سازهایی به افتخار مولانا

گروه های موسیقی ایرانی به صرافت این افتاده اند که در موسیقی می شود برای مولانا کاری انجام داد و به همین دلیل و از آنجا که اصولاً ما به کارهای دسته جمعی علاقه خاصی داریم بیش از ۱۰ گروه موسیقی تصمیم به برگزاری کنسرت برای مولانا گرفته اند.
اگرچه پیش از این استادان بزرگ موسیقی ایران بارها و بارها در مورد مولانا داد سخن و آواز را سر داده بودند و آلبوم هایی را ویژه اشعار مولانا روانه بازار کرده بودند که اتفاقاً با استقبال خوبی هم مواجه می شد، اما امسال و در آستانه هشتصدمین سال تولد مولانا، هر گروه موسیقی را که فکر کنید، تصمیم گرفته است که برای مولانا برنامه ای را اجرا کند.شاید به این جریان بتوان از دو زاویه نگاه کرد، اولی اینکه نیمه پر لیوان را ببینیم و بگوییم چقدر خوب که اینقدر همه به فکر مولانا هستند و تصمیم دارند موسیقی شان را به روان پاک و دستاوردهای هنری و ادبی مولانا تقدیم کنند و زاویه دوم اینکه چرا اینقدر دم دستی و زودگذر به مولانا نگاه می کنیم و واقعاً چندتا از این کنسرت هایی که امسال و در هفته مولانا برگزار خواهند شد، ماندگار خواهند بود، حالا ماندگار هیچ، حداقل شما بعد از یکسال آنها را به یاد خواهید آورد.
اهالی موسیقی، به جز چند استاد خاص که همیشه بلیت کنسرت هایشان به بازار سیاه کشیده می شود، دم از بی مخاطبی می زنند و شاید برپایی هفته مولوی و برگزاری این کنسرت ها فرصت خوبی باشد برای جذب مخاطب و چه بهتر اینکه موضوع ساز زدن و آواز خواندن مولانا باشد.
با این حساب و به خاطر اینکه ما هم قضاوت خاصی نکرده باشیم و زاویه دید مشخصی را به شما تحمیل نکرده باشیم، همه این برنامه های موسیقی را برای شما می چینیم، خواه شما پند گیرید و خواه ملال.خلاصه این گوی و این میدان.
● شهرام ناظری و سمفونی رومی
«سمفونی رومی» به آهنگسازی «حافظ ناظری» و خوانندگی «شهرام ناظری»، ۱۵ اکتبر (۲۳ مهر) در سالن باربیکن، لندن، برگزار شد.«ناظری» در این روز اشعار جلال الدین محمد بلخی را خواند و بعد از اجرای این سمفونی نشان شوالیه (لژیون دونور) فرانسه به دلیل فعالیت ۲۰ سال گذشته وی در شناساندن ایران و فرهنگ شرق به غربیها، اجرای موسیقی و کنسرت های متعدد درباره مولانا و سخنرانی های ناظری درباره هنر ایرانی در دانشگاه های مختلف دنیا به او اعطا شد.
شهرام ناظری در مورد اجرای اشعار مولانا با آواز ایرانی اعتقاد دارد: اجرای اشعار مولانا لحن و آواز خاصی می خواهد که باید فعالان در این عرصه حس سوررئالیستی اشعار او را درک کنند تا بتوانند جوابگوی امواج خروشان افکار مولانا باشند. اشعار مولانا عظمت دارد و از یک فرهنگ خاص برخوردار است.آنچه در حوزه یک فرهنگ درست، قوی و عظیم قرار می گیرد، می تواند با همه سنخیت، نزدیکی و هماهنگی داشته باشد. در حال حاضر دوره، دوره تقلب و تقلید است.هرکس هر کاری را که بخواهد انجام می دهد البته تا دو سه دهه قبل این طور نبود هنرمندان جایگاه خود را می دانستند و پای خود را به اندازه گلیمشان دراز می کردند ولی اکنون اوزان به هم ریخته و وارد مرحله تقلید شده ایم.باید فعالیتها و کارها به دست افراد صاحب صلاحیت و مطلع سپرده شود تا از این مرحله خارج شویم.
