توهم بزرگ - La Grand Illusion

سال تولید : ۱۹۳۷
کشور تولیدکننده : فرانسه
محصول : ریمون بلوندی
کارگردان : ژان رنوار
فیلمنامه‌نویس : شارل اسپاک و رنوار
فیلمبردار : کریستیان ماتراس و کلود رنوار
آهنگساز(موسیقی متن) : ژوزف کوسما
هنرپیشگان : اریک فون استروهایم، ژان گابن، پی‌یر فره‌نه، مارسل دالیو، ژولی‌ین کارت، گاستون مودو، ژان داسته، دیتا پارلو و ژاک بکر.
نوع فیلم : سیاه و سفید. ۱۱۷ دقیقه.


در سال‌های اوج جنگ جهانی اول، زندانیانی از کشور مختلف متفق در یک بازداشتگاه آلمانی به اسارت درآمده‌اند. ریاست بازداشتگاه برعهده افسری آلمانی به‌نام "راوفن اشتاین" (فون استروهایم) است که نسبی اشرافی دارد. طرف اصلی او سه فرانسوی با پس‌زمینه‌های مختلف هستند: مکانیکی پاریسی، "مارشال" (گابن)، بانکداری یهودی به‌نام "رزنتال" (دالیو) و نجیب‌زاده‌ای به‌نام "بولدیو" (فره‌نه)، که به جبر زیر یک سقف قرار گرفته‌اند و باید با یگدیگر ارتباط برقرار کنند. اما ارتباط محتوم‌تر میان "بولدیو" و "راوفن‌اشتاین" به خاطر وجود پس زمینه مشترک اشرافیت ایجاد می‌شود که فرصت فرار را برای "مارشال" و "رزنتال" پدید می‌آورد. "بولدیو"، به دست "راوفن‌اشتاین" به مرگی با افتخار می‌رسد و "مارشال" و "رزنتال" خود را به خاک سوئیس می‌رسانند.
٭ از فیلم‌های بی‌نظیر تاریخ سینما. فیلمی به تمام معنا "واقعی" از روابط انسان‌ها. واقعی تا به آن حد که در سال‌های پیش از جنگ جهانی دوم، هم در فرانسه و هم در آلمان سانسور می‌شودد. اما فقط اثری ضد جنگ نیست. مشکلات طبقاتی که در فیلم مطرح می‌شود همان توهم‌های بزرگی است که شخصیت‌ها از رویاهای‌شان برای زنده ماندن و ادامه دادن دارند. مثلاً برای مارشال، رویای فرار از زندان و بعدتر بازگشت به سوی آن زن آلمانی است و برای "بولدیو" و "راوفن اشتاین" رویای اشرافیتی که "سامورائی‌وار" خود را تحلیل می‌برد و فدا می‌‌کند. با این همه، حیرت‌انگیز است که این پر آوازه‌ترین فیلم ضد جنگ دنیا در فاصله دو جنگ جهانی ساخته شده است. یا شاید می‌شود مدعی شد که جنگ دوم، به طرزی غم‌انگیز، ثابت کرد حق با رنوار بوده است. افسرانی مثل "بولدیو" و "راوفن اشتاین" به جنگ احتیاج دارند تا به افتخارها و شکست‌های‌شان حتی در دوران صلح روزگار بگذرانند. اما افسران و سربازانی مثل "مارشال" و "رزنتال" حتی در زیر سقف بازداشتگاهی جنگی نیز مشکلات دوران صلح را یدک می‌کشند. رنوار، اینجا، به روشنی نشان می‌دهد که مرزهای جغرافیائی، جنگ‌های جهانی را نمی‌سازند و مرزهای افقی است که جنگ‌های جهانی را اجتناب‌ناپذیر می‌کنند.