چراغ‌های هوشمندی که با دست کنترل می‌شود

کنترل و اداره چراغ‌های راهنمایی به وسیله سیستم‌های هوشمند مرکزی، سال‌ها پیش در شهر سیدنی استرالیا و برخی کشورهای اروپایی به اجرا درآمد و از سال ۷۷ این طرح در پایتخت کشورمان اجرایی شد، به طوری که بر اساس آمار موجود هم اکنون ۳۲۰ تقاطع شهر تهران به سیستم هوشمند(SCATS) مجهز بوده و تغییر وضعیت چراغ‌های راهنمایی در تقاطع‌ها بسته به حجم عبور خودروها و روان یا کند بودن بار ترافیک معبر، بوسیله سیستم‌های هوشمند مرکزی انجام می‌شود.
سیستم اس‌کتس (SCATS) متداول‌ترین نرم‌افزاری است که برای هوشمندسازی تقاطع‌های کشور به کار می‌رود.
مهم‌ترین قابلیت این سیستم، عکس‌العمل لحظه‌ای و کاملا تطبیقی در مقابل تغییرات ترافیکی هر تقاطع است، به‌طوری که اگر تعداد خودروهای عبوری در یک تقاطع کم باشد و رایانه تشخیص دهد زمان تعیین شده برای چراغ سبز زیاد است، تا دوره بعدی صبر نکرده و در همان دوره، زمان را کاهش می‌دهد. در این کاهش دوره بین ۳ تا ۷ ثانیه به خودروهای درحال عبور زمان داده می‌شود تا با امنیت کامل از تقاطع عبور کنند.
رایانه‌ها هر قدر هم که دقیق باشند، ماشین‌اند و گاهی نمی‌توانند پاسخگوی مشکلات لحظه‌ای باشند. در شرایطی که نیاز به کنترل‌دستی تقاطع باشد در کنار چراغ راهنمایی هر تقاطع، کلیدی به نام کلید پلیس تعبیه شده که بر تمام دستورات و برنامه‌های چراغ اولویت دارد.
کاربرد این کلید زمانی است که تقاطع به دلایل مختلفی همچون حجم بالای تردد خودروهای عبوری در معبر، سوختن لامپ چراغ، سد معبر غیر مترقبه و یا مسیر اسکورت تشریفات مسوولان، از حالت کنترل هوشمند خارج شده و در این صورت مامور راهنمایی و رانندگی حاضر در صحنه بنابر صلاحدید خود، زمان سبز و یا قرمز بودن چراغ را تعیین می‌کند تا خودروها با تردد خود، جریان ترافیک عبوری را سبک و روان کنند.
● کنترل دستی و اعمال سلیقه شخصی‌
اگر چه کارشناسان ترافیک و متولیان راهنمایی و رانندگی همواره بر این نکته تاکید دارند که در شرایط خاص ترافیکی، فرمان و تصمیم‌گیری پلیس بر عملکرد خودکار و هوشمند سیستم‌های کنترلی چراغ‌های راهنمایی مقدم است، اما از سوی دیگر برخی از کارشناسان ترافیک نیز بر این نکته اذعان دارند که دستکاری و تغییر برنامه زمانبندی کنترل ترافیک تقاطع که توسط نیروهای پلیس راهنمایی و رانندگی در ساعات مختلف روز و بخصوص در ساعات پیک ترافیک صبح و عصر انجام می‌شود، در مواردی موجب بر هم خوردن کل برنامه شبکه تقاطع‌ها، ایجاد اختلال در تردد و بروز گره ترافیکی می‌شود.
تغییر وضعیت چراغ راهنمایی تقاطع‌ها از حالت هوشمند و اتوماتیک به کنترل دستی، اگرچه در شرایط خاص ترافیکی امری اجتناب ناپذیر و حتی ضروری است، اما به نظر می‌رسد هنگام کنترل دستی چراغ‌های راهنمایی، نحوه عملکرد یک مامور و تصمیمی که برای تغییر وضعیت چراغ از حالت سبز به قرمز و یا بر عکس و همچنین طولانی کردن یا کوتاه کردن زمان چراغ راهنمایی می‌گیرد، صرفا بر پایه مشاهده و ارزیابی فردی مامور مستقر در تقاطع مذکور صورت می‌گیرد. حال آن‌که قطعا غیر ممکن است یک مامور به عنوان عامل انسانی بتواند در تمام اوقات تشخیص صددرصد درستی داشته باشد.
در برخی موارد، مشاهده عملکرد ماموران راهنمایی و رانندگی مستقر در تقاطع‌هایی که چراغ راهنمایی آنها به صورت دستی IPO اداره می‌شود، این شبهه را در اذهان ایجاد می‌کند که در حالت کنترل دستی، تغییر وضعیت چراغ راهنمایی از سبز به قرمز و یا بر عکس و همچنین طولانی شدن مدت زمان چراغ سبز یا قرمز، به صورت سلیقه‌ای اعمال می‌شود که همین امر در مواردی نارضایتی رانندگانی را که در آن معبر تردد می‌کنند به همراه دارد.