ناظری گفت: شعر مولانا جایگاه خودش را دارد و نمی توان اشعار مولانا را در موسیقی پاپ گنجاند بلکه باید با ارکستر کلاسیک اشعار مولانا را اجرا کرد. اشعار مولوی جنبه حماسی دارد که باید در موسیقی حرکت پرتلاطم و روح پر حماسه مولانا را در نظر گرفت.عظمت نهایی روح مولانا را هنوز هیچ کس نتوانسته دریابد و این مسأله نیاز به یک برنامه ریزی بزرگ دارد. در حال حاضر افرادی که روی موسیقی با اشعار مولانا فعالیت می کنند فقط می خواهند از قافله جهان امروز عقب نمانند.زیرا در پنج سال گذشته مولانا مورد توجه قرار گرفته است و فروش آثار مولانا بیشترین ارقام را به خود اختصاص داده است به همین دلیل خوانندگان ما نیز وارد این حوزه شده اند و چه بسا برخی از آنها صلاحیت کار را ندارند. در سال های گذشته به دلایلی از اشعار سعدی بیشتر در موسیقی استفاده می شد و به دلایل تاریخی اشعار فردوسی و مولانا که مضمون حماسی دارند از حوزه موسیقی سنتی کنار گذاشته شده بود.از سه دهه قبل کار با شعر مولانا را آغاز کردم.در همان دوره مولانا گریزی، دلیل انتخاب اشعار مولانا وجود فرهنگ حماسی شعر او بود. به دنبال الحان حماسی رفتم تا بدانم چرا این الحان در گذشته بوده ولی اکنون از بین رفته اند.پس از تحقیق دریافتم که شعر مولانا با روحیه و فرهنگ من نزدیک است.
● محمدرضا شجریان و کنگره بین المللی شمس تبریزی
محمدرضا شجریان، استاد موسیقی ایران برای زیارت آرامگاه شمس تبریزی مراد و مرشد جلال الدین مولوی به شهرستان خوی سفر کرد و از اجرای یک برنامه موسیقی در این شهرستان خبرداد.
شجریان در مورد این سفرش که در جریان برگزاری کنگره بین المللی شمس تبریزی در خوی بود، گفت: شکوه و عظمت یافتن خوی، به لحاظ وجود آرامگاه شمس تبریزی در این شهرستان است.
● شمس و پورناظری ها
گروه شمس که نام مولانا را پیوسته با خود به همراه دارد، جزو نخستین گروه های موسیقی ایرانی بودند که به مناسبت سال مولانا به اجرای قطعات موسیقی پرداختند.گروه موسیقی شمس به سرپرستی کیخسرو پورناظری و خوانندگی فرشاد جمالی در تابستان امسال به مدت چهار شب به اجرای موسیقی در کاخ سعدآباد پرداخت.
کیخسرو پورناظری، سرپرست گروه موسیقی شمس معتقد است: «موسیقی ما و همچنین اشعار مولانا دریای بی کران و گسترده ای است که می توان سالیان سال آنها را کنار هم نشاند و بدین وسیله موسیقی را به تعالی رساند.دیوان کبیر و مثنوی مولوی حاوی مهمترین اندیشه ها و مکتوبات این شاعر گرانقدر است و اگرسالها گروه های موسیقی در ایران روی آنها کار کنند باز هم جای کار دارد.موسیقی تأثیرگذارترین هنر است و می تواند در ارائه اشعار و ابعاد وجودی مولوی نیز تأثیرگذار باشد.»
او بیان کرد: «گروه شمس نیز در این زمینه تمام تلاش و سعی خودش را در کنسرت اخیر به مناسبت سال مولانا ارائه داد و در واقع در سال جهانی مولانا دست تنها در حد مقدور و توان انجام وظیفه کرد.»
● کسایی و ناهید
در بزرگداشت مولانا که ششم آبان در تهران برگزار شد، «حسن کسایی» و «حسن ناهید» به نی نوازی پرداختند. این برنامه در جریان برگزاری کنگره بزرگداشت هشتصدمین سال تولد مولانا که از ششم تا دهم آبان ماه امسال در تهران، تبریز و خوی بود برپا شد.
● محمدرضا لطفی
محمدرضا لطفی و محمد قوی حلم به انگلستان رفته و در تالار کویین الیزابت در شهر لندن با اجرایی بداهه، در هشتصدمین سال تولد مولانا جلال الدین محمد رومی، کنسرتی را اجرا کردند.
لطفی در این کنسرت، برداشت خاص خود از اشعار «مولانا جلال الدین محمد»، شاعر و عارف بزرگ ایرانی را به مناسبت سال مولوی به اجرا در آورد.در این کنسرت که ساعت ۳۰:۷ بعد از ظهر روز ۲۸ اکتبر به وقت لندن اجرا شد، محمدرضا لطفی آواز، نواختن سه تار و تار و محمد قوی حلم نواختن تنبک و دف را بر عهده داشت.این کنسرت که توسط «بنیاد میراث ایران» در لندن و گروه هنری «نوا» هماهنگ شد، از مجموعه برنامه های «جشنواره رومی» بود که توسط این بنیاد به مناسبت یادبود سالگشت تولد مولانا به اجرا گذاشته شد.
