بوتاکس؛ راهی که روشن نیست

چین و چروک‌های اطراف چشم و خطوط دور لب‌ها از اولین نشانه‌های نزدیک شدن به روزگار پیری است؛ نشانه‌هایی که ظهورشان دلچسب نیست و خبر از سال‌های پشت سر گذاشتن جوانی و شادابی می‌دهد. اما گاهی اوقات این نشانه‌ها زودتر از اینکه انتظارش می‌رود، گریبان پوست را می‌گیرند. اخم کردن به مدت طولانی باعث ایجاد خطوط و چروک‌های پوستی بین دو ابرو و گوشه‌های چشم می‌شود. این چروک‌ها در بالای ابروها در ناحیه پیشانی نیز پدیدار می‌شوند که این روزها در هر سن و سالی ممکن است گریبان پوست را بگیرند، اما چند سالی است که شیوه‌های نوینی برای غلبه بر این پیری زودرس متداول شده است که هر بار می‌تواند تا ماه‌ها چین و چروک‌های پوست را محو کند.
با تزریق بوتاکس می‌توان این خطوط را تا حد زیادی برطرف کرد؛ روشی ساده که با کمترین درد و بدون جراحی نتیجه آن حاصل می‌شود. آمپول بوتاکس به راحتی در مطب قابل تزریق است، با این حال رعایت نکات ریزی در این روش بسیار اهمیت دارد: نقاط تزریق بسیار حساس هستند و نباید این تزریق به دست افراد بی‌تجربه صورت بگیرد.
بوتاکس در واقع یک نوع پروتئین خالص است که از ترشحات نوعی باکتری حاصل می‌شود، بوتاکس مانع از تاثیر امواج عصبی روی عضله شده، بی‌حرکتی موقت عضلانی ایجاد می‌کند. تزریق مقدار کمی از این ماده در داخل عضلات صورت مانع از انقباض آنها می‌شود و به این ترتیب خطوط ناشی از حرکت این عضلات از بین می‌روند.
بوتاکس از سال ۱۹۸۰ مورد استفاده درمانی قرار گرفته است. در ابتدا برای بیماران مبتلا به تنبلی چشمی و تیک‌های عصبی چشمی استفاده می‌شد، اما از سال ۱۹۸۷ متخصصان زیبایی و پوست از بوتاکس به عنوان یکی از بهترین شیوه‌های درمان و غلبه بر چین و چروک‌های صورت استفاده کردند و بوتاکس به زودی تبدیل به ارزان‌ترین شیوه میان زنان و مردان شد.
با این حال، این ماده را تنها بالای صورت، در ناحیه پیشانی، بین دو ابرو و گوشه‌های چشم می‌توان تزریق کرد و در بقیه نواحی صورت ممنوعیت مصرف دارد. تزریق این ماده در بقیه نواحی صورت باعث افتادگی پوست می‌شود و در نتیجه خطوط صورت را عمیق‌تر نشان می‌دهد، یکی از اصلی‌ترین دلایل متداول شدن این شیوه این است که با توجه به میزان بسیار ناچیز تزریق در زیر پوست به وسیله یک سوزن باریک، نیازی به استراحت طولانی بعد از تزریق وجود ندارد.
در واقع عضله فلج شده دیگر نمی‌تواند منقبض شود در نتیجه پوست به حالت استراحت در می‌آید و به تدریج خطوط قبلی باز می‌شوند و چروک جدیدی نیز تشکیل نمی‌شود. هرقدر خطوط قبلی عمق کمتری داشته باشند، رد باقیمانده از آنها کمتر خواهد بود. به این ترتیب ممکن است برای از بین بردن خطوط باقیمانده صورت از روش‌های دیگری مانند لیزر، پیلینگ و تزریق مواد پرکننده استفاده شود. عضلات دیگر صورت مانند عضلات بالا برنده ابروها که تحت تاثیر این تزریق قرار نگرفته‌اند به کار خود ادامه می‌دهند و به این ترتیب مشاهده می‌کنید که بعد از تزریق ابروها به بالا کشیده خواهند شد.