در این شرایط ممکن است این پرسش به ذهن خطور کند که ماموران راهنمایی که گاه بسته به وضعیت ترافیکی یک تقاطع به اجبار ناچار به استفاده از روش کنترل دستی می‌شود تا چه حد با این روش آشنا هستند؟
براستی در تقاطع‌هایی که چراغ‌های راهنمایی به صورت کنترل دستی اداره می‌شوند، اعمال سلیقه تا چه حد دخیل است؟ ماموران راهنمایی و رانندگی مستقر در این تقاطع‌ها تا چه حد از تجربه و تخصص لازم برای هدایت و کنترل چراغ‌های راهنمایی برخوردارند؟
● مجبور به اعمال مدیریت سنتی هستیم‌
رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ، با بیان این‌که با توجه به وضعیت ترافیک و حجم بالای خودروها در پایتخت، دستکاری در زمان چراغ‌های راهنمایی و اعمال مدیریت سنتی در تقاطع‌ها اجتناب ناپذیر است، می‌گوید: استفاده اتوماتیک از چراغ‌های راهنمایی و هدایت ترافیک با سیستم هوشمند همچنان در دستور کار پلیس است، اما به‌خاطر برخی مصادیق ترافیکی و تداوم نظم در تقاطع‌ها، مجبور به دستکاری در زمان‌بندی چراغ‌های راهنمایی هوشمند هستیم.
سرهنگ سید‌هادی ‌هاشمی تاکید می‌کند: هوشمندسازی چراغ‌های راهنمایی شهر، علی‌رغم صرف هزینه‌های هنگفت برای شهرداری از درخواست‌های ویژه پلیس راهور پایتخت است، اما آشفتگی وضعیت ترافیک در شهر تهران به گونه‌ای است که موجب عدم استفاده صحیح از این سیستم هوشمند و مدرن در پایتخت می‌شود.
وی مجهز نبودن چراغ‌های راهنمایی به برق اضطراری را از عمده مشکلات پلیس در کنترل ترافیک تقاطع‌ها در پایتخت اعلام و ابرازامیدواری کرد، شهرداری تهران برای رفع معضل قطع برق چراغ‌های راهنمایی و افزایش ترافیک در تقاطع‌ها چاره‌ای بیندیشد. سرهنگ سید‌هادی ‌هاشمی معتقد است: کنترل دستی چراغ‌های راهنمایی فقط گرفتاری ماموران ما در چهارراه‌ها و تقاطع‌ها را چند برابر می‌کند، چراکه او باید از یک سو، هر چند دقیقه یک‌بار وضعیت چراغ را تغییر دهد و از طرف دیگر باید در وسط معبر وسایل نقلیه را هدایت کند.
به اعتقاد وی، شاید دستی بودن کنترل چراغ در ساعات‌ پیک ترافیک، میزان خطا را کم کند، اما قطعا اتوماتیک بودن چراغ در شرایط پیک ترافیک جوابگو نیست و در وضعیت ترافیک معمولی نیز اگر کنترل به صورت هوشمند و اتوماتیک باشد، بهتر خواهد بود.
● کنترل دستی چراغ راهنمایی فقط در شرایط اضطرار
به گفته مدیرعامل شرکت کنترل ترافیک شهرداری تهران، هم اکنون چراغ‌های راهنمایی ۳۲۰ تقاطع شهر تهران به صورت هوشمند و ۳۱۰ تقاطع نیز به صورت نیمه هوشمند کنترل می‌شوند و این در حالی است که چراغ‌های راهنمایی بیش از ۹۰ درصد تقاطع‌ها و خیابان‌های مرکزی پایتخت به صورت هوشمند اداره می‌شوند.
مهندس حجت الله بهروز در گفتگو با «جام‌جم»، با اشاره به این‌که هم اکنون در ۹۰ کلانشهر دنیا از جمله سیدنی، لندن، نیویورک و... چراغ‌های راهنمایی به روش هوشمند اداره شده و تغییر وضعیت از حالت اتوماتیک به حالت کنترل دستی فقط در مواقع اضطراری صورت می‌گیرد، معتقد است: اما با این حال هوشمندترین سیستم‌ها نیز اگر وضعیت ترافیک غیر قابل پیش‌بینی و متغیر باشد، نمی‌تواند بدرستی عمل کرده و در این شرایط فرمان پلیس بر تمام علائم ترافیکی مقدم است.
وی معتقد است: مهم‌ترین نکته‌ای که در وضعیت کنترل دستی چراغ‌های راهنمایی مطرح می‌شود، لزوم برخورداری ماموران راهنمایی مستقر در تقاطع‌ها و خیابان‌ها از آموزش‌ها و دوره‌های تخصصی لازم است تا تغییر وضعیت چراغ‌های راهنمایی از حالت سبز به قرمز و عکس، بر اساس تشخیص دقیق باشد چرا که عملکرد نادرست مامور راهنمایی در تغییر وضعیت چراغ در یک تقاطع موجب تحت تاثیر قرار دادن چندین تقاطع قبل و بعد و در نتیجه باعث‌ پس زدگی ترافیک خواهد شد.

پوران محمدی

منبع : روزنامه جام‌جم