گرفته است.
▪ شبکه بین‌المللی مراکز رشد:
اشتراک مساعی و استفاده متقابل از امکانات و منابع موجود به داخل مرزهای ملی محدود نمی‌گردد، بلکه با قرارگیری چند شبکه ملی در کنار هم و تشکیل یک شبکه فراملی و بین‌المللی افق‌های نوینی برای اعضای موجود در شبکه ملی مراکز رشد گشوده خواهد شد. بویژه اینکه پیشرفت‌های تکنولوژیکی بعضی از موانع سنتی در مسیر همکاری‌ها و مشارکت‌های فراملی را از میان برداشته است. مروری بر تجربیات دیگر کشورها نشان می‌دهد که در بعضی از کشورها انکوباتورها فعالیت و حضور در عرصه‌های بین‌المللی را هدف قرار داده‌اند بنحوی که حضور شان در عرصه‌های بین‌المللی باعث کسب تجربیات ارزشمندی گردیده و آنها را واداشته تا ویژگی‌های حضور در عرصه‌های رقابتی و بین‌المللی از قبیل برخورداری از تکنولوژی‌های نوین، تولید محصولات رقابتی را همیشه مد نظر داشته باشند.
با در نظر گرفتن مطالب بالا می‌توان گفت که ایجاد شبکه مراکز رشد در ایران بدلیل انباشت قدرت و هم‌افزایی بین مراکز رشد و نماینده بودن از طرف اعضاء می‌تواند زمینه حضور مراکز رشد و بدنبال آن مستأجرین و محصولات و خدمات آنها را در عرصه‌های بین‌المللی فراهم نماید. از این نوع شبکه ها میتوان از شبکه مراکز رشد پاسیفیک[۸] را نام برد.
همچنین ماهیت مراکز رشد به گونه‌ای است که جهت ارایه خدمات در سطح ملی و بین‌المللی نیازمند ارتباط با مراکز رشد و سازمان‌های مستقر در کشورهای دیگر می‌باشند بنابراین نیازمند هم پیمان شدن و تشکیل یک شبکه بین‌المللی هستند. البته شکل‌گیری این شبکه ها نیازمند مشارکت نهادهای علمی و پژوهشی بین‌المللی مانند WIPO، IASP و ... می‌باشند.
▪ لایه اطلاع رسانی:
همانگونه که قبلاً‌ نیز اشاره گردید جریان اطلاعات یکی از اصلی‌ترین اهداف تشکیل شبکه‌ها می‌باشد و شبکه مراکز رشد نیز مستثنی از این قاعده نیست. لیکن ایجاد جریان بهینه اطلاعات بین مراکز رشد و مستأجرین و سایر اعضاء نیازمند آن است که تمام اعضاء با هدف تقویت نوآوری‌های تکنولوژیک و اشتراک اطلاعات فنی، سرمایه‌گذاری و ... با ایجاد یک شبکه اطلاع‌رسانی مراکز رشد این اطلاعات را در دسترس اعضای دیگر قرار دهند. این شبکه را می‌توان در قالب یک تارگاه اینترنتی طراحی نمود تا اعضاء بتوانند صرفنظر از موقعیت و محل استقرارشان از طریق اینترنت به آن دسترسی داشته باشند. در بعضی از کشورهای آسیایی مانند چین سکوهای اطلاعاتی اینچنینی ایجاد گردیده و از طریق اینترنت قابل دسترسی است.[۹]
▪ لایه منابع و امکانات:
شبکه مراکز رشد بدون استفاده از برخی منابع و امکانات نمی‌تواند به مستأجرین خود خدمات ارایه کرده و از آنها حمایت نماید. فراهم آوردن تمام امکانات و منابع موردنیاز بصورت یکجا و توسط این مراکز نیز تقریباً غیرممکن و نیازمند صرف هزینه‌های مالی گزاف است (بویژه در مراکز رشدی که بیشتر نتایج اقتصادی مستأجرین و تجاری شدن ایده‌ها مدنظر قرار می‌گیرد). لذا ایجاد شبکه‌ای متشکل از امکانات، ادوات و فضاهای آزمایشگاهی و اطلاعات حرفه‌ای و تکنولوژیک و مراکز تحقیق و توسعه ضروری به نظر می‌رسد. متأسفانه تا بحال در این خصوص در کشور اقدامی صورت نگرفته است. با راه‌اندازی این شبکه علاوه بر ایجاد شرایط لازم جهت انجام تحقیقات، پروسه تجاری‌سازی محصولات در مراکز رشد با صرف هزینه‌های نسبتاً پایین نیز تسریع می‌گردد.
▪ لایه خدمات
از شروع پذیرشِ یک ایده تا مرحله post-incubation خدماتی از طرف مراکز رشد در اختیار مستأجرین قرار داده می شود. از جمله این خدمات می توان به خدمات آزمایشگاهی، آموزشی، کارگاهی، مشاوره ای و غیره اشاره نمود. این اقدامات با هدف حمایت از شرکتهای نوپا صورت می‌گیرد. اما همیشه یک مسأله در مراکز رشد ایران و سایر کشورها مطرح بوده و آن اینکه چطور می‌توان خدماتی با تأثیر و ارزش افزوده بالا در اختیار مستأجرین قرار داد. مثلاً چطور و از چه راهی می‌توان از یک شرکتِ دچار بحران حمایت کرد تا از نظر تجاری به یک شرکت موفق تبدیل گردد و اصولاً آیا همه مراکز رشد قادر به ارایه انواع خدمات حتی در موارد خاص یا بحرانی می‌باشند یا خیر؟
موفقیت مراکز رشد و نیز توسعه کمی و کیفی این مراکز در گرو ارایه خدمات مناسب به مستأجرین‌شان می‌باشد و اگر مراکز رشد موجود در کشور نتوانند از این حیث موفق عمل نمایند طبیعی است که ادامه حیاتشان با مشکلاتی دچار خواهد شد.