● سالار عقیلی و جشنواره مورگن لند
«سالار عقیلی» به همراه گروه راز و نیاز در برنامه ای تحت عنوان شب مولانا در جشنواره مورگن لند، به اجرای قطعاتی از موسیقی سنتی ایران پرداخت.او در روز ۳۱ آگوست (۹ شهریور) به همراه گروه رازونیاز در جشنواره مورگن لند (جشنواره شرقی) اجرای قطعاتی را در دستگاه ماهور، نوا و مرکب خوانی اجرا کرد.
● سراج و بیدل
کنسرت گروه موسیقی بیدل به سرپرستی و خوانندگی «حسام الدین سراج» در کنگره بزرگداشت هشتصدمین سال مولانا برگزار شد. گروه موسیقی بیدل در این کنسرت منتخبی از غزلیات دیوان شمس تبریزی که مشتمل بر۳ تصنیف و یک قطعه ساز و آواز است را اجرا کردند.حسام الدین سراج در مراسم افتتاحیه جشنواره شمس تبریزی در خوی با کاری جدید روی صحنه رفت و برای نخستین بار بود که آواز اصیل ایرانی توسط یک هنرمند در خوی اجرا می شد.گروه حسام الدین سراج پس از اجرای سه تصنیف و یک آواز از دیوان شمس مولانا مورد تشویق تماشاگران و علاقمندانی قرار گرفت که از ساعت ها قبل با ازدحام در سالن مجتمع فرهنگی ارشاد خوی، در انتظار اجرای این کنسرت بودند.
حسام الدین سراج در آغاز کنسرت گفت:«این کنسرت را به خاطر ادای احترام به آستان شمس تبریزی در مدفن وی و به خاطر مردم خونگرم این شهر در خوی اجرا می کنیم».
● دولتمند خال اف
دولتمند خال اف خواننده و آهنگساز مطرح تاجیکستان در هفته مولوی به همراه گروهش به اجرای برنامه پرداخت.
دولتمند خال اف از چهارشنبه نهم آبان تا جمعه یازدهم همین ماه به مدت سه شب از ساعت ۲۱ در فرهنگسرای هنر به روی صحنه رفت.گروه هشت نفره دولتمند خال اف با سازهای ویولن، سه تار، تار و دوتار، قیچک، رباب، قانون، دف، دایره و نی در این برنامه قطعاتی را با استفاده از اشعار مولوی اجرا کردند.
● ارکستر صدا و سیما
برای نخستین بار ارکستر ۱۰۰ نفره مرکز موسیقی و سرود صدا و سیما، قطعه «کجایید ای شهیدان خدایی» را در سال مولانا اجرا می کند.
قرار است که در اجلاس بین المللی رسانه های آسیا و اقیانوسیه، ارکستر سمفونیک مرکز موسیقی و سرود صدا و سیما به رهبری محمد بیگلری پور و به خوانندگی محمد عبدالحسینی، قطعه ماندگار «کجایید ای شهیدان خدایی» از ساخته های هوشنگ کامکار و براساس شعری از مولانا را در حضور نمایندگان رسانه های مختلف آسیا و اقیانوسیه اجرا خواهد کرد. این ارکستر متشکل از گروه کر به رهبری رازمیک اوهانیان و با حضور نوازندگانی همچون علی رحیمیان، هادی آرزم، جابر اطاعتی و....در سالن کتابخانه ملی به اجرا خواهد پرداخت. در ادامه برنامه های این اجلاس بین المللی ارکسترهای دیگری از مرکز موسیقی، اعم از کردی، آذری، بوشهری، خراسانی و گیلکی به اجرای نواهای محلی و مقامی می پردازند.
● فیه ما فیه
گروه «فیه ما فیه» به سرپرستی سعید نایب محمدی اشعار مولانا را به سه زبان انگلیسی، فارسی و عربی در فرهنگسرای هنر اجرا کردند.در این اجرا مجتبی عسگری، استاد غلامعلی پورعطایی دوتارنواز و خواننده برجسته تربت جام و خوانندگانی از کشورهای ارمنستان و سوریه گروه را همراهی کردند.در بخش اول قطعاتی بی کلام با نام های «چهارمضراب»، «لوت» و «کوزه» ساخته سعید نایب محمدی، «آفرو» ساخته همایون نصیری و «یا رایه» ساخته دمن الحراچی از کشور الجزایر اجرا شد و در بخش دوم که به اجرای قطعات با کلام اختصاص داشت، گروه فیه ما فیه با اجرای قطعه «عشق» ساخته هوشیار خیام و با صدای تیگران سوکیازیان از کشور ارمنستان به روی صحنه رفت.این خواننده ارمنی شعرهای مولوی را به زبان انگلیسی می خواند.در قطعه عشق هوشیار خیام پیانو نواخت و آواز انگلیسی، پرکاشن و عود او را همراهی کردند.
