طلاب بخوانند

عرفیات غیر از اخلاقیات است. ممكن است شخصی استاد اخلاق باشد ولی از عرفیات هیچ نفهمد. باید استادی را پیدا كرد كه عرفیات را برای انسان بگوید. عرفیات یك سری مسائلی است كه شاید خلاف شرع نباشد ولی خلاف عُرف جامعه است و عوام‏الناس از انجام آن‏ها، توسط ما روحانیون خوششان نمی‏آید. ما هم برای این‏كه مردم به دین و روحانیت علاقه‏مند شوند و طرد نشوند باید این‏ها را مراعات كنیم. حالا چند نمونه از عرفیات را می‏گوییم:
۱) دقت در معاشرت با مردم:
روحانی نباید با كسی كه به دین و دستورات دین اهمیت نمی‏دهد معاشرت كند (مگر این‏كه قصد راهنمایی او را داشته باشد) و نباید چنین افرادی به منزل او رفت و آمد كنند.
استاد ما حضرت آیت‏الله حاج‏شیخ‏علی‏اكبر برهان (ره) می‏فرمودند: روزی به خانه رفتم و متوجه شدم كه عده‏ای میهمان از طرف آشنایان و فامیل‏های همسرم، تشریف دارند، و بعضی از آن‏ها بدون رعایت این‏كه ما روحانی و آخوند هستیم، و مردم از ما بیش از دیگران توقع دارند، با ظاهری شرعی ولی نامتناسب با عرفیات طلبگی ما، حضور داشتند، لذا به اهل‏بیت گفتم كه برای آن‏ها توضیح دهند كه متوجه بشوند، و آن‏ها هم الحمدلله متذكر شدند و بعد از این جریان هر وقت به منزل ما می‏آیند عرفیات را رعایت می‏كنند.
روزی كه طلبه بودیم با استادمان حاج‏شیخ‏علی‏اكبربرهان (ره) به دیدار یك حاجی كه تازه از مكه آمده بود رفتیم. ایشان به ما فرمودند: حق دست زدن به هیچ چیز را ندارید. كاری نكنید كه بگویند آخوند جزء مطهرات است و همه چیز را پاك می‏كند و می‏خورد. بنشین و به هیچ چیز دست نزن. بگذار به زور به تو، چیزی تعارف كنند.
كسانی كه بد حجاب‏اند نباید در منزل شما رفت‏وآمد كنند. من حتی گفته‏ام بچه‏های كوچك را بدون چادر به منزلمان نیاورند. اگر در كوچه و خیابان حتی یكی از محرم‏هایت را دیدی اگر حجاب كامل هم داشت با او صحبت نكن یا اگر صحبت می‏كنی او را نگاه نكن. گوش خود را نزدیك او بیاور و به صحبت‏هایش گوش كن. چرا كه مردم نمی‏دانند این زن محرم شما است.
۲) خرید اجناس:
در خرید كردن برای منزل دقت كن كه مورد سوء تفاهم از سوی مردم واقع نشوی. حضرت آیت‏الله‏العظمی سیدمحمدكاظم یزدی (ره) می‏فرمودند: همیشه از یك قصابی گوشت نخرید، می‏گویند این آخوندها چقدر گوشت می‏خورند.
یا مثلاً یك روحانی حتی‏المقدور سعی كند كه كم‏تر با همسرش در خیابان راه بیفتد و به خرید برود. به مغازه‏هایی كه چیزهای گران‏قیمت می‏فروشند نرود؛ مثلاً به بنگاه‏های ماشین فروشی و فروشگاه‏های تلویزیون و غیر ذلك. اگر هم نیازی داشت می‏تواند محارم خود یا افراد مورد اطمینان و با تجربه را بفرستد. نقل می‏كنند كه یك روحانی با همسرش، وارد فروشگاه لوازم آرایش بانوان شده و پس از انتخاب یكی از اقلام آن، و در خارج از فروشگاه و بدون توجه به اطراف خود، آن را به همسرش نشان می‏داد كه كدامیك بهتر است، در حالی كه این عمل می‏تواند در اذهان مردم نسبت به مقام روحانیت اثر بدی داشته باشد. لذا طلاب محترم باید این‏گونه امور را رعایت كنند.
