مرنجاب، اقامتگاه کویر مرکزی ایران

بی مهری به طبیعتهای بکر و زیبا، پدیده ای است خاص مردم این زمان .
والا پدران ما، باخلق یادگارهایی در دل کویر، بی ریا وبدون آنکه خودنمایی کنند به طبیعت احترام گذاشتند و تفاوتی میان جنگلهای سرسبز و کویر ساکت و آرام قائل نشدند.
قلعه ها، کاروانسراها و دهها مکان دیدنی دیگر که در مناطق کویری ایران ساخته شده است از جمله کاروانسرای مرنجاب دلیل این مدعاست. پهن دشت ساکت و آرام کویر آن هنگام که ریگهای روانش با هر حرکت باد به نقاشی خیال می پردازند و هنگامی که صدای زنگ شتران، این صبوران صحرای کویر، سکوت صحرا را با موسیقی طبیعت همراه می کنند و تو را از دغدغه دنیای شلوغ می رهانند و آنگاه که به هر طرف نگاه می کنی جز سکوت و خلوت نمی بینی تفاوتی با جنگلهای سرسبز شمال ( آنگاه مه صدای حرکت برگها و نسیم نوازشگر آن خود را به عالمی دیگر می برد ) ندارد.
با وزش نسیم دلنواز کویری، نی زارهای اطراف < مرنجاب> اینگونه حکایت می کنند که :
روزگاری، شاه عباس صفوی، برای حفاظت از کاورانهای بزرگی که از مشرق زمین و از مسیر جاده ابریشم، عازم اروپا بودند، این عمارت را ساخت. ناگفته نماند که به رسم حکومت داری و تأمین امنیت و فراهم نمودن ابزار و امکانات لازم برای مقابله با هجوم دشمنان، شاه عباس را گمان این بود که از جانب کویر و به سبب سرزمین باتلاقی دریاچه نمک در امان است اما هجوم ناگهانی افغانها که از شرق و از جانب کویر که کاشان و اصفهان را شکستند، هشداری بود که موجب بالارفتن دیوارهای قلعه مرنجاب شد.
< مرنجاب> از جمله ۹۹۹ کاروانسرایی است که شاه عباس آن را با تجهیز به تأسیسات دفاعی و به سرعت تمام و به عنوان یک پایگاه نظامی در کویر بنا نهاد. بالای کاروانسرا به شکل سنگرهای دیده بانی برای حضور همیشگی ۵۰۰ پاسدار مسلح و به منظور تأمین امنیت عبور کالا از چین برای اروپا و بالعکس ایجاد شده است. قلعه و کاروانسرای < مرنجاب> در کتب تاریخی زمان صفویه از جمله کتاب(عالم آرای عباسی) اینگونه معرفی شده است که بعضی از شهرهای مرکزی ایران و حاشیه کویر از طریق جاده صعب العبور کویر و سیاه کوه مورد هجوم و حمله ازبکها و ترکمنها قرار گرفت حمله و شبیخون مهاجمین از شمال شرقی کشور و خراسان ، حتی اصفهان را که پایتخت شاه عباس صفوی بود تهدید کرد و این موضوع برای دولت مقتدر صفوی قابل تحمل نبود، لذا به دستور شاه عباس صفوی در منطقه مرنجاب و در حاشیه کویر که علاوه بر مجاورت دریاچه نمک در کنار جاده کاروان رو خراسان و ری نیز قرار دارد قلعه مستحکم مرنجاب ساخته شد تا ضمن آنکه محل اتراق کاروانها با شد، بعنوان یک دزنظامی امنیت سیاه کوه را برقرار کند.
این قلعه که در اوایل قرن یازدهم هجری قمری از آجر شاخته شده است، چهار برج دیده بانی در چهار گوشه خود دارد و در دور تا دور پشت بام این قلعه سوراخهایی تعبیه شده است که به آن < تیرکش> می گویند.
در کتاب عالم آرای عباسی میزان هزینه انجام شده برای ساخت سه کاروانسرای مرنجاب، عین الرشید و قصر بهرام گور و همچنین راه سنگفرش سیاه کوه در زمان شاه عباس صفوی حدود ۱۰هزار تومان بوده است.
در سال ۵۷ از سوی دانشگاه تهران اقداماتی برای تعمیرو تبدیل آن به یک مرکز گردشگری و نیز اقامتگاه پزوهشگران که از داخل و خارج به این منطقه مسافرت می کنند صورت پذیرفت اما متأسفانه نیمه تمام رها شد. آجرهای ریخته و وضعیت رو به تخریب آن همواره نگرانی همه را درپی داشت تا اینکه طی سالهای اخیر با توجه ویزه سازمان میراث فرهنگی به این بنای ارزشمند پس از آنکه این عمارت به شماره ۹۴۴ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید، با اقدامات انجام شده که توسط سازمان میراث فرهنگی کشور باهمکاری دفتر فنی استانداری اصفهان، فرمانداری، شورای اسلامی شهر و شهرداری آران و بیدگل انجام شده است، این بنا هم اکنون در دست مرمت و بازسازی می باشد و در طرح < پردیس> که به منظور حفظ ابنیه تاریخی و برای ایجاد مرکز اقامتی کویر برای رفاه گردشگران می باشد قرار گرفته است.
و اینک مرنجاب که از یک سوی به تماشای دریاچه سفیدپوش نمک و از دیگر سوی در کنار کویر آرام صبورانه و مقاوم آرمیده است با قدمتی ۴۰۰ ساله به همت و تلاش مسئولان و به عرق جبین و دستان هنرمند و پرمهر معماران بومی آران و بیدگل حیاتی دیگر به خود گرفته است که گشت و گذار در طبیعت بکر و ناشناخته کویر مرکزی ایران با حضور در کنار برکه آب مرنجاب و تماشای ماهی های سرخ و نی زارهای سبز آن به یادماندنی است.
در این میان حق بر این است که گفته شود: حفظ و احیاء آثار تاریخی کشور که به عنوان هویت فرهنگی و ملی ماست وظیفه ای ملی است و تلاش همگان در این زمینه اجتناب ناپذیر است نه یک سازمان و نهاد دولتی.
در پایان میراث بانی امین آثار تاریخی کشور بویزه حاشیه کویر مرکزی ایران و استان اصفهان، جناب آقای مهندس سیف الله امینیان و همکاران محترمشان را ارج نهاده و همت والایشان و اندیشه سبزشان که دغدغه فردا و فرداها را دارند و باسوز و شوق زایدالوصفی میراث پیشینیان را پاس می دارند، را می ستایم. امید که ما نیز چنین باشیم.

منبع : سایت کویر ایران