وبلاگها نباید در تعارض با اخلاقیات قرار گیرند

حریم شخصی، کرامت انسانی، شخصیت فردی و تعامل اجتماعی همگی مفاهیمی هستند که با ظهور و گسترش فضاهای مجازی و از بین رفتن مرزهای فیزیکی و ملموس، به تدریج معنای خود را از دست می‌دهند و ما به عنوان شهروندان جامعه‌ی مجازی باید از این فرآیند محوشدگی اصول اخلاقی جلوگیری کنیم.
با توجه به اینکه وبلاگها، نماد اصلی و بارز فضاهای تعاملی مجازی هستند و در آنها اثری از تقسیم‌بندیهای رایج و معمول دنیای واقعی وجود ندارد، باید از قدرت نقش‌آفرینی این رسانه‌واره‌ها در شکوفاسازی و تعالی ارزشهای اخلاقی و انسانی استفاده کنیم.
علیرغم اینکه آزادی بیان و فکر و ماهیت شفاف‌سازی وبلاگهای شخصی بر خلاف رسانه‌های دولتی مانند رادیو، تلویزیون و مطبوعات ویژگی اصلی این فضاهای سخن‌پراکنی به شمار می‌رود و پایه‌ی آنها را بر ارایه‌ی بدون محدودیت نظرات و دیدگاههای شخصی و بدون در نظر گرفتن ملاحظات گوناگون قرار داده است، اما این ویژگی‌ها نباید منجر به پایمال شدن اصول موضوعه و پذیرفته‌شده‌ی انسانی و اخلاقی مانند رعایت حریم خصوصی، احترام به شخصیت فردی انسانها، افشای اطلاعات شخصی و توهین به آنها شود.
متاسفانه بسیاری از ما که عملکرد نهادهای دولتی را مورد نقد قرار می‌دهیم و ارتباط منطقی آنها با رسانه‌ها را بدون برخورد سلبی و قهری خواستار می‌شویم، خود در بسیاری از موارد چنین اصولی را رعایت نمی‌کنیم و در برخورد با منتقدان، مخالفان و ناملایمات، عملکردی غیراصولی و غیرحرفه‌یی در پیش می‌گیریم.
با وجود اینکه هرگونه انتقاد، مخالفت و بیان نظرات ناخوشایند را نباید توهین، تحقیر و نشر اکاذیب تلقی کرد از سوی دیگر، آزادی بیان، فکر و اندیشه را نباید با امکان زیر سوال بردن شخصیتهای حقیقی و حقوقی و توهین به وجهه‌ی آنها برابر بدانیم.
مطمئناً یکی از کاربردهای وبلاگ، افشای واقعیتها و انتشار مدارک و اسنادی است که بر پایه‌ی آنها بتوان به برخی از ناگفته‌ها تاکید کرد و در چارچوب قانون، خبر و اطلاع‌رسانی کرد اما این کارکرد نباید سوءتعبیر شود و با زیر سوال بردن اصول موضوعه‌ی اخلاقی یکسان قرار بگیرد.
این واقعیت که فشارهای مختلف اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی، افراد جامعه‌ی ما را در سطح خاصی از آستانه‌ی تحمل و روشهای برخورد اجتماعی قرار داده و بخشی از انواع سلایق فردی در معاشرت با افراد جامعه را باید ناشی از آموزشهای نادرست و ناسالم طولانی‌مدت تلقی کرد اما مصروف نکردن تلاش برای کنترل لسان، عملکرد و برخورد اجتماعی به ویژه در فضایی مانند وبلاگستان که هویت واقعی افراد برای یکدیگر آشکار و معلوم نیست، یک نوع نقض قوانین حقوقی و انسانی محسوب می‌شود.
از سوی دیگر، نباید فراموش کنیم که از جمله خاصیتهای وبلاگها همانند سایر فضاهای مجازی، عدم گزینشگری آنهاست به این معنا که همه‌ی افراد با هر سطح تحصیل، دانش و فرهنگ برای خود حوزه‌هایی اختیار می‌کنند و در آن حوزه با هر ادبیات و سیاستی، به فعالیت می‌پردازند. از همین رو ممکن است حجم محتویات تولیدشده‌ی منافی با اخلاق و عفت عمومی و نیز آداب شهروندی الکترونیک بالا برود.
با این حال مخاطبان آگاه و هوشمند که به دنبال زندگی در جامعه‌یی صلح‌طلب هستند و رویکردهای عصبی، خشونت‌آمیز و همراه با تحقیر شخصیتها را نمی‌پذیرند و حاضر نیستند که فضای اطلاعاتی پاک و آزاد را مسموم و ناسالم ببینند، می‌توانند با نشان دادن عدم اقبال خود نسبت به این نوع تولید محتوا و رویکرد فکری، صاحبان آن را از صحنه خارج کنند.
زندگی در اینترنت به عنوان شهروندان یک جامعه‌ی انتزاعی و غیرقابل لمس، باید ضوابط و شرایط زندگی در جامعه‌ی واقعی و رفتارهای یومیه‌ی ما را بازسازی کند و حتی به تقویتش بینجامد. زمانی که ما نتوانیم آرامش، متانت، تفاهم و همزیستی مسالمت‌آمیز با همشهری‌های خود را در جامعه‌ی مجازی تجربه کنیم به ویژه که به آنها دسترسی هم نداریم و تنها در معرض افکار و عقایدشان هستیم، قاعدتاً در زندگی روزمره‌ی خود هم شکست خواهد خورد.
وبلاگها در قرن بیست‌ویکم که قرن ارتباطات و فناوریهای نوین است، باید منادی صلح، دوستی و تفاهم باشند و وبلاگنویسها به عنوان شهروندان شهر مجازی و سازندگان پایه‌های فکری و تئوریک آن، باید بتوانند در عین پایبندی به اصول و ارزشهای شخصی خود در بیان حقایق و واقعیات، سلامت نفس، عدالت و بی‌طرفی را نیز همواره رعایت کنند تا به لحاظ وجدانی و اخلاقی، به آرامش روحی خود و جامعه کمک کنند.
به صورت دقیقتر، یک مقایسه‌ی ساده بین وبلاگهای فارسی و وبلاگهای سایر کشورهای دنیا نشان می‌دهد که در بحث کامنتینگ به عنوان عامل برقراری ارتباط و تعامل دوطرفه‌ی نویسنده، کمتر وبلاگنویس خارجی امکان برقراری ارتباط را محدود کرده و کامنتهای خود را پس از بازبینی و تایید منتشر می‌کند اما این رویه در کشور ما متفاوت است. از همین رو احساس می‌شود که لزوم بالا رفتن سطح فرهنگ شهروندی الکترونیک و آداب تعامل با همشهریان به ویژه در بخش کامنتها و ارایه‌ی نظرات که در حال حاضر، فضای سالم و آرامی را تجربه نمی‌کند، بسیار ضروری است.
شهروندان جامعه‌ی مجازی به ویژه آنانی که دارای اشتراکات دینی، ملی، قومی و زبانی هستند، باید بیش از هر قشر دیگری توانایی تحمل و تعامل با یکدیگر را داشته باشند و پرخاشگری و خشونت در این حوزه، ناپسندیده و غیرقابل قبول است.

کوروش ضیابری
سید ایمان ضیابری