شروع تاثیر دارو روی عضلات از سه تا هفت روز بعد از تزریق است، بیشترین تاثیر بوتاکس تا سه، چهار ماه است که به تدریج این اثر افت می‌کند و عضلات شروع به فعالیت می‌کنند. بیماران در فواصل مختلف نیاز به تزریق مجدد پیدا می‌کنند. با تکرار تزریق به موقع دارو، عضلات نازک شده و به تدریج تحلیل می‌روند و به این ترتیب مدت زمان اثر دارو افزایش می‌یابد.
عوارض این دارو کم، موقتی و وابسته به محل تزریق دارو است. سوزش و کبودی محل تزریق از جمله این عوارض هستند که نیاز به انجام اقدام خاصی ندارند و در مدت زمان کوتاهی از بین خواهند رفت. در افرادی که برای اولین بار این تزریق را انجام می‌دهند ممکن است سردرد ایجاد شود که این نیز موقتی است و با مصرف فقط استامینوفن می‌توان آن را کاهش داد. اما داروهایی مانند آسپرین ممکن است کبودی در محل تزریق ایجاد کنند. در موارد بسیار نادر نیز ممکن است افتادگی پلک بروز کند که این نیز موقتی است و نیازی به درمان ندارد. کسانی که در محل تزریق دچار عفونت هستند و کسانی که حساسیت مفرط به محتویات بوتاکس دارند و بیماران نورولوژیک مانند ALS، میاستنی گراو و سندرم لامبرت ایتون ممکن است دچار عوارض جدی شوند. همچنین استفاده از بوتاکس در حاملگی، شیردهی و بیماری‌های نورماسکولار توصیه نمی‌شود.
غیر از بوتاکس راه‌های دیگری هم برای از بین بردن چروک‌ها وجود دارد. در واقع بوتاکس با از کار انداختن ماهیچه‌ها، خطوط عمیق را برطرف می‌کند نه خطوط سطحی را. برای از بین بردن خطوط سطحی پوست می‌توان از کولاژن، گوتکس، پیلینگ، تزریق چربی یا لیزر استفاده کرد. از نظر برخی پزشکان، لیپوساکشن و بوتاکس از جمله کشفیات بزرگ در علم زیباشناسی بوده‌اند. گرچه نزدیک به ۳۰ سال است که بوتاکس کشف شده اما تنها ۱۰ سال است که در زیبایی مورد استفاده قرار گرفته و به نظر می‌رسد جایگزین مناسبی برای لیفتینگ و انواع جراحی‌هاست که در نهایت رضایت فرد را نیز جلب نمی‌کنند. از نظر برخی پزشکان، بوتاکس عوارض جانبی ندارد ولی در نظر برخی نیز بوتاکس روش ناشناخته‌ای است که تاثیرات درازمدت آن روی بدن مشخص نشده است. به هر حال بوتاکس روش گران‌قیمتی است ولی با این وجود فروش این ماده جادویی بسیار بالا بوده به طوری که از ۲۵میلیون یورو در سال ۱۹۹۳ به ۴۳۰ میلیون یورو در سال ۲۰۰۲ رسید.
● زیبایی‌ای که چندان بی‌خطر هم نیست
گروه مدافع حقوق مصرف‌کنندگان از قانونگذاران آمریکا خواسته است تا هشدارهای سلامتی را در زمینه بوتاکس- سمی که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان برای صاف کردن چین و چروک‌های صورت خود از آن استفاده می‌کنند- افزایش دهد.
به گفته این گروه، استفاده از این سم خطرناک برای مصارف زیبایی، فقط برای رفع چین میان دو ابرو مجاز است.
گروه مدافع «شهروند عمومی» که «رالف نیدر» نامزد سابق ریاست جمهوری آمریکا بودجه آن را تامین کرده است از «سازمان نظارت بر غذا و داروی آمریکا» مصرانه درخواست کرده است که به دلیل عوارض بسیار جدی سم بوتولینوم، از جمله مرگ مرتبط با این دارو، هشدارهای خود را در مورد مصرف آن افزایش دهد.