۳) به هر مكانی نرود:
روحانی هر جایی نباید برود، هر جایی نباید بنشیند. مثلا كنار خیابان روی جدول ننشیند یا در مكان‏های عمومی و پر رفت و آمد، یا جایی كه همه روی زمین نشسته‏اند، بالای صندلی ننشیند و اگر مجبور بود بنشیند در نشستن هم مراعات كند، مثلاً یك پا را روی پای دیگر نیندازد. و همچنین نباید دست زن و بچه را بگیرد و برود پارك یا شهر بازی یا سینما. یا برود ساندویچی و یك ساندویچ بگیرد و پشتش هم نوشابه بخورد. البته این گونه امور حرام نیست ولی بعضی از مردم این اعمال را از ما روحانیون توقع ندارند، لذا ما باید رعایت عرفیات طلبگی را بكنیم.
۴) وضع ظاهری:
روحانی باید از نظر لباس پوشیدن، لباسی ساده و تمیز و در عین حال منظم و مرتب داشته باشد و خدای نكرده لباس‏هایش چركین نباشد و بوی عرق ندهد.
بعضی كارها، برای عوام مردم، اشكالی ندارد ولی برای ما روحانیون خوب نیست. ممكن است یكی در اخلاق خیلی عالی باشد ولی با وضع زندگی و با قیافه‏اش و با رعایت نكردن این عرفیات مردم را از دین بیزار كند.
۵) دقت در خرج:
روحانی نباید مهمانی‏های مفصل راه بیندازد، یا مثلا در تالارها مراسم عقد و یا مراسم دیگر بگیرد و سورها و خرج‏های بی‏مورد كند. آیت‏الله حاج‏آقامرتضی حائری (ره) با كاروانی به مكه رفتند. قرار شد علمای دیگر از مكه به دیدن ایشان بیایند. مدیر كاروان از خرج خودش اتاقی آماده كرد و میوه‏های مختلف در اتاق آماده نمود. وقتی ایشان وارد اتاق شدند و صحنه را دیدند ناراحت شدند و به مدیر كاروان فرمودند: چرا می‏خواهی مردم را با من دشمن كنی؟ این‏ها را جمع كن. فقط چای كفایت می‏كند (یعنی ممكن بود كه حاجی‏های كاروان فكر كنند كه هزینه انجام شده، از بودجه كاروان است و دچار سوءظن نسبت به آیت‏الله‏مرتضی حائری شوند). وقتی هم روحانی به مهمانی می‏رود یا برای او مهمان می‏آید باید مراعات اخلاقیات و عرفیات را هم بكند.
روزی كه طلبه بودیم با استادمان حاج‏شیخ‏علی‏اكبربرهان (ره) به دیدار یك حاجی كه تازه از مكه آمده بود رفتیم. ایشان به ما فرمودند: حق دست زدن به هیچ چیز را ندارید. كاری نكنید كه بگویند آخوند جزء مطهرات است و همه چیز را پاك می‏كند و می‏خورد. بنشین و به هیچ چیز دست نزن. بگذار به زور به تو، چیزی تعارف كنند.
۶) وضعیت سر و صورت:
در حرم امام رضا(علیه‏السلام) عبور می‏كردم، دیدم روحانی جوانی موهایش را از زیر عمامه تا وسط پیشانی بیرون ریخته است. به او گفتم: ببخشید آقا، مثل این كه اصلاح شما دیر شده است. گفت: مدركی هم دارید؟ یعنی اگر این كار من خلاف است آیا برای این كار خلاف، مدرك و سند روایاتی دارید؟ اگر دارید ارائه بدهید؟ در حالی كه خیلی از موارد هست كه حرام و خلاف شرع نیست ولی عرف، آن را نمی‏پسندد. لذا روی این اصل به او گفتم: چرا با لباس زیر به حرم نمی‏آیی؟ با وجود این كه برای مردان فقط پوشاندن عورتین واجب است و پوشاندن بقیه بدن واجب نیست. (با وجود این، رعایت عرف را می‏كنی، و كاری نمی‏كنی كه مردم از تو ناراحت شوند، پس در طلبگی و آخوندی هم چنین باش و رعایت عرفیات طلبگی را بكن و كاری كه مراجع و علما و فقها نمی‏كنند تو هم نكن.)