اگر شبکه‌ای از خدمات قابل ارایه در مراکز رشد تشکیل گردد مراکز رشد بواسطه عضویت در این شبکه می‌توانند خدماتی با طیف گوناگون و با کیفیت مطلوب را در دسترس SMEها قرار دهند و یا از طریق شبکه‌ای که به آن وابسته‌اند از موضوع و موقعیت مناسبی در حین ارتباط با دیگر نهادها و سازمان‌ها و افراد (مانند بانک‌ها، VCها، مراکز دانشگاهی و مؤسسات حقوقی و ...) برخوردار شوند. همچنین در صورت شکل‌گیری شبکه مراکز رشد است که انکوباتورها می‌توانند از خدمات یکدیگر بهره‌مند شده و با ایجاد یک فضای کاری سالم، دوستانه و رقابتی با یکدیگر تعاملاتی داشته باشند. تعاملاتی که یکی از نتایج آن می‌تواند گرفتن خدماتی با کیفیت بالا و هزینه پائین باشد.
● نتیجه‌گیری:
هدف از ایجاد مراکز رشد حمایت و تسریع رشد کسب و کارهای کوچک و متوسط خصوصاً شرکتهای حوزه‌ فناوری و دانش محور است. عملکرد مؤثر انکوباتورها و وجود تجربیات موفق در افزایش اشتغال، ایجاد ارزش افزوده ، رقابتی نمودن محصولات و خدمات SMEها باعث گردیده است تا امروزه ایجاد و توسعه این واحدها در قالب استقرار SMEها در مراکز رشد یکی از راه‌های توسعه سریع آنها محسوب گردد. و دامنه فعالیتشان گسترده شود به نحوی که امروزه طیف گسترده‌ای از موضوعات مختلف از تولیدکنندگان صنایع دستی تا شرکت‌های نرم‌افزاری را در بر می‌گیرند. از طرف دیگر کشور ایران در دوران اخیر دچار آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی چندی شده است و بعضی از این آسیب‌ها همانند فرار مغزها، اشتغال نخبگان، بیکاری و غیره دارای تبعات چندگانه‌ است. از این رو استفاده از الگوی کارا و اثربخش ایجاد و توسعه انکوباتورها جهت رفع این آسیب‌ها و بالمآل توسعه و ایجاد رفاه در جامعه بسیار مناسب می‌باشد. ایجاد و توسعه مراکز رشد نیز زمانی دارای بیشترین تاثیر و کارآیی خواهد بود که این مراکز در ساختاری شبکه ای استقرار یابند که امید است با توجه به جایگاه در نظر گرفته شده برای آن در برنامه های توسعه کلان کشور و در سایه عنایت مسئولین در آینده ای نزدیک شاهد عملی شدن و پیاده سازی آن در سطح کشور باشیم چرا که علیرغم حیات نسبتاً‌ کوتاه این مراکز و با وجود محدودیت‌های مختلفی که این مراکز از بدو تأسیس با آنها روبرو بوده‌اند توانسته‌اند محیط مناسبی را برای اشتغال فارغ‌التحصیلان و جوانان کشور فراهم نمایند.

شهرام صدقی، کارشناس ارشد اطلاع‌رسانی
حسین مهدی‌رضایی، کارشناس مدیریت بازرگانی
حبیب‌الله اصغری، عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی
منابع:
[۱] A general discussion of business incubators and their sponsors
< www.inc.com/ magazine /۱۹۹۳۰۱۰۱/۳۳۳۷.html>.
[۲] Incubators in the new economy,
M.Sc. Thesis < http://chinsomboon.com /incubator>.
[۳] Frameworks for technology parks and business incubation and acceleration
www.innovation.vic.gov.au/download/technology_parks_framework.pdf>
[۴] Grabowksi, H.G., Vernon, J.M., “Returns to R&D on new drug introductions in the ۱۹۸۰s”, Journal of Health Economics, ۱۳, (۱۹۹۴), ۳۸۳-۴۰۶.
[۵] Hansen, M.T., Nohria, N., and Berger, J.A., (۲۰۰۰), The State of the Incubator Market space, Harvard Business School. Niu Xie-ling(ed.) (۲۰۰۰). Technology Innovation System of China in the ۲۱ Century, Beijing: Beijing University Press.
[۶] Niosi, J. et al. (۱۹۹۱) “The Global Interdependence of National Innovation System”. Technology in Society ۱۶(۲), pp. ۱۷۳-۱۹۷.
[۷] OECD (۲۰۰۰) “A New Economy? The Changing Role of Innovation and Information Technology in Growth”. OECD, Paris. A
[۸] Patel, P. and K. Pavitt (۱۹۹۴) “National Systems: Why they are important, and how they might be measured and compared”, Economics of Innovation and New Technology, Vol.۳, pp.۷۷-۹۵
[۹] S. Chung, Building a national innovation system through regional innovation systems. Technovation ۲۲ ( ۲۰۰۲ ) ۴۸۵ – ۴۹۱.
[۱۰] Soete, L. and Arundel, A. (۱۹۹۳) An Integrated Approach to European Innovation and Technology Diffusion Policy, Commission of the European Communities, Luxembourg

منبع : پارک فناوری پردیس