با وجود این شرکت «آلرجن» که بوتاکس را تولید می‌کند و به فروش می‌رساند و «انجمن جراحی پوست آمریکا» که متشکل از جراحانی است که از این محصول استفاده می‌کنند، هر دو معتقدند که اعلام هشدارهای بیشتر در این زمینه ضرورتی ندارد.
این گروه حامی مصرف‌کنندگان در بیانیه‌ای اعلام کرد: «سازمان نظارت بر غذا و داروی آمریکا» هشدارهایی را در خصوص خطرات استفاده از این سم برای بیماران و پزشکان منتشر نکرده است. سم بوتولینوم یک سم طبیعی است که غذای در حال تجزیه یافت می‌شود. این سم ۴۰میلیون برابر قوی‌تر از سیانید است. تزریق دوزهای کم بوتاکس ماهیچه را فلج می‌کند و حدود چهار تا شش ماه از انقباض ماهیچه جلوگیری می‌کند که این وضعیت برای برطرف کردن موقت چین و چروک‌های صورت مطلوب است.
این سم تحت نام‌های تجاری «بوتاکس» یا «ویستیبل»، «میوبلاک» یا «نروبلاک» و «دیسپورت» به فروش می‌رسد.
گروه شهروند عمومی در درخواست خود متذکر می‌شود که مقامات آمریکا استفاده از این سم را برای «شمار محدودی» وضعیت‌های «درمانی» از جمله انقباضات غیر ارادی ماهیچه گردن و شانه، چشم‌های لوچ، چشمک‌های ناشی از انقباض عضلانی و تعرق بیش از حد زیربغل تایید کرده است.
این گروه اعلام کرد، تنها مصرف آرایشی که برای این سم تایید شده است برای برطرف کردن موقت چین و چروک‌های میان ابروها است. به گفته گروه شهروند عمومی، در برخی موارد این سم به سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته است و عواقب جدی مانند فلج ماهیچه‌های تنفسی و بلعیدن دشوار را به دنبال داشته که احتمالا به ورود غذا یا مایعات به درون دستگاه تنفسی و ریه‌ها منجر شده و باعث ابتلا به ذات‌الریه آسپیراسیون می‌شود.
این گروه اعلام کرد که در فاصله زمانی میان نوامبر سال ۱۹۹۷و دسامبر سال ۲۰۰۶، از ۶۵۸مورد گزارش شده ابتلا به عوارض جانبی ناشی از تزریقات سم بوتولینوم ۱۶نفر جان خود را از دست دادند که چهار نفر از آنها زیر ۱۸ سال سن داشتند. عده زیادی نیز در بیمارستان‌ها بستری هستند و در آنها ضعف عضلانی، مشکلات بلع، عفونت ریه در اثر ورود غذا به ریه و سایر مشکلات تنفسی مشاهده شده است.
در این بیانیه آمده است، اطلاعات اداره نظارت بر غذا و داروی آمریکا که این گروه از آن استفاده کرده، ناشی از گزارش‌های داوطلبانه است که طبق برآوردها فقط ۱۰درصد موارد واقعی را تشکیل می‌دهد. انجمن جراحی پوست آمریکا که گروهی متشکل از پنج هزار متخصص است، روز شنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد که این انجمن از برچسب فعلی بوتاکس که روی آن نوشته شده است «تنها برای مصرف پزشکان دوره دیده» حمایت می‌کند.
این بیانیه افزود: این گروه معتقد است اطلاعاتی در تایید لزوم اضافه کردن هشدارهای بیشتری به برچسب بوتاکس وجود ندارد و بنابراین با درخواست گروه شهروند عمومی مخالف است. شرکت آلرجن نیز اعلام کرد هشدار تازه‌ای علاوه بر آنچه قبلا روی برچسب‌های بوتاکس وجود داشت، پیشنهاد نشده است. سم بوتولیسم، قوی‌ترین سم موجود در جهان است که چند گرم آن می‌تواند به مرگ تمامی مردم جهان منجر شود.

منبع : روزنامه کارگزاران