۷) ساده‏زیستی:
مهم‏ترین مطلب عرفی، ساده‏زیستی است. انگشتر زیاد دستت نكن، گران‏قیمتش را هم همین‏طور. تسبیح رنگی یا گران‏قیمت هم دستت نگیر. خودكار و خودنویس خارجی و نعلین گران‏قیمت كه برای طلبه و روحانی سزاوار نیست، استفاده نكن. روحانی حتی‏المقدور باید زندگی و خانه‏ای ساده داشته باشد.
نقل می‏كنند آیت‏الله فشاركی(ره) یك اتاق داشتند كه وسط آن را پرده كشیده بودند. یك طرف درس می‏دادند و طرف دیگر محل زندگی ایشان بود. اگر امام خمینی (ره) وقتی كه از پاریس آمدند، می‏رفتند كاخ نیاوران شاید این‏قدر محبوب مردم نمی‏شدند و دیگر حرفشان چندان در مردم اثر نداشت، امام با آن همه عظمت، در یك خانه ساده و معمولی و یك حسینیه كه دیوارهایش كاه گلی بود ساكن بودند.
روحانی هر جایی نباید برود، هر جایی نباید بنشیند. مثلا كنار خیابان روی جدول ننشیند یا در مكان‏های عمومی و پر رفت و آمد، یا جایی كه همه روی زمین نشسته‏اند، بالای صندلی ننشیند و اگر مجبور بود بنشیند در نشستن هم مراعات كند، مثلاً یك پا را روی پای دیگر نیندازد.
نباید به چنین عالمی نگاه كنی باید بروی علما و بزرگان را نگاه كنی، مراجع تقلید، علمای ربانی و معلمین اخلاق.
این‏ها بعضی از عرفیات است كه باید رعایت شود بقیه را هم خودت با این‏ها قیاس كن البته ممكن است یك كار در جایی عرف باشد و همان كار در جای دیگر خلاف عرف باشد.
نمی‏گویم این‏ها حرام است ولی از باب حَسَناتُ الأبرارِ سَیئاتُ المُقَرَّبین است.
بعضی كارها، برای عوام مردم، اشكالی ندارد ولی برای ما روحانیون خوب نیست. ممكن است یكی در اخلاق خیلی عالی باشد ولی با وضع زندگی و با قیافه‏اش و با رعایت نكردن این عرفیات مردم را از دین بیزار كند.
حضرت رسول اكرم (صلی‏الله‏علیه‏وآله) فرموده‏اند: «بدترین علمای امت من كسانی هستند كه مردم را از ما گمراه می‏كنند و راه‏هایی كه به سوی ما است قطع می‏كنند. مردم بر این‏ها درود می‏فرستند در حالی كه این‏ها مستحق لعنت هستند». و همچنین امام صادق (علیه‏السلام) فرموده‏اند: «كه عیسی بن مریم (علیه‏السلام) فرمود: وای بر علمای بد كه چگونه آتش دوزخ بر آن‏ها زبانه كشد.» اگر این عرفیات را رعایت نكردی پیش‏نماز نشو. چرا كه رعایت نكردن عرفیات به فتوای بعضی از مراجع تقلید به عدالت ضرر می‏زند و پشت سر تو نمی‏شود نماز خواند.

درس اخلاق آیت الله مجتهدی تهرانی
عُرفیات طلبگی
منبع:
مجله یاس، شماره ۳۴

منبع : تبیان