«بلخی» نام قطعه ای بود که سعید نایب محمدی آن را بر اساس مقام های تربت جام ساخته و استاد غلامعلی پورعطایی از تربت جام به عنوان نوازنده و خواننده میهمان با آواز و دوتار این قطعه را اجرا کرد.در اجرای برنامه گروه موسیقی «فیه مافیه» که پیش از این آلبومی را هم به همین نام توسط نشر موسیقی حوزه هنری منتشر کرده بودند، از این قطعه استقبال فراوانی شد.
● روحتاف
گروه موسیقی «روحتاف» از ایران در فرهنگسرای خانواده و مجموعه فرهنگی هنری آسمان (فرهنگستان هنر) به اجرای موسیقی پرداخت.این ویژه برنامه که در روزهای ۸ ، ۹ و ۱۰ آبان ماه برگزار شد، شامل دو بخش علمی(سخنرانی و ارائه مقالات)، مثنوی خوانی و اجرای موسیقی بود که گروه موسیقی روحتاف قطعاتی را به صورت بداهه نوازی اجرا کرد.
این برنامه در دو بخش براساس موسیقی تنبور و موسیقی ردیف دستگاهی ایران و با استفاده از اشعار مولانا برگزار شد. سازبندی گروه موسیقی «روحتاف» براساس سازبندی موسیقی ادوار قدیم شکل گرفته است؛ نوع سازبندی گروه «روحتاف» را «تنبور» و«چهارتار» -که سازی احیا شده از دوران صفوی و زمان حیات عبدالقادر مراغه ای است- تشکیل می داد.در کنسرت گروه موسیقی روحتاف، نوعی تنبور ابریشمی با کاسه بزرگ، نی، کمانچه، قیچک آلتو، تنبک، دف ، کوزه، نقاره و دهل مورد استفاده قرار گرفت و به گفته آرش شهریاری در ترکیب گروه سازهایی مثل «هانگ» که یک ساز سوئیسی با ریشه ایرانی است نیز استفاده شده است.
● اپرت عشق
بابک محمدی اپرت «طبیب عشق» را با تلفیقی از نمایش و موسیقی، به مناسبت هفته مولوی از ۴ تا ۱۱ آبان ماه جاری به مدت هشت شب به روی صحنه برد.این اپرت برگرفته از داستان «پادشاه و کنیزک» از آثار مولوی بود که علاوه بر گروه نمایش، گروه موسیقی، کر و گروه اجراکنندگان سماع نیز در آن حضور داشتند. بخش موسیقی این نمایش را ابراهیم اثباتی ساخته و رضا معماریان، خواندن اشعار مولوی را به صورت آوازی به عهده داشت.
محمدی در مورد این اپرت می گوید: قصد داشتم این داستان را به صورت کامل و بدون دخل و تصرف اجرا کنم.ما تقریباً از ۹۹ درصد اشعار مولوی در داستان پادشاه و کنیزک استفاده کرده ایم.قسمتی از این اشعار توسط خواننده خوانده می شد و قسمتی توسط بازیگران به اجرا در می آمد.اجرای این نمایش با اجرای زنده موسیقی با استفاده از سازهای ایرانی، همخوانی گروه کر و اجرای سماع همراه بود. هفت بازیگر اصلی، ۱۰ بازیگر فرعی، ۲۰ همخوان، نوازنده و کر در اپرت «طبیب عشق» حضور داشتند.
● داوود آزاد و کنسرتی که لغو شد
«داوود آزاد» نوازنده تار و سه تار و خواننده موسیقی سنتی ایران، که پیش از این در آلبوم « دیوان شمس و باخ» ارادت خود را به مولانا ثابت کرده بود، تصمیم گرفت تا در هفته مولوی هم برنامه موسیقی را در تهران برگزار کند.
قرار بود که در این برنامه قطعات «پیمانه»، «آن دلبر من»، «خوان وحدت»، «می بی رنگ»، «شمس و قمر»، «عشق، بیا بیا بیا»، «ساقی مستان»، «شاه بی نشان» و قطعات دیگری از داوود آزاد اجرا شوند اما این اجرا به دلیل سفر «داوود آزاد» در تالار وحدت لغو و به تاریخ دیگری موکول شد.

سمیه قاضی زاده

منبع : روزنامه ایران